1. Ana Sayfa
  2. Tarih
  3. Cumhuriyet gazetesinin İstanbul'da çıkmaya başlaması - 7 Mayıs 1924

Cumhuriyet gazetesinin İstanbul'da çıkmaya başlaması - 7 Mayıs 1924

Son güncelleme: 18.04.2009 21:43
NaZ NaZ foto
  • Cumhuriyet gazetesi - Cumhuriyet gazetesinin kuruluşu - Cumhuriyet gazetesi Yunus Nadibey - Cumhuriyet gazetesi 7 Mayıs 1924



    Cumhuriyet, 7 Mayıs 1924 tarihinden beri Türkiye'de yayımlanan günlük gazetedir. Gazete, 7 Mayıs 2008 tarihinde 85 yılı geride bırakmıştır.


    Kuruluş ve İsim

    Cumhuriyet gazetesinin isim babası Atatürk'tür. Yeni Gün ü yayımlamakta olan Yunus Nadi (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924'te Cumhuriyet i iki ortakla (Nebizade Hamdi ve Zekeriya Sertel) birlikte kurdu. Türkçe yevmi gazete, idare yeri İstanbul Cağaloğlu. Gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel'i görevlendirdi. Hüseyin Cahit (Yalçın)'in Tanin i, Velid Ebüzziya'nın Tasvir-i Efkâr ı, Ahmet Emin (Yalman)'ın Vatan ına karşı yayına başlayan gazete o zaman için 1 milyona yakın nüfuslu şehirde 7 bin adet satıyordu. On yıl sonra tirajı 25 bine, 1939'da 62 bine çıktı.

    İlk fiyatı 3 kuruş. 1926'da 5 kuruş, 1943'te 8-10 kuruş.

    Baskı, elle dizilip rotatiflenirdi. İlk defa 1930'da linotip baskıyla resimlerle yayınlandı. Gazetenin başlığının yazı tipi hiç değişmedi, sadece u harfiyle t harfinde küçük değişiklik yapıldı.

    Dağıtımı 1934'e kadar Artin Efendi yaptı. Ayrıca posta yoluyla abone sistemi vardı. O yıllarda gazeteler İstanbul'da toplanmıştı. Dağıtım ulusal çapta olmadığından bir günün gazetesi Eskişehir'den sonra ertesi gün elde olurdu. Ankara'dan sonra ise bir haftalık gazete okunurdu.

    Reklamlara Latin alfabesine geçişle 1928'de çağdaşlaşma hakim oldu. 1930'da küçük ilanlara başladı. Aynı yıl ilk renkli ilanı aldı. 1930'da ilk renkli fotoğrafı yayınladı. Fotoğrafçılar Namık Görgüç, Selahattin Giz idi.

    Yunus Nadi 1924'ten 1945'e kadar başyazardı, bazen Zekeriya Sertel, Yakup Kadri, Abidin Daver, M.Nermi, Şükrü Kaya da başyazı yazdı. Yunus Nadi'den sonra 1988'e kadar gazetenin başyazarı oğlu Nadir Nadi Abalıoğlu oldu, diğer oğlu Doğan Nadi Abalıoğlu fıkra yazıyordu.

    İlk sayılarda yazarlar Ziya Gökalp, Aka Gündüz, Hasan Bedreddin, Reşat Ekrem Koçu, Ahmet Rasim, Peyami Safa, Ahmet Refik, İsmail Habip, Abidin Daver, Cenap Şahabettin, Vedat Nedim, Halit Ziya, Cevat Fehmi Başkut, Mümtaz Faik, Fuad Köprülü, Halit Fahri idi.

    İkinci sayfa bilim adamlarının yazılarına ayrılmıştı. Bu gelenek sürdü.

    İlk sayıda Yunus Nadi'nin sunuşu ve Mustafa Kemal ile yaptığı röportaj vardı. 1928'den sonra ilk sayfada Ramiz karikatürü yer aldı. 8 sayfalık gazete, 40'larda 4 sayfaya indi.

    İlk kapatılma 29 Ekim 1934'de 10 gündür. 1940'de hükümetin yayın politikasına aykırılıktan 90 gün kapalı kaldı.

    Özel sayfaları içinde çocuk, kadın, moda, sinema, iktisadiyat, tayyarecilik, askeri bahisler, tarih, spor, ilmi musahabe, mizah, röportaj sayfaları vardı. 1933'te 10. Yıl, 1938'de 15. Yıl ekleri verdi. 1936'da Mimar Sinan, Çanakkale özel sayıları. Haftanın filmleri sayfası 30'da başladı. Latin harfli gazeteye geçişte promosyon da başladı, ucuzluk kuponları verildi. Güzellik ve müzik yarışmaları düzenledi. 1932'de Keriman Halis'in dünya güzeli seçilmesiyle satış arttı.

    En etkin kampanya Menemen'de şehit edilen Kubilay içindi. (23 Aralık 1930). 1935'te gazete yanında kitap da yayımlandı. 1925'de gazetenin Fransızca baskısı Le Republique adıyla çıktı (1925-1952). Cumhuriyet yayına başlarken kapatılan Yeni Gün 1931'de tekrar çıkarıldı.

    Politikası, kuruluştan II. Dünya Savaşı'na kadar CHP'yi destekledi, Yunus Nadi 39 seçimleriyle meclisteydi, 6 dönemde İzmir, Menteşe, Muğla mebuslukları yaptı. Abidin Daver ile Yunus Nadi 1943'de aday gösterilmediler. II. Dünya Savaşı'ndaki tutum sebebiyle Yunus Nadi CHP'den DP'yi desteklemeye yöneldi. 28 Haziran 1945'de Yunus Nadi vefat etti. Mirası Cumhuriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.'ne geçti. Gazetenin başyazılarını, ölümüne değin Yunus Nadi, ondan sonra da oğlu Nadir Nadi yazdı.

    Çok partili döneme geçişte Demokrat Parti'yi destekledi; başyazarı Nadir Nadi de 1950'de DP listesinden bağımsız milletvekili seçildi. Ama 1954'ten sonra DP iktidarına karşı sert bir muhalefet yürüttü. 27 Mayıs 1960'tan 12 Mart 1971 dönemine değin genelde asker-sivil aydın kesimin ilerici görüşlerini dile getiren etkili bir yayın organıydı. 12 Mart döneminde bir ara yönetimin el değiştirmesi sonucu tutucu bir gazete görünümü aldı. 1973'te yeniden eski çizgisine döndü.

    20 Ağustos 1991'de Nadir Nadi'nin ölmesinden sonra bir yandan ortaya ekonomik sıkıntılar çıktı, bir yandan da yayın kurulu içinde anlaşmazlık baş gösterdi. Yayın yönetmeni Hasan Cemal'in politikasını beğenmeyen ve sermaye çevrelerine yaklaşıldığını ileri süren İlhan Selçuk ve Uğur Mumcu gibi yayın kurulu üyesi köşe yazarlarıyla onları destekleyen Cüneyt Arcayürek, Ali Sirmen, Ergun Balcı, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday'ın da aralarında bulunduğu 80 kişi 5 Kasım 1991'de gazeteden ayrıldı. Olayı protesto eden bir bölüm okurun gazete almamaya başlaması üzerine günlük satış ortalaması Aralık 1991'de 50 bin'lere kadar düştü. Bu durum üzerine Hasan Cemal ile yazı işleri müdürü Okay Gönensin Cumhuriyet'ten ayrıldı. Bir süre sonra ayrılanların bir bölümügeri döndü. 8 Nisan 1992'de yeni yayın kurulu oluşturuldu.
#18.04.2009 21:43 0 0 0