1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Uşaqlarda boyu uzanması

Uşaqlarda boyu uzanması

Son güncelleme: 06.04.2012 17:54
Nerissa-Su Nerissa-Su foto
  • Uşaqlarda boy qısalığı - uşaqlarda boy problemi

    Uşağınız 3 yaşından sonra İldə 5 sm-dən Az üzürsə Diqqət!
    Türkiyədə hər il təxminən 1200 uşaq, böyümə hormonu əskikliyi ilə doğulur. Bu hormonun əskikliyi isə uşaqlarda boy kısalığının ən əhəmiyyətli səbəblərdən biri. Sevindirici qisimi isə böyümə hormonu eksiliğinin müalicəsinin artıq mümkün olması. Avropalı klubların arxasında olduğu Türkiyənin gələcək vəd edən futbolçusu 16 yaşındakı Məhəmməd Demirci, böyümə hormonu müalicəsi nəticəsində 3.5 ildə tam 32 sm uzandı və uzanmağa davam edir. Barcelonada top qovan dünya tərəfindən məşhur futbolçu Messi də böyümə hormunu müalicəsiylə uzanmış. Böyümə hormonu əskikliyi ilə bağlı sualları Uşaq Endokronoloji Mütəxəssisi Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz'e soruşduq.
    Böyümə hormonu əskikliyi hansı uşaqlarda görülür?
    Sağlam uşaq normal böyüyən uşaqdır. Normal böyümək sağlam olmanın ən əhəmiyyətli şərtlərindən biri. Bu səbəblə bir uşaq normal büyüyemiyorsa altında bir problem axtarmaq lazımdır. Normal bir uşaq orta hesabla 50 sm boyunda və 3 kilo 250 qram ağırlığında doğular. 2.5 kq altında doğan uşaqlara "aşağı doğum ağırlıqlı uşaqlar" deyirik. Bu uşaqların dörddə birinin gələcəkdə böyümə hormonu əskikliyi səbəbiylə qısa boylu olma riski vardır. Aşağı doğum ağırlıqlı uşaqlar 3-4 yaşına qədər akranlarını tutarlar. Əgər yakalayamazlarsa qısa boylu uşaq olaraq həyatlarını davam etdirərlər və boylarının uzanması üçün müalicə edilmələri lazımdır. Böyümə hormonu müalicəsi bahalı bir üsul olmasına baxmayaraq dövlət tərəfindən qarşılanır. Böyümə hormonu boy kısalığının yanında yağ toxumasını da parçaladığı üçün, bu uşaqlar bir az kilolu, xüsusilə göbəkdə yağ təcrübəsi olan uşaqlardır.
    Ailələr uşaqlarının boylarının qısa qaldığını necə anlar?
    3 yaşından sonra bir uşağın boyu ildə 5 sm-dən az üzürsə, axaranlarından daha qısadırsa bu vəziyyətə diqqət etmək lazımdır. Ailələr uşaqlarının qısa boylu olduğunu onlara aldıqları paltarlardan anlayır. Şalvar, köynək həmişə eyni bədəndə qalırsa ana atalar şübhələnməyə başlamalı.
    Ana atanın boyu uşağın boyu üzərində nə qədər təsirli?
    Ana atanın boyu, uşağın boyunu təyin yalnız bir faktordur. Bəslənmə şərtləri, hormonların salgılanma vəziyyəti, yetkinliyə daxil yaşı, sonu, bunların hamısı uşağın yetkin boyunu hesablamada təsirlidir. Bu səbəblə ailələr, "Sizin boyunuq nə ki uşağın ki uzun olsun" kimi sözləri diqqətə almasınlar. Keçən 50 ilə görə boylar uzandı. Çinlilər köhnədən qısa boyluydu indiki Çinli uşaqlar uzun boylu. Onun üçün "Ananın boyu qısa, atanın boyu qısa bu uşaq da belə qalsın" demək doğru deyil.
    Bəslənmə ilə boy uzanması arasında necə bir əlaqə var?
