1. Ana Sayfa
  2. Genel
  3. Mevsimlerin Özellikleri

Mevsimlerin Özellikleri

Son güncelleme: 11.05.2010 01:05
MARDINLI1986 MARDINLI1986 foto
  • Mevsimlerin Özellikleri - Ilkbahar - yaz - sonbahar - Kış - Ocak - Şubat - Mart - Nisan - Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos - Eylül - Ekim - Kasım - Aralık - Geceler ne zaman uzun - Geceler ne zaman kisa - Gündüzler ne zaman kisa - Gündüzler ne zaman uzun

    MEVSİMLER VE ÖZELLİKLERİ

    Mevsimler güneşin gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir. Mev-simlerin oluşmasının temel sebebi eksen eğikliği ve Dünya'nın Güneş çevresindeki hareketidir. Her iki yarım kürede de mevsimler birbirinin tersi olarak yaşanır. KYK yazı yaşarken, GYK kışı yaşamaktadır. Aynı şekilde birinde sonbaharı yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır.

    Dünya'nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar. Bu günler mevsim başlangıcı olduğu için Gündönümü adı da verilir. 21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran Solstis tarihleridir.

    Eğer eksen eğikliği olmasaydı, Dünya güneş etrafında do-lanırken, güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, böylece mevsimler de oluşmayacaktı.

    Gündönüm (solstis) tarihleri gündüz sürelerinin uzamaya veya kısalmaya döndüğü tarihlerdir. Ekinoks tarihleri ise güneş ışınlarının ekvatora dik düştüğü ve bütün dünyada gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihlerdir.



    21 MART (İLKBAHAR EKİNOKSU)

    Dünya'nın yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir.

    1. Güneş ışınları ekvatora dik düşer.
    2. Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır.
    3. Güneş her iki kutuptan da görünür. KKN'nda güneş doğmaya; GKN'nda güneş batmaya başlar.
    4. Kuzey Yarım Küre'de ilkbahar, Güney Yarım Küre'de sonbahar başlangıcıdır.
    5. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer.
    6. Kuzey Yarım Küre'de gündüzler gecelerden; Güney Yarım Küre'de geceler gündüzlerden daha uzun olur.
    7. Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.
    8. Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°-90° enlemleri arasında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur.



    21 HAZİRAN (YAZ SOLSTİSİ)

    Dünya'nın yörünge üzerindeki konumu ve eksen eğikliği nedeniyle KYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik gelir.
    1. Güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik düşer.
    2. Ekvatordan güneye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır.
    3. Ekvatordan kuzeye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır.
    4. Kuzey Yarım Küre'de yaz, Güney Yarım Küre'de kış başlangıcıdır.
    5. Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.
    6. Kuzey Kutup Dairesi'nin tamamı güneşi görürken, Güney Kutup Dairesi'nin tamamı karanlıkta kalır.
    7. Güneş KYK'nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, GYK'nde en alçak konumuna gelir.
    8. Gölge boyu KYK'nde en kısa, GYK'nde en uzun durumdadır.
    9. KYK'de en uzun gündüz, en kısa gece; GYK'de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır.
    10. Bu tarihten sonra KYK'de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; GYK'de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar.
    11. Bu tarihten sonra KYK'de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; GYK'de büyümeye başlar.Kaynakwh: Mevsimlerin Özellikleri Nelerdir



    23 EYLÜL (SONBAHAR EKİNOKSU)

    Dünya'nın yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir.

    1. Güneş ışınları ekvatora dik düşer.
    2. Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır.
    3. Güneş her iki kutuptan da görünür. KKN'nda güneş batmaya; GKN'nda güneş doğmaya başlar.
    4. Kuzey Yarım Küre'de sonbahar, Güney Yarım Küre'de ilkbahar başlangıcıdır.
    5. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer.
    6. Kuzey Yarım Küre'de geceler gündüzlerden; Güney Yarım Küre'de gündüzler gecelerden daha uzun olur.
    7. Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.
    8. Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°-90° enlemleri arasında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur.



    21 ARALIK (KIŞ SOLSTİSİ)

    Dünya'nın yörünge üzerindeki konumu ve eksen eğikliği nedeniyle GYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir.

