Alzheimer hastalığı nedir? Belirti ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Son güncelleme: 29.04.2009 23:56
-
Alzheimer Hastalığı(AH) tüm demans nedenleri içinde en sık görülenidir. AH sıklıkla yaşlı hastalarda görülür (65 yaş ve üstü) ve progresif olarak kişinin bellek, düşünce içeriği ve davranışları üzerinde hasara neden olur. 85 yaşın üzerinde her on kişiden birinin AH olacağı tahmin edilmektedir.
Yaşlılığın tipik unutkanlığından farklı olarak AH doktorlar tarafından bazı fizyolojik, kognitif testler ve beyin görüntüleme yöntemleri ile tanımlanabilen farklı bir hastalıktır. AH'nın seyri sırasında hücre hasarı meydana gelir ve beynin hafızayı, düşünceyi ve davranışı kontrol eden bölgelerinde hücre ölümü ortaya çıkar. Hücre hasarı arttıkça hastalığın belirtileri ilerler. Bu yüzden AH progresif bir hastalıktır. AH'nın ilk evreleri bellek kaybı ile kendini gösterir , hastalık ilerledikçe davranış ve fonksiyonellikle ilgili belirtiler ortaya çıkar.
Alzheimer Hastalığı (AH) 'ndan kimler etkilenir?
AH en çok 65 yaş ve üstü kişilerde görülür. Bu yüzden yaşlı popülasyon arttıkça AH olmasını beklediğimiz kişi sayısı artmaktadır. AH küçük bir grupta da 35-65 yaş arası gibi erken yaşta gelişmektedir. Bu formu erken başlangıçlı AH olarak adlandırılmakta ve kalıtsal olduğu düşünülmektedir. Çünkü vakalar genelde belirli ailelerde toplanmaktadır. Halen AH'ı olan kişilerin % 95'I hastalığa geç yaşlarda yakalanmakda olup, AH'nın bu tipi kalıtsal değildir.
AH tüm etnik gruplardan ve sosyal sınıflardan, kadınlarda ve erkeklerde görülür. Ancak kadınlarda görülme oranı biraz daha yüksektir.
AH'nın belirtileri nelerdir?
AH'nın belirtileri bellekde, düşünce/nedensellikde, davranışda ve normal günlük yaşam aktivitelerinde değişikliklerle kendini göstermektedir.
Erken belirtiler
AH çok yavaş ve kademeli olarak başlar bu yüzden hastalığı, erken evrelerinde normal yaşlanma veya depresyon belirtilerinden ayırt etmek güç olabilir. Erken belirtiler bellek kaybı, konfüzyon ve zayıf konsantrasyondur ancak bazen de dezoryantasyon, iletişim problemi, motivasyon bozukluğu ve kişilik değişikliği gibi bulgularla ortaya çıkabilir.
Hastalığın daha farkedilebilir belirtiler gösterme hızı kişiden kişiye değişebilir. Tüm vakalarda hafıza bozukluğu süreklidir ve kişi yemek pişirme, temizlik, alışveriş yapma ve temizlenme/giyinme gibi günlük yaşam aktivitelerini sürdürmekte güçlük çekebilir. Ayrıca hastada davranış değişiklikleri görülebilir. Örneğin; sürekli dolaşma oldukça sık görülen bir belirtidir veya kişi hayal görebilir (halüsinasyon). Bu değişiklikler belirgin hale geldikçe Alzheimer hastası başkalarına bağımlı hale gelir.
Hastalığın Progresyonu
AH'nın geç evrelerinde fiziksel belirtiler daha belirgin hale gelir. Davranışlar uygunsuz, anlama problemlidir. Hasta beyindeki belli bölgelerin hasarına bağlı olarak agresif ve/veya depresif davranış şekli gösterebilir. Ayrıca yemek , yürümek, tuvaletini yapmak gibi basit günlük aktiviteler de gittikçe zor bir hale gelir. Bu problemlere genelde kilo kaybı eşlik eder ve hasta tekerlekli sandalye ya da yatağa oturmayı tercih eder hale gelir.
AH hastanın daha önceki kişiliğini de değiştirir. Bu hastanın ailesi ve arkadaşları için oldukça dayanılmaz bir hale gelebilir. Hastalık son dönemlerine yaklaştıkça, hasta en yakın akraba ve arkadaşlarını tanıyamaz hale gelir. Davranışları agresifdir ve kaba, suçlayıcı şekilde gözükebilir. Hastalığın bu davranışlara yolaçtığının bilinmesi oldukça önemlidir, hasta bilinçli olarak bu şekilde davranmamaktadır. Bu karışık belirtilere rağmen Alzheimer hastası duygularını ifade edebilir ve neşeyi, öfkeyi, korkuyu en önemlisi de sevgiyi paylaşabilir.
AH'nın tedavisi var mıdır?
Ne yazık ki, AH'nın henüz kesin tedavisi bulunmamaktadır. Ancak hastalığın progresyonunu yavaşlatan ya da belli bulgularını azaltan pek çok tedavi seçeneği vardır. Erken tanının faydaları tedaviye mümkün olduğu kadar erken başlanmasını sağlamak olup, hastaya ve hasta yakınlarına geleceği planlamak için süre tanımaktadır.
