1. Ana Sayfa
  2. Sanat
  3. Kuzey Kafkas Halk Dansları

Kuzey Kafkas Halk Dansları

Son güncelleme: 11.12.2009 22:42
MiSS-FENER MiSS-FENER foto
  • Kuzey Kafkas Halk Dansları - Kuzey Kafkas Halk Dansları Nedir - Kuzey Kafkas - Halk Dansları

    Genel Bilgi

    Genel anlamda halk oyunlari ve dans, insanlarin doga ve toplum olaylarini soyutlayarak hareketlerle anlatimlardan dogmustur. ilk örnekleri ise dinsel ayin ve törenlerde ortaya çikmistir. insanlar danslarla; bir yandan yagmurü, kar, rüzgar ve canlilar yani daga olaylarini anlatirken diger yandan doga üstü olaylarinda anlatmak istemistir. Her toplumda kendi toplumsal motiflerin islendigi halk danslari o toplumun aynasi görünümüne sahiptir, çalinan çalgi, canlandirilan hareket anlatilan olay, bize o toplumun yasam tarzini ve birikimlerini gösterir. Toplumla birlikte dogan halk danslari süreç içinde toplumsal gelisime ve paralel bir gelisim çizgisi izler. Kafkas halk danslari yüzyilardir, Kafkasya insaninin günlük yasaminda çok önemli bir yer tutmaktadir. Dügünlerde, bayramlarda, savaslarda, evdeki senliklerde,konukagirlama-ugurlamada, kis ve yaz gecelerinde, arkadas toplantilarinda, dans günlük yasamin bir parçasidir. Bu danslarda toplumun bütün hareketleri bir arada görülebilir. Çerkesler halk oyunlarini çok severler, oyunlari bilmeyen kisi yok gibidir. Halkin özelliklerini yansitan önemli bir kültür ögesi olarak görülen oyunlar hemen hemen her toplantida, bir araya geliste oynanir. Mizika veya Akardeon esliginde oynanan oyunlarda, kizlar ve erkekler ayri saflarda karsilikli olarak ayakta durmak kosulu ile dizililer ve müzige el vurarak tempo tutarlar.


    Dünya kültür haritasında büyük özgünlük sergileyen Kuzey Kafkasya'da halk dansları da gerek ritim, gerek müzik, gerek figür olarak farklı etnik grupların karakterlerini, geçmişlerini, ve sosyal dinamiklerini yansıtması açısından ayrıca incelenmesi gereken bir konudur.
    Tarih boyunca bu dağlardan gelip geçen halklar bu coğrafyada yaşamanın gereği olan sürekli devinim ve aktiviteyi danslarına da taşımışlardır. Kafkasya'da dans, hem duyguların, hem beşeri ilişkilerin ifadesi olarak gerek neşede, gerek hüzünde, gerek barışta, gerek savaşta Kafkas insanının yaşam karşısındaki duruşunun önemli bir ifadesidir. Yaşanılan sürgün ve soykırımlara rağmen bölge halkının dipdiri bir şekilde varlığını sürdürmesinin önemli dinamiklerinden birisi de danstır. Dünyanın her yanına dağıtılmış sürgün nesiller hala yaşadıkları her yerde aynı müzik eşliğinde aynı dansları yaparak kültürel kimliklerini yaşatmaktadır. Bir Ürdünlü Çerkesin, bir Kosovalı Çerkes ile, bir Türkiyeli ile birlikte dans edebilmesi ulusal kültürün tarih boyunca hiçbir sürgün halkın beceremediği kadar korunduğunu göstermesi açısından enteresandır.

    Yöresel dansların incelenmesinde Kuzey Kafkasya bölgesel olarak özgün bir bütünlük, kendi içinde de çeşitlilik sergiler. Kuzey Batıdaki dans figürleri ile Orta Kafkasya, Doğu Kafkasya figürleri temelde ortak bir tavrın bölgesel nüanslarla sergilenişini gözler önüne serer. Tüm bölgede dansların temel özelliği erkekte mağrur, yılmaz bir erkeksiliğin, kadında zarif ve ince bir kadınsılığın gözlemlenmesindedir. Bunun yanında aynı figürlerle yapılan toplu dansların az olması dansta sınırsız bir figür çeşitliliğinin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

    Kafkas insanının teşkilatçı, bireyci ve bağımsız yapısını danslarında gözlemlemek mümkündür. Yaşama sevinci kadar hüzün, ölüm ve felaketler de danslarda ifadesini bulur.
    Sürgün öncesi kabileler arasında farklı olan danslar sürgün coğrafyasında tüm kabileler tarafından benimsenmiş ve sergilenir olmuştur. Bununla birlikte hala her dansın çıktığı kabileyi tespit etmek mümkündür.