    1. Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer.
    2. Ekvatordan kuzeye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır.
    3. Ekvatordan güneye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır.
    4. Kuzey Yarım Küre'de kış, Güney Yarım Küre'de yaz başlangıcıdır.
    5. Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.
    6. Güney Kutup Dairesi'nin tamamı güneşi görürken, Kuzey Kutup Dairesi'nin tamamı karanlıkta kalır.Kaynakwh: Mevsimlerin Özellikleri Nelerdir
    7. Güneş GYK'nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, KYK'nde en alçak konumuna gelir.
    8. Gölge boyu GYK'nde en kısa, KYK'nde en uzun durumdadır.
    9. GYK'de en uzun gündüz, en kısa gece; KYK'de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır.
    10. Bu tarihten sonra GYK'de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; KYK'de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar.
    11. Bu tarihten sonra GYK'de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; KYK'de büyümeye başlar.

    NOT 1: 21 Mart-23 Eylül tarihleri arasında Kuzey Kutup Noktası 6 ay gündüz, Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gece yaşanır. 21 Eylül-Mart23 tarihleri arasında Kuzey Kutup Noktası 6 ay gece, Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gündüz yaşanır.

    NOT 2: Güneş ışınları dönenceler arasındaki her noktaya yıl içerisinde iki defa dik düşerken, dönencelere bir defa dik düşer.

    Güneş Işınlarının Geliş Açısının Hesaplanması:
    1. Güneş ışınlarının hangi enleme dik düştüğü bilinecek.
    2. Düşme açısı sorulan yerin enlemi ile güneş ışınlarının dik düştüğü nokta arasındaki enlem farkı bulunacak.
    3. Bulunan enlem farkı 90° den çıkarılacak.

    Örnek: Güney Yarım Küre'de gündüzlerin kısalmaya başladığı tarihte Türkiye'nin en kuzeyine güneş ışınları kaç derecelik açı ile düşer.

    Çözüm: Bu tarih 21 Aralıktır ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer.
    42 + 23 = 65 90 - 65 = 25
    21 Aralık tarihinde Türkiye'nin en kuzeyi olan 42° kuzey enlemine güneş ışınları 25° lik bir açıyla düşerler.
    Gece - Gündüz Durumu:
    1. Eğer Dünya'nın günlük hareketi olmasa sürekli bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanırdı.
    2. Dünya'nın yıllık hareketi ve eksen eğikliği nedeniyle gece gündüz sürekli uzayıp kısalır.
    Ekvatorda yıl boyunca 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır.
    Türkiye'de gece gündüz arasındaki fark 16 saate 8 saat olarak yazla kış arasında değişir.
    66° 33' enleminde 24 saat gece ve 24 saat gündüz yaşanır.
    90° enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanır.
    3. Dünya'nın eksen eğikliği olmasaydı sürekli 12 sat gece 12 saat gündüz yaşanırdı..
    4. 21 Aralıkta Kuzey Kutup Noktası'na gidildikçe gündüzler kısalır, Güney Kutup Noktası'na gidildikçe gündüzler uzar. 21 Haziran tarihinde ise tam tersi yaşanır.
    5. Dünya'nın dönüş hızının kutuplara doğru gittikçe yavaşlamasından dolayı, Güneş'in doğma ve batma süreleri kutuplara doğru gittikçe uzar.

    En uzun gece hangi tarihte yaşanır?

    ünya ekseni ile yörünge düzlemi arasındaki 66°33' (66 derece 33 dakika)'lık açı nedeniyle, yıl içinde gündüz ve gece uzunlukları sürekli değişir.

    Kuzey yarımkürede 21 Haziran - 21 Aralık tarihleri arasında günler kısalırken, 21 Aralık - 21 Haziran arasında geceler kısalmaya başlar. Güney yarımkürede ise bu süreler tam tersi şekilde ilerler.

    Kış gündönümü olarak adlandırılan ve yılın en uzun gecesinin yaşandığı 21 Aralık'ta Güneş ışınları Oğlak dönencesine dik olarak gelir.

    Aynı gün Kuzey yarımkürede:

    * Kış mevsimi başlar.
    * Kuzey kutup dairesinde geceler 24 saatten daha uzun sürer.
    * En kısa gündüz ve en uzun gece yaşanır.
    * Saat 12'de Türkiye'de yıl içindeki en uzun gölgeler oluşur.
    * Geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.

