1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Hamilelikten qorunma yolları

Hamilelikten qorunma yolları

Son güncelleme: 23.03.2011 14:29
Çay Kaşığım Çay Kaşığım foto
  • Hamilelikten qorunma haqqında
    Doğum İdarə Həbləri:
    Kombinə oral kontraseptif adı verilən doğum idarə həbləri östrojen və progesteron hormonlarını ehtiva edər. Ən məşhur istifadə edilən üsullar arasında iştirak edər. Nizamlı kullanılduğında qoruyuculuğu %99.9 dayan. Gündə 1 dəfə alındığı təqdirdə hamiləliyi önləyər və təsiri yalnız kullanıldıgı müddət içində etibarlıdır. Həblər əksəriyyətlə 21 dənədir, ilk istifadə edilməyə başlanıldığında ədəd/adət qanamasının 1. günü içilər, hər gün eyni saattte alınması lazımdır, qutu içindəki dərmanlayarın bütünü bitdiyi təqdirdə 7 gün ara verilər, 8. gün yenidən yeni bir qutu dərmana başlanar. Həblər bitdikdən bir neçə gün sonra normal ədəd/adət qanaması görülər.
    Dərmanlayar içərisində saxladıqları östrojen hormonu sayəsində yumurtlamağı, döllənmiş yumurtanın yetkinləşməsini və rəhmə yerləşməsini maneələr/mane olar, progesteron hormonu isə spermaların rəhm ağızından keçişini maneələr/mane olar.
    Evlənəcək kəslər evlənmədən 1 ay əvvəl həb istifadə etməyə başlamalıdır. Ancaq bazarda dəyişik adlarda və dəyişik hormonal məzmuna sahib doğum idarə həbləri var. Hər qadının bədəni bu həblərə fərqli reaksiyalar verə biləcəyindən istifadə etməyə başlamadan əvvəl bir mütəxəssisə məsləhətləşmək lazımdır.
    Doğum idarə həbləri təsirli qorunma üsullarından biri olmasının yanında başqa faydaları da vardır:
    · Rəhm və yumurtalıq xərçəngi riskini azaldar, yaxşı xasiyyətli məmə xəstəlikləri daha az görülər
    · Xarici hamiləlik riski azalar,
    · Endometriozis və yumurtalıq kistlerini müalicə edər,
    · Yumurtalıq kanalları (balonlar) iltihabı daha az görülər,
    · Ədəd/adət qanamaları nizama girər, müddəti və miqdarı azalar,
    · Ədəd/adət dövründə görülən ağrıları azaldar,
    · Akne və anormal tüklənməyi azaldar,
    · Qansızlıq azalar, dəmir əskikliyi anemisi riskini azaldar,
    · Sümük sıxlığı artar, osteoporoz riskini azaldar.

    Diqqət yetirilməsi lazım olanlar:
    · Siqaret çəkirsinizsə siqareti buraxmanız lazımdır. Əgər yaşınız 35dən çox və eyni zamanda siqaret çəkirsinizsə siqareti buraxmalı və ya başqa bir qorunma üsulu seçməlisiniz.
    · İstifadə etməyə başlamadan əvvəl qaraciyər, ürək və damar xəstəlikləri baxımından hər hansı bir probleminiz olmadığına əmin olmalısınız. Yüksək təzyiq problemi olan və ya tromboflebit kimi laxtalanma problemi qadınlarda istifadəsi təhlükəlidir.
    · Həbləri mütləq nizamlı al/götürməlisiniz, unutduğunuz təqdirdə qoruyuculuğunu itirər.
    · İlk aylarda ədəd/adət nizamsızlıqları, ləkələnilmə görülə bilər.
    · Bulanma, başağrısı, ədəd/adət qanamasında azalma, dəridə ləkələnilmə, sinələrdə ağrı və dolğunluq, kilo artımı və depressiya kimi yan təsirlər/təsir edər görülə bilər.
    Doğulam idarə həbi istifadə edən qadınların illik jinekolojik müayinələrini aksatmamalrı və nizamlı olaraq pap smear testi etdirmələri lazımdır.