    Batıdan doğuya doğru Kuzey Kafkasya'da görülen dansların başlıcalarını sayacak olursak;

    1-Abhaz dansları
    Özgün Kafkas motifleriyle Karadeniz figürlerinin belirgin olduğu danslardır. Apsuwa adıyla anılır. Çoğunlukla bölgenin her yerinde olduğu gibi bir kadın bir erkek olarak oynanır. Kadın ve erkek aynı ayak figürlerini aynı hız ve ritimle yapar. Çiftlerin uyumu son derece önemlidir. Danslar, bir buçuk vuruşluk tempoyla (kalp ritmi) yapılır. Diğer gençler tahtalara vurup vokal yaparak müziğe eşlik ederler. Oyunlar ya Atgara (düğün) adı verilen büyük eğlencelerde ya da Açare adı verilen küçük eğlentilerde sergilenir. Türkiye'de Adapazarı, Düzce, Eskişehir çevresinde yaygındır.

    2-Adiğe dansları

    A) A) Wuig. Grup halinde sergilenen bir danstır. Politeist döneme ait bir dini tören kalıntısıdır. Kız erkek kol kola veya el ele tutuşarak ağır bir ritim eşliğinde ortak figürler yaparlar. Günümüzde düğün açılış ve kapanışları bu dansla yapılır. Tüm yörelerde bilinir.

    B) B) Tlaperuj. Abhaz danslarına benzer. Parmak uçlarında yapılan dans anlamına gelir. Bir çiftin uyumlu ayak hareketleriyle sergilenir. Güney Marmara ve Düzce havalisinde oynanır.

    C) C) Zefako. Ağır bir müzik eşliğinde eşlerin birbirlerine karşılıklı yaklaşıp uzaklaşarak oynadıkları bir oyundur. Kafe'nin kıyı kabilelerinde görülen şeklidir diyebiliriz. Eskişehir'de sıklıkla oynanır ama adı bilinmez.

    D) D) Kafe. Kabardey dansıdır. Son derece ağır başlı, ince figürlerle aristokrat Kabardey yapısı ortaya konulur. Ğıbze adı verilen ağıtlar veya ağır sevda şarkıları eşliğinde oynanır. Türkiye'de Uzunyayla, Tokat, Bandırma ve Amasya'da sıklıkla oynanır.

    3-Asetin Dansları
    (Şimd) Aynı hizada kol kola girmiş çiftlerce oynanan bir oyundur. Grup halinde kol kola girilmesi bir acem figürü olarak değerlendirilebilir fakat mağrur duruşlar, ağır hareketler ve müzik tüm yönleriyle Kafkasya'yı yansıtır.

    4-Çeçen Dansları
    Çeçenlerce Lovzır, Kabardeylerce Şeşen, Kafkasya dışında Şeyh Şamil, Lezginka olarak anılan hareketli bir danstır. Düzenli bir kalıp çerçevesinde oynanmaz ve bu haliyle Çeçen yapısını ortaya koyar. Genel olarak savaş dansları olarak kabul edilir.

    5-Dağıstan Oyunları
    Kumuk, Lezginka gibi oyunlardır. Temelde diğer bölgelerin danslarıyla büyük ortaklıklar taşımakla birlikte daha Asyalı motifler içerir. Kadın figürlerinde bariz farklar vardır. Kıyafet diğer yörelerdeki kadar üniform değildir. Farklı ritimler, farklı enstrümanlar eşliğinde Dağıstan coğrafyasının etnik zenginliğini yansıtır.

