Kimlere uygulanmaz
Dişçi korkusu gibi sigarayı bırakmak ya da zayıflamak için de hipnoz başvurulan yöntemler arasında. Dr. Kerem Doksat asıl olanın kişinin sigarayı bırakmayı ya da zayıflamayı istemesi, bunun için çaba harcaması. "Sigarayı bırakmayı istemeyen bir kişiye yüzlerce hipnoz seansı gerçekleştirin, yine de sigarayı bıraktıramazsınız. Hipnoz sırasında kişiye istemediği hiçbir şeyi yaptıramazsınız" diyen Doksat, bazı psikolojik rahatsızlıklarda hipnozun kesinlikle kullanılamayacağını belirtiyor. Bunlar şizofreni, paranoya, manik-depresif denen psikotik rahatsızlıklar, psikotik olmak sınırında olmayı belirten borderline vakaları, obsesif-kompulsif (takıntılı kişilik) ve narsizm. Dr. Şeref Özer hipnozun tek başına hastalıkları iyileştirmediği, tedavide kullanılan yöntemler içinde sadece bir araç olduğunu, doktor olmayan kişilerin uyguladığı hipnoz seanslarının ya hiçbir işe yaramadığını ya da hastanın durumunu ağırlaştırdığını belirtiyor.
Self Hipnoz
Bir yerden sonra hipnoz hem maddi hem de manevi anlamda, hasta doktor arasında bir bağımlılık oluşturuyor. Self hipnosiz, kişinin kendi kendini hipnotize etmesi demek. Hipnoz sırasında doktor hastasına (parmak şıklatmak ya da avucunu sıkmak gibi) bir anahtar verir ve bu sembolü gerekli gördüğü zaman yaptığında hipnoza gireceği telkinini verir. Hastanın zorlandığı durumunda bu işareti yaparak hipnoz sırasında ulaştığı rahatlamayı, hissederek sakinleşir. Anksiyete yaşayan bir kişiye doktoru hipnoz sırasında bir atakla karşılaştığında baş parmağını avunucunun içine alarak elini yumruk haline getirdiğinde aynı şimdi olduğu kadar kendini rahat hissedeceğini, anksiyetesinin geçeceğini telkin eder. Kişi böyle bir durumla karşılaştığında doktorunun telkinine uygun olarak, elini yumruk haline getirerek hipnoz sırasındaki rahatlama hissini yeniden yaşar. Böylece self hipnosiz gerçekleşir.
Hipnozun tarihçesi
Hipnoz kelimesinin esin kaynağı mitolojide uyku tanrısı olan Hypnos'dur. Hipnozun hastalıkların tedavisinde uygulanması, yani Mesmer'le olur. Daha sonra hipnozu birçok bilimadamı uygulamaya başlar. Psikolojinin babası olarak nitelendirilen Freud, hipnozu kısa bir süre histerik hastalarının tedavisinde kullanır, daha sonra serbest çağrışım tekniği bunun yerini alır. Şartlı reflex görüşüyle psikolojide çığır açan Pavlov ise hipnozu açıklamaya çalışmış. Pavlov'a göre hipnotizörün telkinleri ile sujenin (hipnotize olan kişi) korteksi (beyinin en dış kısmı, beyinin kabuğu) inhibe olmaya başlar. Ama buna karşılık çok az bir alan inhibe olmadan, hatta daha aktif bir hale geçerek hipnotizörün telkinlerine karşı şartlı reflex geliştirir.