    Bəslənmə, böyümənin sağlam ola bilməsi üçün ən əhəmiyyətli faktor. Xüsusilə həyatın ilk 3-4 ildə anbarları nizamlı dolması lazımlı ki kafi böyümə sağlansın. Sağlam qidalanma deyildiyində əvvəlcə bir dəfə süfrəyə ailə ilə oturulacaq, 3 dəfə yemək məğlub və pay atlanmayacak. Məktəb və yetkinlik çağındakı uşaqlar da 3-4 saatdan çox ac qalmayacaq. Çünki reaktif glisemi riski ola bilər. Və də yeməklər çeşitlendirilecek. Qazlı içkilərin kalsiumun sümüklərə oturmağı maneə törədən təsiri var. Bu səbəblə mümkün olduğu qədər qazlı içkilər tüketilmeyecek. Səhər-axşam bir stəkan süd içiləcək.
    Sağlam bir insanın boyunu uzatmaq mümkün mü?
    Böyümə geriliyi, boy uzatma bir xəstəlik. Normal bir insan "Boyumu uzat" deyə bizə gəldiyində bu edilməsi lazım olan bir şey deyil. Çünki bəslənmə nizamı yaxşıdırsa genetik potensialına çatacaq.
    Boyu qısalığı qızlarda mı kişilərdə mi daha sıx görülür?
    Hər iki cinsdə də görülür. Qızlar boy kısalığında bu baxımdan daha şanssızlar: Qızlarda müalicə yetkinlikdən əvvəl olsa daha müvəffəqiyyətli olurlar, çünki ədəd gördükdən sonra başlayınca böyümə qığırdaqları bağlanmağa başlayır. Kişilər daha gec böyüdükləri üçün daha şanslı olurlar və müalicə daha uzun sürebiliyor.
    Müalicəsi necə edilir?
    Əvvəl hormon testləri ilə hormon əskikliyini təyin edirik. Böyümə hormonu müalicəsi iynə müalicəsidir. İnsülin kimi axşamları hər gün tək doza qoldan edilən bir iynələr. Ancaq nizamlı edilməlidir.
    Müalicəyə hansı yaşda başlamaq lazımdır?
    Müalicəyə hər yaşda başlana bilər. Doğuşdan böyümə hormonu əskikliyi varsa,
    körpə 6-7 aylıqkən bunu saptamışsak müalicəyə o zaman başlanır. Türkiyə və
    dünya daxilində isə xəstələr bizə əksəriyyətlə 10-11 yaş gəlirlər. O zamana qədər ailələr bu vəziyyəti atlasalar belə uşaqlar sinifdə yoldaşlarından qısa qalınca bu vəziyyəti fərq edib narahat olur. Uşaqda böyümə hormonu saptanmışsa ailələr dərhal müalicəyə başlamalıdır. Boyu müalicəsi zamanla yarış kimidir, sümük yaşları inkişaf müalicədə müvəffəqiyyətli ola bilmərik. 3 yaşından etibarən 8 il müalicə etdiyimiz xəstələr var. Uşaq akranlarına yaxınlaşana, büyeme qığırdaqları kapanana qədər qədər müalicəyə davam edirik.
    Məhəmməd hər kəsə nümunə olmalıdır
    Məhəmmədi 3.5 il müalicə etdim. Müalicəyə 12 yaşındaykən başladıq. 3.5 illik müalicə nəticəsində boyu 32 sm uzandı və 170 sm oldu. Böyümə qığırdaqları artıq bağlanmağa başladığı üçün müalicəni qoyduq. Bundan sonra da 1-2 sm daha davam edə bilər.
    Məhəmməd müalicəyə çox nizamlı davam etdi bu səbəblə də yaxşı nəticə aldıq. İdman etməsinin boyunun uzanmasıyla birbaşa əlaqəsi yox. Böyümə hormonu əskikliyi olan birinə "Bu uşağa basketbol, ​​voleybol oynatalım, boyu uzansın" dediyinizdə bu olmaz. Böyümə hormonu əskikliyinin müalicəsi dərmandır. Bəzi xəstələr müalicəni özlərinə görə dəyişdirir. Bu vəziyyətdə nəticə almaları mümkün deyil.
    Qızlar neçə, kişilər neçə yaşına qədər uzanar?