    Qoruyucu Aylıq İynələr:

    Ayda bir və ya 3 ayda bir istifadə edilər. İçərisində olan progesteron hormonu sayəsində spermaların rəhm ağızından keçişini, yumurtlamağı və döllənmiş yumurtanın rəhmə yerləşməsini maneələr/mane olar.
    Aylıq iynə (Mesigyna) östrojen və progesteron hormonunu birlikdə ehtiva edər, ədəd/adətin ilk günündə əzələ içinə edilər, 1 ay boyunca təsirli olaraq qorunma təmin edər, enjeksiyon hər ay yenilənər.
    3 aylıq iynə ( Depoprovera) isə progesteron hormonu ehtiva edər, ədəd/adətin ilk 3 günü içində əzələ içinə edilər, qorunma müddəti 3 ay qədər sürər, enjeksiyon nizamlı olaraq 3 ayda bir təkrarlanar. Fəaliyyət nisbəti %99.7dir.
    Ancaq bəzi qadınlarda ədəd/adət nizamsızlığına (ədəd/adət görə bilməmə kimi) yol aça bilər. Ancaq bu nizamsızlığın qadın sağlamlığı üzərinə mənfi bir təsiri yoxdur, iynələr kəsildikdən bir müddət sonra düzələr. Baş ağrısı , əsəbilik kimi yan təsirlər/təsir edər ortaya çıxa bilər.
    Ədəd/adət qanamaları nizamsız, məmədə şübhəli kütlə və ya xərçəng varlığı ya da qaraciyərdə bir problem/sualın varsa qoruyucu iynələr təklif edilməz. Doğum idarə həblərini istifadə etməsi təhlükəli qadınların bu iynələri də istifadə etməsi təhlükəlidir.

    Sabahısı gün Həbləri:

    Bir doğum idarə üsulu deyil. Korunmasız cinsi əlaqədə ol/tapılıldıqdan sonra və ya istifadə edilən doğum idarəsinin müvəffəqiyyətsiz olma ehtimalına qarşı ( prezervativin cırılma, delinme, yerindən çıxması kimi ) meydana gələ biləcək olabiləcək hamiləliyin önlənməsində tətbiq olunar. Bir başqa istifadə sahəs(n)i də təcavüz hadisələrində qadının hamilə qalmasının maneə törədilməsidir. Korunmasız cinsi əlaqədən sonra ilk 72 saat içində yüksək doza östrojen və progesteron hormonu ehtiva edən həb ağız yoluyla alınar. Bu həblər rəhm iç pərdəsinin xüsusiyyətini pozaraq döllənmiş yumurtanın rəhm içərisinə məskunlaşmasını maneələr/mane olar. 12 saat içində doza təkrarlanar, əgər ədəd/adət gecikməsi olsa hamiləlik araşdırılmalıdır
    Əczaxanalarda dəyişik adlarda reseptsiz olaraq satılmaqdadır. Qoruyuculuq nisbəti ilk 24 saat içində alınsa %95, ikinci gün %85, üçüncü gün %58dir, 72 saat sonunda qoruyuculuğu son dərəcə aşağıdır.
    Sabahısı gün həbləri ancaq çox xüsusi vəziyyətlərdə tətbiq olunması lazım olan bir üsuldur və vərdiş halına gətirilməməlidir. Yüksək doza östrojen ehtiva etdiyi üçün doğum idarə həbi istifadə etməsi sağlamlıq baxımından təhlükəli olan kəslərdə təhlükəli ola bilər. Ayrıca qoruyuculuğunun %100 olmadığını bilmək lazımdır. Meydana gəlmiş bir hamiləlik üzərinə təsiri yoxdur, yəni aşağıya səbəb olmaz. Ürək bulanması, qusma, məmə həssaslığı, baş ağrısı, qarın ağrısı və ləkələnilmə tərzində qanama kimi yan təsirlər/təsir edər görülə bilər.