    Mevsimler
    Vikipedi, özgür ansiklopedi

    Orta iklim

    * İlkbahar
    * Yaz
    * Sonbahar
    * Kış

    Tropika

    * Kuru sezon
    * Nemli sezon

    Mevsimler, bir yılın farklı astronomik ve iklimsel özelliklere sahip olan bölümleridir. Orta iklimli paralellerde İlkbahar, Yaz, Sonbahar ve Kış'a ayrılırlar. Kutuplarda ve Kutuplara yakın paralellerde bir yıl sadece Yaz ve Kış mevsimi diye ikiye ayrılır. Kutuplarda ayrıca 6 ay gece ve 6 ay gündüz olur.

    Mevsimlerin Sebebi

    Sağ taraf: Dünyanın Aralık ayında Güneşe karşı pozisyonu. Kuzeyde Kış, Güneyde yaz.
    Sol taraf: Dünyanın Haziran ayında Güneşe karşı pozisyonu. Kuzeyde yaz, Güneyde kış.

    Mevsimler Dünyanın kendi dönüşünün, güneşin etrafında döndüğü yörünge ile aynı hizada dönmemesinden kaynaklanırlar. Böylece yeryüzünden gök'e bakıldığında güneş dünyanın heryerinde farklı bir yükseklikte gökyüzünden geçer.
    "Kuzey-kışı" döneminde dünyanın Güneyküresi güneşe doğru yöneliktir ve Kuzeyküresi daha az Güneş ışığı alır. "Güney-kışı" döneminde ise dünyanın Kuzeyküresi güneşe yöneliktir ve kuzeyde sıcak mevsimler başlar. Yani dünyanın Kuzeyküresinde Yaz başladığı zaman Güneyküresinde (örneğin Güney Afrika ya da Avustralya'da) kış başlar.

    Diyagram (Almanca)