AH bilimsel araştırmalar için önemli bir saha olup, AH'na neden olan faktörlerin tesbiti, daha çok tedavi yöntemi ve sonuçta da tam olarak tedavinin bulunmasına neden olacaktır.
AH için hangi tedavi yöntemleri bulunmaktadır?
AH tanısı almış hastaların birçok ilaç tedavisinden birini alma şansı bulunmaktadır. Genelde AH için kullanılan ilaçlar iki grupa ayrılmaktadır:
Asetilkolinesteraz inhibitörleri
NMDA reseptör antagonistleri
Açıklandığı gibi asetilkolinesteraz inhibitörleri (AchEIs) erken dönem AH'da düşük olduğu tesbit edilen bir kimyasal ajanın (asetilkolin) miktarını artırır. Tersine NMDA reseptör antagonistleri beyni bir kimyasal ajanın (glutamat) aşırı uyarımından, böylece de beyin hücrelerine vereceği hasardan korur.
Asetilkolinesteraz İnhibitörleri
Hafif ve orta şiddetli AH'da etkinliği kanıtlanmış üç ana AchEI bulunmaktadır. AchEI bazı erken dönem AH belirtileri için kullanılır.
NMDA reseptör antagonistleri
Şiddetli demansda etkinliği kanıtlanmış, bu grupa ait tek ilaç memantindir. Memantin, hastalığın ileri evrelerinde ortaya çıkan düşünce, fonksiyon ve davranışla ilgili belirtilerde iyileşmeye neden olur.
Tüm bu oral alınan tablet ya da solusyon şeklindeki ilaçlar kolayca, günün herhangi bir saatinde alınabilir. Ancak ilacı alan kişinin hafıza problemi olması nedeniyle bir başka kişinin tedaviyi kontrol etmesi gerekmektedir.
AH olan bir kişi bağımsız olarak yaşayabilir mi?
İlaç tedavisi düzenli ve doktor kontrolünde olmalıdır. Tedaviye düşük dozda başlanır ve hastanın doktoru tarafından ihtiyaç olan doza ulaşıncaya kadar artırılır.
Bu ilaç tedavilerine verilen cevap hastadan hastaya değişebilmektedir. Doktor hastanın ilaca verdiği cevabı birkaç ay takip eder. Eğer cevap alınamazsa doktor tedaviyi durdurmayı önerebilir.
İlgili belirtilerin tedavisi
AH'nı tedavi ederken, hastalığın diğer belirtilerini engellemek için bazı ilaçlar kullanılabilir. Örneğin anksiyete ve depresyon her ikisi birden ilaçla tedavi edilebilir ve bu da hastanın yaşam kalitesini artırabilir.
Diğer medikal olmayan tedaviler
Gingo Biloba ve E vitamini en sık sözü edilen doğal preperatlardır. Bazıları bunların faydalı olduğunu düşünmektedir ancak tüm bu seçenekler bir tıp doktoruna danışılmalıdır.
AH'nın belirtilerine yardımcı olmak amacıyla diğer metodlar da kullanılabilir. Örneğin kişinin çevresi daha uygun bir hale getirilebilir (daha aydınlık, daha neşeli, daha az karışık veya hareket etmeye daha uygun) böylece kişinin depresyon, endişe ve oryantasyon bozukluğu gibi duygulanımları hafifleyebilir. Masaj gibi rahatlama yöntemleri ya da enbasitinden duygulanımların ifade edilmesi bu stresli zamanın daha kolay geçmesine yardımcı olmaktadır.
Hastalığın erken dönemlerinde Alzheimer hastasının oldukça bağımsız bir yaşam sürmesi mümkündür. Ancak bir başka kişinin tedavi, para işleri ve günlük işler gibi detaylarla ilgilenmesi gerekmektedir. AH ilerledikçe hastanın daha çok yardıma ihtiyacı olacaktır ve sonunda sürekli bakıma muhtaç hale gelecektir. Bu çeşit bir sorumluluk bir kişi için çok fazladır özellikle de bu kişi hastayla birçok duygusal ve fiziksel paylaşımı olmuş bir aile üyesi ya da arkadaş ise.(9. soruya bakınız)
Hukuksal açıdan da Alzheimer hastası veailesi için bağımsızlık kaybı olmadan once, gelecek için bir ortak karara varılması yardımcı olabilir. Örneğin bir isme kişinin, kendi kararlarını alamadığı zamanda kullanılmak üzere para konularında ve diğer konularda karar alma yetisi verecek bir vekaletname vermek sık kullanılabilecek bir uygulama olabilir. Aynı zamanda kişinin kendi geleceği hakkında fikrini almak ve bu konuyu onunla tartişmak enazından karar verme yükünü bakıcının üstünden bir miktar almaktadır.
AH olan kişinin nasıl bir bakıma ihtiyacı vardır?
