Ek Eylemlerin Yazımı

Son güncelleme: 04.11.2009 11:19
  • Ek Eylem - İmek Fiili - Ek Eylemlerin Yazımı Nasıl Olmalıdır

    En eski biçimi er-olan, asıl fiil anlamı "olmak, mevcut olmak" olup isimlerin yüklem gibi kullanılmalarını, fiillerde ise birleşik çekimin yapılmasını sağlayan fiile ek fiil denir.

    Takip ettiği sözcüğe ayrı da bitişik de yazılabilir.

    Ayrı yazıldığı zaman ünlü uyumuna girmez: yapar imiş, geliyor idim, yorgun ise vb.
    Bitişik yazıldığı zaman ekleşmiş bir fiil olarak ünlü uyumuna uyar: Yaparmış, geliyordum, yorgunsa.
    Ünlü ile biten sözcüklere eklendiğinde baştaki ünlü yerini 'y' bırakır. Ayşe'ymiş, bankadaydı, okuldaysa, birinciymiş.

    -de, da bağlacı ve -de/-da, -te/-ta bulunma hali eki

    İlki bağlaç yani bir sözcük türünün üyesi, diğeri ise yalnızca bir ek.Tür olarak karıştırılmaları imkansız, kullanım olarak ise çok yaygın.

    Bağlaç olan de, da daima ayrı yazılır ve te, ta biçimi yoktur. Elma da aldı, portakal da. Ayşe de geliyor. Hak da , adalet de benim, derdi.

    Ek olan -de/-da, -te/-ta ise eklendiği sözcüğe bitişik yazılır ve dört biçimlidir: Elmada ve Portakalda kurt çıktı. Ayşe'de kitap var. Hakta ve adalette eşitlik ilkesi vardır.Yukarı

    Biraz dikkat ve özen gösterildiği takdirde karıştırılmaları pek de mümkün görünmeyen bu eşsesli morfemler için her durumda geçerli olmasa da büyük ölçüde ayırdedici olabilen bir ipucu da verilebilir.

    Bağlaç olan de, da cümleden çıkarıldığı zaman, cümle yalnız bağlacın vermiş olduğu anlamı yitirmekte; -de/-da, -te/-ta eki çıkarıldığı zaman ise cümle tamamen bozulmaktadır. Bu kuralı yukarıda ek için verdiğimiz örneklere uygularsak (Elma ve portakal kurt çıktı. Ayşe kitap var. Hak ve adalet eşitlik ilkesi vardır.) cümle bozukluğunu rahatlıkla görebilirsiniz.

    -ki bağlacı ve -ki aitlik eki

    ki bağlacı ile -ki aitlik eki de birbirinden tamamen farklı morfemlerdir.

    ki bağlacı daima ayrı yazılır (kalıplaşmış birkaç örnek istisnadır:belki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki). Bugün gelir mi ki?Öyle günler gördüm ki! Sen ki en sevdiğim dostumsun...
    ki bağlacı çünkü bağlacında uyuma girmiştir.

    ki aitlik eki ise bütün diğer ekler gibi geldiği sözcüğü bitişik yazılır ve ki bağlarından farklı olarak -kü biçimi artık yaygın biçimde kullanılmaktadır: Sabahki görüşme olumlu geçti. Dünkü yemek güzeldi. Fırındaki ekmekler pisti.

    Alıntı
#04.11.2009 11:19 0 0 0