    MÜZİK ALETLERİ

    1-Yaylı Çalgılar
    Genel olarak tüm Karadeniz havalisinde kullanılan kemençe tarzı enstrümanlardır. Abhazlarda Apkhertze, Adiğelerde Şık'epşıne adı verilir. At kılından üç dört teli vardır. Bu enstrüman eğlencelerden ziyade toplantılarda çalınır. Savaş şarkıları ve ağıtlar bu enstrüman eşliğinde söylenir.
    2-Körüklü Çalgılar
    Abhazlarda Amerzakan, Karaçay-Balkarlarda Kobuz, Adiğelerde Pşıne veya Apepşıne, Çeçenlerde pondur adı verilen tek ya da çok perdeli, sekiz ya da daha çok baslı bir armonika şeklidir. Diasporada hala kullanılmakla birlikte daha gelişmiş şekli olan akordeon da yaygın olarak kullanılmaktadır.
    3-Vurmalı Çalgılar
    Doli (koltuk davulu) ve phaiç adı verilen bir çeşit kastanyet kullanılır.
    4-Üflemeli Çalgılar
    Kaval türleridir. Kamalıpşıne adı verilir.


    - Wuic

    Adiğeler'in oynadığı en eski oyunlardan biridir. İlk başlarda ritüel((seromoni) anlamında düşünülürse ki ilk başlangıcı bu şekildedir, birçok çeşit wuic vardı. Halen yöreden yöreye farklılıklar gösteren wuic bugünkü formunda kızlar ve erkeklerle kalabalık bir grup oluşturularak çiftler halinde oynanan bir oyundur.kız ve erkekler çeşitli el tutuş biçimleriyle eşleşerek oynarlar. Mahalli oyun olarak gençlerin tanışmasına, yeni arkadaşlıkların oluşmasına vesile olan wuic vazgeçilmez oyunlardan biridir ve düğün wuic'le başlar.

    - Apsua

    Kafkas halklarından Abhazların hareketli ve coşkulu kız ve erkeklerin beraberce oynadığı bir oyunudur.

    - Çeçen

    Adından da anlaşılacağı üzere Çeçenlere özgü sert ve belirgin vücut figürleriyle oynanan bir oyundur.

    - Lezginka

    Kafkas halklarından Lezgilere özgü bu oyun kafkasyanın ortak şarkısıdır denilebilir.

    - Şımd

    Osetya bölgesinde osetlerin oynadığı ağır bir danstır.

    - İslamey

    Kendine özgü mükemmel müziğiyle bir çiftin oynadığı solo oyun İslamey, hareketli adımlarına ve ritmine karşın aşkı anlatan romantik bir oyundur.

    - Kılıç Dansı

    Solo oyun olarak oynanan kılıç dansı iki erkeğin bir kız için kılıç dövüşlerinden oluşan bir oyundur. Oyuncuların danstaki becerilerinin yanında tiyatral yeteneklerini de gösterdikleri oyun koroyografi gereği bazen dramatikleşmesine karşın genellikle iyi delikanlının kazanmasıyla mutlu sonla biter.

    - Mahalli Apsua

    En belirgin özelliği olan kesik ritmiyle bir kız ve bir erkeğin oynadığı coşkulu bir Abkhaz oyunudur. Diğer oyunlardan farklı olarak uzun bir tahtaya sopalarla vurarak ritm tutan ve oyuna coşkulu bir melodiyle bağırışlarıyla eşlik edenler sırayla oyuna çıkarlar. Hatta bu bağrışlar o kadar coşkuludur ki müzik çalınmasa dahi oyun devam eder. Diasporadaki Abkhazların oynadığı bu yerel oyun ekip oyunu olarak da grupça aynanır.

    - Kafe

    Bir kız ve erkeğin müziğe göre duygularını yansıtarak oynadıkları ağır ritimli en eski Adiğe oyunlarından biridir. Ekip dansı olarak da oynanır. Kafe, kelime anlamı olarak oyun demektir. Çerkes düğünlerinde gençler içinden seçilen düğünün coşkulu, neşeli ve sorunsuz olarak devam etmesini sağlayan yönetici konumundaki "Hatiyakue", kızlar erkekler wuic oyunundan sonra karşılıklı dizildiklerinde ilk açılış oyununu Kafe'yle yapar. Tabi düğün sonuna kadar bir daha oynayamaz, oynamaya çalışsada hemen başka biri oyunu ondan alır. Ama düğünün son oyunu yine Kafe'dir ve Hatiyakue'ya aittir.

    - Kızların Ağır Dansı

    Yalnızca kızlardan oluşan bir grubun oynadığı, kızların zarifliği ve güzel müzikleriyle bütünleşen akıcı bir danstır.
#11.12.2009 22:42 0 0 0