Prostat Xərçəngi

Son güncelleme: 21.01.2012 09:02
  • Prostat Xərçəngi Müalicəsi - Prostat Xərçəngi Əlamətləri - Kişilərdə Xərçəng Xəstəliyi


    Kişi artıma sisteminin əhəmiyyətli bir üzvü olan prostatda görülən malign (pis xasiyyətli) değişikliklerdir.Erkeklerde ən sıx görülən xərçəng tiplerindendir. Amerikada hər 5 kişidən birində görüldüyü təsbit edilmiştir.Yine Amerikada hər il 200.000 yeni xəstə və 38.000 ölüm saptanmaktadır.

    Ümumiyyətlə 50 yaş üstündə görülər ancaq seyrək olsa gənclər də də görülmə ehtimalı vardır.


    Prostat mesanenin altında, rektumun qarşısında yerləşmiş qoz böyüklüyündə birbezdir.

    Prostat ejekulasyon əsnasında spermanın çölə atılması üçün lazım axıcı mayenin və fermentlərin 1 / 3 ünü ifraz edər. Ejakulatın içində iştirak edən sperma xayalarda edilər, vas deferens adı verilən balonlar tərəfindən daşınır. Bu əsnada prostatda bu qatqı maddələrini alır və penisə çataraq çölə atılar. Prostatın arxasında ki seminal qabarcıqlar bu mayenin edildiyi yerdir. Prostata birbaşa təması və yaxınlığından ötəri xərçəng bu seminal kabrcıkları və prostatı qucaqlayan kapsulası də təsir edə bilər. Bu vəziyyətdə əməliyyat xərçəngi yox etmək baxımından çox faydalı olamayabilir. Rektuma olan komşuluğundan görə rektal müayinə prostat haqqında fikir verə bilən yaxşı bir müayinə üsuludur.

    Səbəbləri:

    Prostat xərçənginin səbəbi hələ bilinmir. Ancaq bəzi faktorların xərçəngə tutulma riskini artırdığı bilinməkdədir.

    Birinci faktor ailədə prostat xərçəngi hekayəsinin bulunmasıdır.Babasında və ya qardaşından prostat xərçəngi olan bir adamın xərçəngə tutulma riski iki katartmaktadır.

    Yaşlı insanlar daha böyük risk altındadırlar.Prostat xərçəngi diaqnozu qoyulmuş insanların 3 / 4 ü 65 yaş və üzərindədir.

    Afrikalı-amerikalılardan daha çox olduğu deyilməkdədir.

    Prostat xərçəngi ilə kişilik hormonu arasında bir əlaqə olduğu sanılmaktadır.Kısırlaştırılmış kişilərdə prostat xərçənginin görülməməsi buna dəlil olaraq göstərilməkdədir.

    Östrojen hormonu (qadınlıq hormonu) qan səviyyələrinin yüksəldiyi ağır qaraciyər xəstəliklərində prostat xərçəngi riski azalır.

    Ekoloji faktorlar riskin artmasında rol oynayır. Asyalı lar prostat xərçəngi riski baxımından daha şanslıdırlar. Yapon kişilərində prostat xərçəngi riski Amerikalı'lardan təxminən 40 dəfə azdır. Ancaq maraqlı olan mövzu Amerikaya köç etmiş Asyalılarda riskin artdığı görülmüşdür. Bu da ətraf və bəslənmə faktorlarının əhəmiyyətini göstərir.

    İfadə olunar:

    Prostat xərçəngi ümumiyyətlə irəli mərhələlərinə qədər tapıntı vermir. Yaxşı bir həkim müayinəsi və Prostat Specific Antigen (PSA) adı verilən bir qan təhlili ilə ümumiyyətlə tapıntı vermədən əvvəl erkən mərhələlərdə diaqnozu qoyula.

    İrəli mərhələlərdə isə prostat vəzinin böyüməsinə bağlı sidik yapamamak, sidik veyasemen sıvsında qan görülməsi kimi tapıntılar verə bilər. Ayıca ağrı və empotansgibi tapıntılar da verə bilər.

    Xəstəliyi önləmənin qəti yolları bilinməməklə birlikdə sağlam həyat içingerekli ümumi qaydaları (məşq və aşağı yağlı diyet) tətbiq etmək faydalı ola bilər.