    Mevsimler ve Takvim

    Mevsimlerin Dağılımları

    Mevsimler

    Dünyanın kendi dönüşünün, güneşin etrafında döndüğü yörünge ile aynı hizada gerçekleşmesinden kaynaklanan, bir yıl içinde oluşan farklı iklimsel özelliklere sahip olan bölümlerine mevsim adı verilir. Kutuplarda ve kutuplara yakın paralellerde bir yıl sadece, Yaz ve Kış mevsimi şeklinde ikiye ayrılırken, orta iklimli paralellerde yıl, İlkbahar, Yaz, Sonbahar ve Kış adları altında dörde ayrılır.
    Ekvator ile Yörünge düzlemi arasında 23˚27'lık açının bulunması, Yer ekseni ile Yörünge düzlemi arasında 66˚33' lık bir açı oluşturur. Bu eğiklik sonucunda, ışınların düşme açısındaki değişikliğe bağlı olarak yıllık sıcaklık farkları oluşur ve mevsimler meydana gelir.
    Yörünge düzleminin elips şeklinde olması neticesinde, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı değişir. Dünya'nın 3 Ocak tarihinde Güneş'e en yakın duruma gelmesine, Günberi ya da Perihel, 4 Temmuz tarihinde Güneş'e en uzak durumunda olmasına ise, Günöte ya da Afel denir. Güneş'e yaklaşması sonucunda, Güneş'in çekim kuvvetine daha çok maruz kalan Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızı artar.
    Uzaklaştığında da çekim kuvveti azalacağından yörünge üzerindeki dönüş hızı azalır. Bu olay neticesinde, Kuzey Yarımküre'nin 21 Mart ile 23 Eylül arası yaşanan yaz mevsimi, Güney Yarımküre'nin 23 Eylül ile 21 Mart arası yaşanan yaz mevsiminden 7 gün daha uzun sürerken, 23 Eylül'deki sonbahar ekinoksuna da iki gün geç girilir.
    Güneş'in ekvator çizgisine en uzak mesafede olduğu ve yılda iki kez tekrarlandığı zamana, gündönümü denir. Gündönümleri, gündüz ve gecelerin kısalmaya veya uzamaya başladığı andır. Mevsimlik sıcaklık değişimlerine bağlı olarak da, yüksek ve alçak basınçlar, karalar ve denizler arasında yer değiştirir ve böylece aynı anda, farklı yarımkürelerde farklı mevsimler yaşanır.
    Yeryüzünde, güneş ışınlarının yılda iki kez dik açı ile geldiği, sıcak kuşağın kuzey ve güney sınırlarını oluşturan ve Ekvator'un 23° 27' kuzey ve güneyinden geçtiği varsayılan iki enlemden her birine, Dönence ya da Tropika adı verilir. Enlemlerden Kuzey Yarımküre'de olana Yengeç Dönencesi, Güney Yarınküre'dekine de Oğlak Dönencesi adı verilir.
    21 Aralık olarak kabul edilen Kış Gündönümü'nde, güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi'ne dik gelmesiyle günler, Kuzey Yarımküre'de uzamaya, Güney Yarımküre'de ise kısalmaya başlar. Yine bu olay sonucunda, dönence üzerinde bulunan karaların iç kısımları, Dünya'nın en sıcak yerleri haline gelir, Kuzey Kutup Dairesi'nde sadece yılın bu günü 24 saat süreyle gece, Güney Kutup Dairesi'nde ise 24 saat süreyle gündüz yaşanır. Güney Yarımküre'de yaz, Kuzey Yarımküre'de kış mevsiminin başlangıcıdır. Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi'ne dik geldiği 21 Haziran'da , Kuzey Yarımküre'de en uzun gündüz, Güney Yarımküre'de ise en uzun gece yaşanır. Bu tarihte, güneş ışınlarının atmosferde katettiği yolun en kısa olduğu yer Yengeç Dönencesi'dir. Kuzey Kutup Kuşağı'nın aydınlık, Güney Kutup Kuşağı'nın da karanlık daire içinde olduğu bu tarihten sonra Kuzey Yarımküre'de gündüzler kısalmaya yaz gündönümü, Güney Yarımküre'de ise uzamaya kış gündönümü başlar. 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde Güneş ışınlarının Ekvator'a dik gelmesiyle, bahar mevsimleri iki yarımküre için de başlamış olur. Bu tarihler, Kuzey Yarımküre'de ilkbaharın, Güney Yarımküre'de sonbaharın başlangıcı olarak kabul edilir. Bu dönemde Dünya'daki durgun sularda gel-gitler artar. 21 Mart Kuzey Kutup Noktası'nda, 23 Eylül de Güney Kutup Noktası'nda, 6 aylık gündüzün başlangıç tarihleridir. Tüm Dünya'da gece ve gündüz süreleri eşittir ve Güneş, ekinokslarda tam doğudan doğup, tam batıdan batar.

    Mevsim değişikliklerine (ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış) yol açan neden, Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasıdır. Dünya'nın dönme ekseni, Kuzey ve Güney Kutup noktalarından geçtiği varsayılan düşsel çizgidir. Dönme ekseni ile Dünya'nın Güneş'in çevresinde izlediği yörünge düzlemi arasındaki açı dik (90°) değil, 66 derece 33 saniyedir (66° 33'); yani Dünya'nın dönme ekseni ile düşey doğrultu arasında 23 derece 27 dakikalık (23° 27') bir açı vardır. Bu yüzden Dünya Güneş'in çevresinde dolanırken Kuzey Kutbu önce Güneş'e doğru, sonra da ters yöne yatar. Bu değişme mevsimleri doğurur. Kuzey Kutbu Güneş'e eğikken, Güney Kutbu ters yöne eğiktir. Bunun sonucunda da, ekvatorun kuzeyi yaz mevsimindeyken, güneyi kış mevsimini yaşar ya da tersi olur. İlkbahar ya da bahar ve sonbahar ya da güz için de aynı durum geçerlidir.
    Yaz ve kış arasındaki ısı değişikliğinin başlıca nedeni, gene bu eksen eğikliğinin bir sonucu olarak güneş ışınları ile Dünya yüzeyi arasındaki açının değişmesidir. Güneş ışınları Dünya yüzeyine dik olarak düştüğünde, yani Güneş tam tepedeyken, sıcaklık en yüksek düzeyinde olur. Gündüz ve gece uzunluklarının değişmesi de, kış ve yaz mevsimleri arasındaki ısı farkı üzerinde bir ölçüde etkili olur.