    Doğum İdarə Bantı (PATCH):

    Ölkəmizdə hələ ol/tapılmayan bu üsul eynilə həblərdə olduğu kimi 28 gündəlik ədəd/adət dövrü prinsipinə görə istifadə edilər. Hər qutuda 3 bant ol/tapılar. İlk dəfə istifadədə qanamanın 1.günü başlanar. Qol, qıç, omba kimi məmələrdən uzaq bir bölgəyə yapışdırılar. Bu bant 7 gün boyunca aşağı dozalı həblərdə olduğu kimi 20 mikrogram östrojen ifraz edər. 7 gün sonra yeni bant yapışdırılar. Üç həftə boyunca bu şəkildə istifadə edildikdən sonra istifadəyə 1 həftə ara verilər. Doğum idarə flasterinin yan təsirləri doğum idarə həblərinə bənzər. Xüsusilə istifadənin ilk dövrlərində axtar/ara qanamalar ya da ləkələnilmələr ola bilər. Bu təsirlər/təsir edər bir neçə aylıq istifadədən sonra itər. Bir başqa təsir də dəridə yapışdırılan sahədə görülən həssaslıq və kızarıklıklardır.

    Qoruyucu Çubuqlar (İmplant-İmplanon):

    İmplant, yalnız təhsilli mütəxəssislər tərəfindən tətbiq olunması lazım olan, üst qolun iç bölgəsi dəri altına yerləşdirilən kibrit zibilinə bənzəyən 4 sm boyunda 2 mm enində kiçik plastik bir çubuqdur. Östrojen deyil progesteron hormonu Progesteron hormonu ehtiva etməkdədir. Yumurtalıqlardan yumurta atılmasını maneə törədərək və rəhm iç toxumasını nazildib körpənin yerləşməsinə icazə verməyərək təsir edər. Ayrıca rəhm girişindəki ifrazatı qalınlaşdırıb spermanın rəhm içinə doğru irəliləməsini önləyər. Hər gün bədənə aşağı miqdarlarda progesteron hormonu ifraz edərək 3 il boyunca qadını hamiləlikdən qoruyar. Tətbiq olunduqdan 8 saat sonra qorumağa başlar. İstənildiyi zaman çıxardıla bilər, doğurganlık 1 həftə içində geri dönər.
    İmplant ədəd/adət qanamasının ilk 5 günü içində tətbiq olunar. Aktiv olaraq istifadə edilməyən qolun üst qisiminə kiçik bir cərrahı əməliyyatla yerləşdirilər. Lokal anestezi altında edilən implant taxma əməliyyatı 1-2 dk sürər. Çıxardılmaq istənsə yenə cərrahı bir əməliyyatla çıxardılar. Əmizdirən yeni doğum etmiş qadınlar, digər qorunma üsullarından məmnun olmayanlar rahatlıqla istifadə edə bilər. Doğum sonrası ana əmizdirmirsə doğumdan 21-28 gün sonra, əmizdirirsə doğumdan 6 həftə sonra ilişər.
    Hamiləliyi önləmədə çox təsirli bir üsuldur, qoruyuculuğu %99.3 növ. Müvəffəqiyyətsizlik nisbəti %1in altındadır. Asan, rahat, fəaliyyəti son dərəcə yüksək, uzun davamlı, etibarlı, hər gün alınması və ya xatırlanması lazım olmayan, istənildiyi anda geri dönə bilən, əmizdirən qadınların da istifadə edə biləcəyi, cinsi həyatı təsir etməyən bir üsuldur. Ancaq İmplant, yumurtlamağı maneə törətdiyi üçün qadının ədəd/adət nizamı dəyişə bilər, ədəd/adət qanamaları azala bilər, hətta heç ədəd/adət görməyə bilər. Ədəd/adət görülməməsi hamiləlik qorxusuna səbəb olmamalıdır. İstifadə etməni düşünən qadınların ədəd/adət nizamındakı ola biləcək dəyişiklikləri də qəbul etməsi lazımdır. Ayrıca baş ağrısı, kilo dəyişikliyi, məmələrdə həssaslıq görülə bilər.

    Kimlər İstifadə edə bilər?