AH ilerledikçe ihtiyaç duyulan bakımın miktarı artar. Aynı şekilde ihtiyaç duyulan bakımın şekli de değişir. Başlangıçta kişinin isimleri, tarihleri, kelimeleri, yönleri, eşyalarını koyduğu yeri hatırlama konusunda yardıma ihtiyacı olabilir. Bunu takiben kişinin yemek pişirme, temizlik yapma, alışveriş yapma daha ileri evrelerde ise giyinme, yıkanma gibi günlük yaşam aktiviteleri ile ilgili olaylarda yardıma ihtiyaçı oluşmaya başlar. Daha ileri dönemlerde hastalara kendi güvenlikleri için çoğu zaman birisinin eşlik etmesi gerekebilmektedir. (Oryantasyon bozukluğu, konfüzyon ve sürekli dolaşma eğilimi nedeni ile). Hastalığın en ciddi aşamasına gelindiğinde hastalığın fiziksel yönü belirgin hale gelir. Hasta yürürken, tuvaletini yaparken yardıma ihtiyaç duyar ve sonunda yatağa ve tekerlekli sandalyeye bağımlı hale gelir. İlk belirtiler bakıcıda duygusal yorgunluğa yol açarken ileri evrelerde ortaya çıkan belirtiler fiziksel yorgunluğa neden olur.
Alzheimer hastasının bakımını kolaylaştırabilecek belli başlı pratik yöntemler bulunmaktadır. Örneğin hafıza kaybına yardımcı olmak amacı ile fotoğraflar ve odalar işaretlenebilir, elbiseler dışarı asılabilir ve davranışsal alanda basit komutlar öğretilebilir.
Hastalık sırasında Alzheimer hastasının ihtiyaç duyduğu en önemli şey sevgi dolu ve stabil bir çevredir. Bunu sağlamak bazen bakıcılar için oldukça zor olmaktadır. AH'nın belirtileri ile uğraşmak kişiyi stres altına sokar ve bakıcı grubunu mental açıdan tüketebilir.
Doktor, hemşire ve bakıcılar ihtiyaç duyulan yardım tipini belirliyebilir ayrıca bu yardıma ulaşılmasını sağlıyacak servislere nasıl ulaşılabileceği konusunda bilgi verebilirler. Bu konudaki kolaylıklar ve maddi olanaklar ülkeden ülkeye değişmektedir ancak AH kuruluşları ve yardım grupları bu bilgiyi verebilmektedir.
Kendim üstesinden gelebilir miyim?
Alzheimer hastası ile ilgilenmek hem duygusal hem de fiziksel açıdan çaba gerektiren, yorucu bir işdir. Kişi sürekli bakımla uğraşmaktan, banyo yaptırmak, yürümeye ve giyinmeye yardım etmek gibi fiziksel çaba isteyen talepleri karşılamaya çalışmaktan yorgun düşebilir. Bu zorluklar yüzünden Alzheimer hastasının bir kişi tarafından bakımı oldukça güçtür. Hastanın bakımı ile uğraşan kişilerin sınırlarını bilmesi ve yardıma ihtiyaçları olduğunda yardım isteyebilmeleri gerekir. Fazladan yardım talep etmek, utanmaya ya da kendini suçlu hissetmeye neden olmamalıdır. Bakıcıların ihtiyaçları da Alzheimer Hastalarınınkiler kadar önemlidir. Aile ve arkadaşlar yardım önerebilir. Eğer tüm bu kişiler yapılan düzenlemeden memnun ise, bu durum sorumluluğun iyi bir şekilde paylaşılmış olduğunu gösterir. Alternatif olarak profesyonel bakıcılardan alınan düzenli ziyaretler ya da bir merkez veya hemşire evinde zaman geçirmek de Alzheimer Hastaları için uygun seçenekler arasındadır.
AH'nın seyri sırasında, sorumlu bakıcı pekçok emosyonel durumu bir arada yaşar; öfke, yalnızlık hissi, utanç ve hatta ıstırap gibi. Tüm bunlarla tek başına uğraşmak pek de akıllıca değildir. Tavsiye aramak, problemleri paylaşmak ve kişisel ihtiyaçlar için zaman ayırmak bakıcının öncelikleri içinde olmalıdır. Aile ve arkadaşlar bireye yardımcı olabilir ancak bu konuda özel olarak planlanmış, alternatif oluşturan AH destek ve öz-yardım grupları da bulunmaktadır.
-
Benim Dedem de Altzheimer var malesef ;(
cok kötü bir hastalik koskoca adam artik yine
cocuk gibi oluyor, bakim ilgi ihtiyaci artiyor
Böyle hastaligi allah kimseye vermedin
Paylasimin icin tessekür ederim COCO
- Alzheimer hastalığı nedir? Belirti ve tedavi yöntemleri nelerdir? Konusuna Benzer Konular
- Sars hastaligi hakkinda bilgiler 03.03.2004
- M Peg 2 nedir 04.03.2004
- Giybet nedir??? 09.03.2004
- Sigaranin Vücuda Zararlari Nelerdir? 14.03.2004
- Iman Nedir 18.03.2004
- Plastik Gıda Ambalajı 29.04.2009 23:56