    İnsanda ən sürətli böyümə 0-1 yaş arasındadır. Uşağın boyu 24 sm boy atar, 74 sm olar. Kilosu da 10 kiloqrama çatır. 1-2 yaş arasında 12 sm boy atar və 2-3 kilo götürər. Daha sonra bir uşaq yetkinliyə qədər ildə 5-6 sm uzanar. Yetkinlik qızlarda 10, kişilərdə 12 yaş başlar və 3-4 il davam edər bu müddətdə də qızların boyu 20, kişilərin isə 25-30 sm arasında uzanar. Böyümə qığırdaqları bağlanınca böyümə dayanar. Böyümə kıkırdaklarının bağlaması qızlarda ədəd gördükdən sonra 2-3 il içində tamamlanır, kişilərdə isə 17-18 yaş ətrafında olar. Kişi uşaqlarında ən sürətli böyümə 13 yaş ətrafında olar və 17, 18 yaşına qədər sürər. Qızlarda boy uzanması ədəddən əvvəl sürətli olar. Ədəddən 2-3 il sonra qızlarda böyümə qığırdaqları bağlanar və dayanar. Müalicədə əhəmiyyətli olan qığırdaqları açıq olması yəni sümük yaşı dediyimiz hadisə, sümük yaşı geri isə müvəffəqiyyət şansı çoxdur. Yaş irəlilədikcə qığırdaqları kemikleşir.Türkan Hiçyılmaz
    Ayrıca.
    Boy uzadan yeməklər:
    Boy uzanmasında kalsium mineralı həqiqətən sümük inkişafı və uzanmasına köməkçi olan çox əhəmiyyətli bir mineraldır. Süd və məhsullarında bol miqdarda olan kalsium mineralı, sümüklərin uzanmasını təmin edən sümük ucları və canlı qisimdə ana quruluş vəsaiti olaraq bədən tərəfindən ehtiyac duyulmaqdadır. O səbəblə boy uzanması üçün Kalsium ehtiva edən qidalar soya paxlası, soyadan edilən bir növ pendir, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, Qatıq, meyvəli qatıq,
    Süd, Ağ Pendir də daxil olmaq üzrə, Cedar pendiri və kaşar pendiri, Milk shake, Somon, sardina, Kələm, İspanaq, şalğam, Bamya, Ağ paxla, Brokoli, Yaşıl noxud, Brüssel kələmi, Ağayev,
    Badam, qurudulmuş meyvələr, şirin badam və quru paxlalılar, fıstıq, qoz, kələm, brokoli, sardina və alabalıq, dəniz məhsulları sayıla bilər. Kalsium hansı qidalarda bunları öyrəndiyimizə görə boy uzadan tərəvəz və meyvələrin böyük qisimini də öyrənmiş oluruq.
    Boy uzanmasında bəzi boy uzadan yeməklər faydalı olduğu kimi kimiləri də zərərli ola bilməkdədir. Nümunə olaraq boyun uzanmasına istəyiriksə duz, kafenin, çay, və şəkərdən uzaq dayanmalıyıq. Bu içkilər və qidalar bədəndə boy uzanması üçün lazımlı olan kalsium, dəmir və selenium kimi maddələrin bədənə emiliminə mane olaraq boyun uzanmasına dayandıran təsir meydana gətirən içeceklerdir.
    Boyu uzatmasına köməkçi olan əhəmiyyətli bir digər qida qrupu isə proteinlerdir. Buna görə Zülal tərəfindən zəngin qidanlar olan balıq əti, hindi əti, toyuq əti, qırmızı ət, paxlalılar, dəniz məhsulları, yumurta, bal və pendir növləri, zülal çox zəngin qidalardır. Süd ilə birlikdə zülallı qidalarla nə qədər çox bəslənsəniz o qədər boy uzanması sürətli olar.
    Uşaqlar və 20 yaşına qədər olan gənc yoldaşlar üçün boy uzanmasına köməkçi digər bir qida qrupu da vitaminlər baxımından zəngin multivitamin preparatlarıdır. Ancaq Vitamin təmini üçün boy uzanmasına təsir edəcək olan meyvələr və tərəvəzlərin hər növündən ayrı-seçkilik etmədən istehlak etməlisiniz. Xüsusilə D vitamini sümükləri gücləndirər və sümük hüceyrələrinin çoxalmasını sürətləndirir. Bu da nəticədə boy uzanması olaraq bizlərə əks olunur. Bu yeməkləri istehlak edərkən qətiliklə üzmə, basketbol, ​​voleybol kimi cazibənə qarşı edilən və ya yer çəkilişinin təsirini azaldan barfiks, dayandırılıb qalma kimi məşqlərdən maksimum dərəcədə istifadə etməyin lazımdır. Gündəlik 30 dəqiqəni keçməmək şərti ilə günəş duşu etmək də boy uzadan bir fəaliyyət olaraq bilinməkdədir.
#06.04.2012 17:54 0 0 0