    · Əmizdirən qadınlar
    · Uzun davamlı və istənildiyi zaman geri dönə bilən bir üsul istəyənlər
    · Uzun davamlı qanama səbəbiylə spiral kulanamayanlar
    · Hər gün dərman al/götürməyi istəməyənlər və ya unudanlar,
    · Östrojen istifadə etməsi təhlükəli olanlar bu üsulu tətbiq edə bilər.

    Kimlər üçün Təhlükəli?

    · Hamilə və ya hamiləlik şübhəsi olanlar
    · Aktiv qaraciyər xəstəliyi olanlar, səlim və ya xəbis qaraciyər şişi olanlar
    · Danısı qoyulmamış vaginal qanaması olanlar
    · Sintetik progesteron istifadə edə bilməyənlər
    · İmplant komponentlərinə allerjisi olanlar
    · Məmə xərçəngi və ya şübhəsi olanlar

    Rəhm İçi Vasitələr (Spiral):


    Dəyişik şəkil və böyüklükdəki rəhm içi vasitələr (spiral ) rəhm içində xarici bir maddə kimi reaksiya yaradar. Və bu səbəblə spermanın rəhm içərisindən keçib yumurta hüceyrəsini döllemesini, döllənmiş yumurtanın rəhm içərisinə yerləşməsini maneə törədib rəhm içərisini döllənməyə əlverişsiz hala gətirər. Qoruyuculuğu %97-99 dayan. Rəhm içi vasitə ilişdiyi andan etibarən hamiləliyi önləyər və 3-5 il qoruma təmin edər. Çıxarıldıqdan dərhal sonra hamilə qalına bilər. Cinsi əlaqəni və əmizdirməyi təsir etməz. İqtisadi bir üsuldur, yan təsiri azdır.
    Rəhm içi vasitə ədəd/adətin 2.-5. günləri arasında tətbiq olunar. Jinekolojik müayinə və ultrasonografiyi taxıban rəhm ağızı dezenfektan bir solusyon ilə təmizlənər. Rəhm ağızı xüsusi bir alətlə sabitlənərək spiral rəhm kanalından keçirilib rəhm içinə yerləşdirilər. Bir neçə saniyə davam edən bu əməliyyat əsnasında nadir olaraq ağrı hiss edilər. Əgər genital kanalda infeksiya varsa spiral infeksiya müalicə edildikdən sonra ilişməlidir.
    Spiral istifadəsi ilə ədəd/adət miqdarı arta bilər, müddəti kosmosa bilər. Ədəd/adət sancılarına səbəb ola bilər. Xəstə fərdi gigiyenasına diqqət yetirməlidir.
    Diqqət yetirilməsi lazım olan nöqtələr:
    · Rəhm içi vasitə (spiral) ilişmədən əvvəl mütləq jinekolojik müayinə edilməli və rəhm quruluşu ultrasonla qiymətləndirilməlidir. Rəhm ağızında yara, iltihab və ya vaginal axıntı olan vəziyyətlərdə spiral ilişməməlidir.
    · Ədəd/adət qanamaları nizamsız, sıx və ya bol qanaması olan, dəmir əskikliyi anemisi problemi yaşayan qadınlarda spiral ilişməsi təklif edilməz.
    · Spiral ilişdikdən sonra nizamsız, həddindən artıq qanama, şiddətli kasık ağrısı, ədəd/adət gecikməsi və ya anormal qoxulu axıntı başladığında mütləq bir mütəxəssisə müraciət edilməsi lazımdır.
    · Cinsi göndər bulaşan xəstəliklərə qarşı qoruyuculuğu yoxdur.

    prezervativ(Kondom-Örtük):