    Diaqnoz:

    Prostat müayinəsi rektal tuşe ilə edilər. Rektumdan edilən müayinədə prostat kənarları nizamsız və noduler olaraq ele gelir.

    Prostat Specific Antigen (PSA) testinin tapılması ilə prostat xərçəngi diaqnozunda yeni bir çag açılmışdır. Bu test ilə xərçəng hələ tapıntı vermedigi çox erkən mərhələlərdə belə taninabilmektedir.

    Prostat Specific Antigen (PSA) prostat bezi tərəfindən edilən və semen mayesinin quruluşunda olan kiçik bir zülal molekuludur. Bu molekul normalda qanda ya heç tapılmaz və ya çox aşağı səviyyələrdə olur. Ancaq prostat xərçənglərində PSA nin qan səviyyələri çox yüksələr. Bəzi xərçəng xarici vəziyyətlərdə də PSA da yüksəlmə görülsə də bunlar kiçik səviyyələrdə və müvəqqəti yükselmelerdir. Bu vəziyyətləri ayırt edə bilmək üçün PSA dayükselme təyin edən həkim təkrar test istəyə bilər. 4-10 ng / ml arasında çıxan ortadüzeydeki PSA səviyyələri urologiya konsultasyonu tələb edir. 10 ng / ml üzerindekiseviyelerde isə ürolojist tərəfindən biopsi mövzusunda qiymətləndirilməlidir.

    Prostat xərçənglərinin% 5-10 qədərində PSA yükselmeyebilir. Bu səbəblə rektal müayinə və PSA tanıda tamamlayıcı rol oynayır. Yalnız biri kafi olamaz.Bu üsullardan hər hansı birində prostat xərçəngi şübhəsi olsa Urolog Həkiminiz biopsi istəyə bilər. Biopside ultrason yoldaşlığında rektumdan prostata bir cins iynə ilə girilərək mikroskop ta baxılmaq üçün parça alınır. Xərçəng diaqnozu qoyulsa xərçəngin irəliləmə dərəcəsi Gleason Score ilə evrelendirilir.Bu şkala həkiminizi xəstəliyin gedişi, tedavisive nə qədər yayıldığı haqqında məlumatlandırır. 10 ən yüksək mərhələdir və xəstəliyin pis olduğunu gösterir.PSA səviyyəsindəki yüksəkliklərdə xəstəliyin mərhələsi haqqında fikir verə bilər. Ümumiyyətlə 6 və üstü Gleason scoru və 20-30 ng / ml PSA səviyyəsi xərçəngin prostat bezi dışınada yayıldığını göstərir.

    Xərçəng eyni zamanda klinika evrelemeye də tabe olar. Klinika evrelemede çeşitliyöntemler istifadə edilər. Ən çox istifadə edilən T1-T4 evrelemesinde:

    T1-T2 də xərçəng prostat bezində məhdud qalmışdır.
    T3 də yaxın toxumalara da metastaz (yayılam) etmişdir.
    T4 də isə uzaq orqanlara da yayılam vardır.

    Köhnə ancaq hələ kullanılanbir sistem də isə:

    Mərhələ A və B də xərçəng prostat bezində məhdud qalmışdır.
    EvreC də yaxın toxumalara da metastaz (yayılam) etmişdir.
    Mərhələ D də isə sümük kimi uzaq orqanlara da metastaz etmişdir.

    Doktor bunlardan başqa uzaq metastazları də araşdırmaq üçün sümük daramaları, rentgen, MR, BT kimi tədqiqlər istəyə bilər.

    Müalicə:

    Müalicədə xəstənin yaşı, xərçəngin irəliləmə səviyyəs, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti, kimi müxtəlif faktorlar nəzərdə tutulur.

    Radiasiya Müalicəsi (Çöldən Işın Müalicəsi): Yalnız prostatda məhdud kalmışkanserlerde əməliyyat və radiasiya müalicəsi bərabər yaxşılaşma təmin edər. Son 20 ildir inkişaf etdirilən radyoterapi tədqiqləri ağırlaşmaları minimuma indirmiştir.Genellikle iki ay ərzində gündəlik dozalarda radiasiya verilir və yaxşı tolere edilir.Anestezi və xəstəxanada yatmağı gerektirmez.Ağrı hiss edilməz. Hər bir müalicə sadecebirkaç dəqiqə çəkir. Müalicədən sonra xəstələr gündəlik fəaliyyətlərinə davam edə bilərlər.