    noimage


    Ekvatora yakın kesimlerde, gelen güneş ışınlarının açısı fazlaca değişmez. Buralarda mevsim sıcaklıkları arasında çok büyük farklar yoktur, ama öte yandan pek çok yerde düzenli olarak kurak ve yağışlı mevsimler yaşanır.
    Kuzey Kutbu Güneş'e doğru yatıkken, ekvatorun kuzeyindeki yerler yaz mevsimini yaşar. Ekvatorun kuzeyinde en uzun gündüz, yani en kısa gece yaklaşık 21 Haziran'a rastlar. Yaz gündönümü denen bu tarihte güneş ışınları Yengeç dönencesinde yeryüzüne dik açıyla düşer. Ekvatorun kuzeyindeki yerlerde en kısa gündüz ya da en uzun gece yaklaşık 21 Aralık'ta yaşanır. Kış gündönümü denen bu tarihte güneş ışınları Oğlak dönencesinde yeryüzüne dik açıyla düşer. 21 Aralık, ekvatorun güneyi için yaz gündönümü tarihidir. Güney yarıkürede yaşanan en kısa gündüz, yani kış gündönümü, kuzey yarıkürenin yaz gündönümüne rastlar.
    Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyi ile Güney Kutup Dairesi'nin güneyinde kalan yerlerde Güneş kimi zaman hiç batmaz; Güneş'in sürekli olarak görüldüğü dönemlerin süresi (Kuzey ve Güney Kutup daireleri üzerinde), 24 saat ile (kutup noktalarında) altı ay arasında değişir. Bu olguya gece yarısı güneşi denir. Kuramsal olarak, kutup noktalarında altı ay gündüz, altı ay gece yaşanır.
    Yaz gündönümünde, gündüz geceden daha uzun sürer. Kışın bunun tersi olur. Gündüz ile gecenin eşit uzunlukta olduğu tarihlere üım denir. Gündüz gece eşitliği, gündönümleri arasındaki bir tarihte gerçekleşir; bu tarihlerde Dünya'nın dönme ekseni, ne Güneş'e doğru, ne de ters yöne eğiktir. Bu nedenle gündüz ve gece dünyanın her yerinde eşit uzunlukta yaşanır. Bahar ılımı ya da bahar dönümü kuzey yarıkürede yaklaşık 21 Mart'a, güney yarıkürede ise yaklaşık 22 Eylül'e rastlar. Güz ılımı ya da güz dönümü ise güney yarıkürede 21 Mart'ta, kuzey yarıkürede 22 Eylül'de yaşanır.
    Mevsim sıcaklıklarını belirleyen etmenlerden biri de, o bölgenin denizden uzaklığıdır. Adalarda ya da kıtaların denize yakın kesimlerinde, mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, karaların iç kesimlerine oranla daha azdır. Çünkü su yavaş ısınır ve yavaş soğur; bunun sonucunda da denize yakın kesimlerde sıcaklık fazla değişmez. Bir başka etmen de yüksekliktir. Aslında Dünya'ya düşen güneş ışığının şiddeti ve süresi yüksekliğe bağlı olarak değişmez; ama gene de deniz düzeyinden yükseldikçe sıcaklık düşer. Bu yüzden yüksek kesimlerde yazlar daha serin, kışlar ise daha soğuk geçer.
    Mevsim değişiklikleri canlılar üzerinde de etkili olur. Birçok kuş ya da başka hayvan türü beslenmek ve çoğalmak için düzenli olarak göç eder. Besinin az bulunduğu kış aylarında yaşamını sürdürmek için kış uykusuna yatan hayvan türleri vardır. Bitkiler de mevsimlere bağlı olarak değişiklikler gösterir. İlkbaharın gelişiyle bitkilerde özsu akışı başlar ve böylece çiçekler ve yapraklar beslenerek açar. Sonbaharda ise bitkinin özsuyunun kışın beslenebilmesi için gerekli olan maddeler köklerde toplanır.
    Kent insanı, mevsim değişikliklerinden pek etkilenmeden yaşamını sürdürebilir; olsa olsa, kış çok soğuk geçiyorsa biraz söylenir; tatilde iyi bir yaz geçirmişse sevinir. Ama, bir çiftçi için bütün mevsimler önemlidir. Çiftçiler mevsimleri dikkatle izlerler, çalışma takvimlerini buna göre düzenlerler, toprağı ne zaman süreceklerine, ne zaman ekip ne zaman biçeceklerine buna göre karar verirler.

#11.05.2010 01:05 0 0 0