    Kondom, lateks və ya poliüretan maddədən çıxarılan , əlaqə əvvəli kişinin sərtləşmiş penisine ilişən elastik bir örtükdür. Bu örtük spermaların vagene tökülərək rəhmin içərisinə girməsini və dolayısilə yumurta hüceyrəsinin döllemesini maneə törətmiş olar. Ayrıca AİDS, sifiliz, bel soyuqluğu kimi xəstəliklərdən qorunmaq üçün də istifadə edilər. İstifadəsi asan, ucuz və etibarlı bir üsuldur. Cinsi əlaqə əvvəlində doğru bir şəkildə və hər səfərində yeni bir dənə istifadə edilməsi halında qoruyuculuğu %96-97 səviyyəsindədir. Qoruyuculuğu prezervativin keyfiyyətinə də bağlıdır. Üzərində istehsal və son istifadə etmə tarixi olan və içərisində spermisit ( sperma öldürücü) maddə ehtiva edən prezervativlər seçilməlidir. Uc qisimində spermanın yığılması üçün bir boşluq buraxılmalı və hər əlaqədən sonra dəlik olub olmadığı nəzarət edilməlidir. Əgər dəlik olduğundan şübhə edilsə dərhal bir doktor/həkimə müraciət edilməlidir. Doğru ilişə bilməməsi halına cırıla bilər ya da sızıntıya niyə/səbəb ola bilər. Prezervativ Vaseline ya da masaj yağı kimi yağ ehtiva edən maddələrlə istifadə edilməməli. Bəzi insanların latekse allergiyası ola bilər. Ən böyük üstünlüyü, nizamsız cinsi həyatı olan cütlər üçün ən uyğun qorunma üsuludur.

    Qadınlar Üçün Prezervativ:

    Cinsi göndər bulaşan xəstəliklərdən və hamiləlikdən qorunmaq üçün ən təsirli üsul prezervativ. Ancaq kişilərin əhəmiyyətli bir qisimi prezervativ istifadə etməni istəmir. Artıq qadınların da istifadə edə biləcəyi prezervativ çıxarıldı. ABŞda Realty, Türkiyədə Femidon adıyla əczaxanalarda və süpermarketlerde olmaqda/var.
    Femidom 17 sm. uzunluğunda, yumşaq və incə poliüretan təbəqəsindən çıxarılmışdır və vajinanın içini tamamilə qablar/örtər. Çox incə, sürüşkən və yumşaq bir quruluşa sahib olduğundan, birləşmə əsnasında hiss itkisinə səbəb olmaz. Yan təsiri olmayan, allerji və irritasyon yaratmayan bir qorunma üsuludur.
    Qoxusuzdur. Vajinaya yerləşdirildiyində dərhal bədən istiliyiylə istilənər və nəmlənər. İstehsalında istifadə edilən silikon əsaslı yağ, hərəkəti asanlaşdırar və səs çıxarmaz. Hər yaşdakı qadınlar istifadə edə bilər. Qadınların bədəni üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır, ölçü problemi yaşanmaz.
    Cinselilişkiden 8 saat əvvəl ilişə bildiyindən əlaqənin bölünməməsini təmin edər.
    Hamiləykən və regl dövrlərində istifadə edilə bilər.
    Doğum idarə həbləriylə birlikdə istifadə edilə bilər.
    Mukoza səthləri daha çox olduğundan, AIDS, Hepatit B kimi cinsi göndər bulaşan xəstəliklərin qadınlara bulaşma riski daha çoxdur. HIV virusunun cinsi əlaqəylə qadına bulaşma ehtimalı, kişiyə nisbətlə 15 qat çoxdur. Femidom, cinsi göndər bulaşan xəstəliklərdən qoruma təmin edər.
    Əgər sizin ya da partnerinizin latexə allergiyası varsa, polüretan prezervativ bunun üçün yaxşı bir alternativdir.
    İlk istifadəsi çətin gələ bilər; Əlaqə sonrası qalxmadan əvvəl spermanın çölə sızmasını önləmək üçün doğru çıxarılmalı.

    Diafram:

    Rəhm ağızına keçirilən kənarları daha sərt kauçuk bir maddədir. Rəhm ağızını bağlayaraq spermaların rəhm içərisinə keçişini maneə törətməkdə və sperma öldürücü maddələrlə birlikdə istifadə edildiyində qoruyuculuğu artmaqdadır. Diafram tərəfindən tam olaraq maneə törədilə bilməyən spermalar spermisit jellerle təsirsiz hala gələr. Əlaqədən 1 saat əvvəl qadın tərəfindən rəhm ağızına yerləşdirilər və əlaqədən sonra ən az 6 saat yerində qalması təmin edilər.
    HIV daxil cinsi göndər bulaşan xəstəliklərin bulaşmasını maneə törətməz. Alışana qədər istifadəsində axsaqlıqlar ola bilər.