    Radikal Prostatektomi: Prostat və bağlı seminal qabarcıqlar bərabərcə əməliyyatla alınırlar.Bir neçə gün xəstəxanada yatmağı tələb edir. Ümumi və ya Lokal anestezi ilə edilər. Əməliyyat sonrasında bir miqdar sonda daşımaq gerekebilir.Radikal Prostatektomi də məqsəd xərçəngli toxumanın hamısını alabilmektir. Əgər bu başarılabilirse o zaman başqa müalicəyə ehtiyac duyulmaz. Ancaq bəzən açıldıqdan sonra xərçəngli toxumanın prostat xaricində linfa bezlərinə və ya ətraf toxumalara da genişlənmiş olduğu görülə bilər. Belə vəziyyətlərdə xərçəngli toxumanın hamısı alına bilməz və əməliyyat sonrası radiasiya müalicəsinə ehtiyac duyula bilər.

    Radiasiya Müalicəsi (Brachytherapy): Xaricdən verilən radiasiya müalicəsi də radikal prostatektomi də xəstələrdə ereksiya qabiliyyətini sınırlarlar. Bunu qarşısını almaq üçün Brachytherapy adı verilən bir radiasiya müalicəsi üsulu istifadə edilər. Qarın içinə ləyən sümüyünün dibinə, rektumun önünə, testislərin gerisinə qoyulan metal qət edər ilə radioaktiv maddə öldürülmək istənilən xərçəngli toxuya verilir.Böylece ətraf toxumalara veriləcək şüa dozası azaldılaraq ereksiyanı sağlayacaksinir və damarlarda daha az ziyan səbəb olunur.Çok tez tətbiq olunan bir tedaviseçeneği deyil.

    Hormon Tedavisi: Xərçəng prostat xaricinə də yayılmışsa ümumiyyətlə hormonal tedaviuygulanır. Hormon müalicəsinin hədəfi xayalarda kişilik hormonu salınımını baskılamaktır. Çox vaxt kişilik hormonunun baskılanması ilə prostat kanserindekigelişme dayandırıla. Bu müalicənin ən asan və ən sürətli yolu testislərin alınmasıdır. (Kastrasyon, qısırlaşdırmaq) Ancaq ümumiyyətlə gündəlik ağızdan alınan dərmanlar ya da aylıq və ya 3 aylıq enjektabl dərmanlar bu müalicədə terch edilir.

    Mərhələləri Görə Müalicə:

    Mərhələ T1 və T2 də (və ya Ave B də) radiasiya müalicəsi və ya əməliyyatla (radikal prostatektomi) müalicə eyni təsiri göstərirlər. Xəstəliyin bu mərhələsində müalicəyə xəstənin vəziyyətinə görə və ola biləcək yan təsirləri göz önünə alınaraq qərar verilir.Bir urolog və radiasiya onkolojisti ilə görüşülmelidir.
    Mərhələ T3 və ya C də yalnız əməliyyatla müalicə kifayət deyil. Çünki xərçəng prostat xaricinə də yayılmışdır və əməliyyatdan sonra radiasiya müalicəsi də gerekecektir.Radyasyon müalicəsi qalan mikroskopik qalıqları da öldürecektir.Birçok həkim bu mərhələdə ola biləcək ağırlaşmaları önləmək üçün çox daha erkən dövrlərdə radiasiya müalicəsinə başlamaq tərəfdarıdır. Hətta bu mərhələdə tutulan xərçənglərin çox üz güldürücü olmayan gedişini maneə törədə bilmək üçün radiasiya müalicəsi ilə birlikdə hormontedavisi tətbiq etməkdə getdikcə daha çox istifadə edilən bir üsuldur.
    Mərhələ T4 və ya D də xərçəng sümüklərə yayılmışdır (metastaz) Müalicə semptomlarıhafifletmek və xərçəngi müvəqqəti olaraq geriletmeye istiqamətli olaraq edilər. Sümük metastazlarının müalicəsində əməliyyat və ya radiasiya müalicəsi lazım ola bilər.
#21.01.2012 09:02 0 0 0