    Təqvim Üsulu:

    Etibarlı olmadığı üçün doktor/həkimlər tərəfindən təklif edilməməsinə baxmayaraq bibi/hələ ən sıx istifadə edilən doğum kontol öndəmlərindən biridir. Hamilə qalma riskinin ən yüksək olduğu günlərdə cinsi əlaqədən çəkinərək tətbiq olunar. Ədəd/adət qanamaları nizamlı olan qadınlarda yumurta çatlamasının meydana gəldiyi 13.-15. günlər nəzərə alınar. Ancaq yenə də ədəd/adətin 8.-18. günləri arasında da hamilə qala bilmə riski olduğu unudulmamalıdır.

    B-QALICI ÜSULLAR:

    Artıq körpə sahibi olmağı qətiliklə düşünmürsünüzsə ən uyğun üsul balonların bağlanmasıdır.

    Qadınlarda Balonların (yumurta kanalları) Bağlanması:

    Balon ligasyonu olaraq da adlandırılan bu əməliyyat rəhm və yumurtalıqlar arasında iştirak edən kanalların cərrahı olaraq bağlanması və ya bağlanılmasıdır. Beləcə yumurtalıqlardan atılan yumurtanın sperma ilə qarşılaşması maneə törədilər, döllənmə qətiliklə önlənmiş olar. Balonlarını bağladan qadın dərhal qorunmağa başlar və qətiliklə hamilə qala bilməz. Kiçik bir əməliyyat tələb edir, geri dönüşü yoxdur. Anestezi verilərək tətbiq olunar. Ədəd/adət nizamını təsir etməz. Cinsi həyatı və istəyi təsir etməz.
    Hamilə qalması ruhi və sağlamlıq baxımından təhlükəli olan qadınlarda ideal bir üsuldur.
    Balonlar bağlandıqdan sonra geri çevirmək üçün edilən cərrahı əməliyyatların müvəffəqiyyət şansı aşağıdır. Balonları bağlandıqdan sonra təkrar hamilə qalmağı istəyənlərə balon körpə üsulu təklif edilər.


    Kişidə Sperma Kanallarının Bağlanması (Vazektomi):

    Vazektomi olaraq da adlandırılan bu müdaxilə spermanın keçdiyi kanalların kəsilməsi ya da bağlanmasıdır. Kiçik bir əməliyyat tələb edir, geri dönüşü yoxdur. Lokal anestezi altında ürolog tərəfindən edilər, 15-20 dk sürən əməliyyat qansız və ağrısızdır, dəri üzərində iz buraxmaz, komplikasyon nisbəti çox aşağıdır. Xəstəxanada qalmağı tələb etməz. Kişilik gücündə bir azalma və ya dəyişmə yaratmaz, cinsi arzunu və sərtləşməyi təsir etməz. Kişi spermasının miqdarı və görünüşü dəyişməz, ancaq sperma içində artıq döllənməyi təmin edən sperma hüceyrəsi ol/tapılmaz. Qoruyuculuğu dərhal başlamaz. Əməliyyat sonrası ilk 20 əlaqədə sperma içində bibi/hələ canlı sperma hüceyrəsi ol/tapıla biləcəyindən ilk dövrlərdə qorunmaq lazımdır. Daha çox uşaq istəməyən və ya hamilə qalması sağlamlıq baxımından təhlükəli olan qadınların bərabər/yoldaşları üçün ideal bir üsuldur.
    Lokal anestezik maddəyə həssaslıq, əməliyyat bölgəsində infeksiya, hematom ( qan toplanması), ağrı kimi yan təsirlər/təsir edər cok nadirdə olsa görülə bilər.
#23.03.2011 14:29 0 0 0