bölme işlemi nasıl yapılır - bölmede kolaylıklar - bölmenin sağlaması - pratik bölme işlemi yapımı
Bölme;
matematikte bir sayıyı daha küçük ve birbirine eşit parçalara ayırma işlemidir. Çarpmanın aksidir. Bölünecek sayıya bölünen, bu sayıyı bölen sayıya bölen, çıkan sonuca da bölüm denir. Bazı sayılar tam olarak bölünmez, bu durumda bölümden artan sayıya kalan denir.
Bölme işlemlerinde bölünenle bölen arasına (: ), (/) veya (÷) işareti konur. Bölme kesir şeklinde de ifade edilebilir:
Pratikte yapılan işlemlerde ise işareti kullanılır. Bunlara bölü işareti denir.
Bölme öğreniminde kolaydan başlamalıdır. Kolay bölmeler iyice öğrenilirse daha zorları da kolayca yapılabilir. En basit bölme Çarpma Tablosu ile yapılandır. Meselâ 4 x 5 = 20 olduğuna göre 20 ÷ 5 = 4, yahut 20 ÷ 4=5 eder. Bunun bir derece ilerisi bölenin tek, bölünenin çok basamaklı olmasıdır. Meselâ: 208 ÷ 4. Bölen bölünenin ilk basamağında yoksa o zaman ilk iki basamağında aranır. 20′de 4, beş defa vardır. 5 i bölüm yerine yazarız;
Sonra, geriye kalan 8′i de 4′e böler, çıkan 2′yi 5′in yanına yazarız:
Bölünen veya böleni fazla basamaklı olan sayıların bölümü şöyle yapılır: 86.416′yı 210′a bölelim. Bölünenin solundan, bölenden büyük olmakla beraber 10 katından küçük bir kısım ayrılır: 864. Bu sayı bölenle bölünür:
864 ÷ 210 = 4. Elde edilen bu 4, bölümün soldan ilk sayısını teşkil eder. Bu sayı bölenle çarpılır: 210 x 4 = 840. Elde edilen sayı en başta bölünenden ayrılan kısımdan çıkarılır: 864 — 840 = 24. 24′ün önüne bölünen sayıda 864′ten sonra gelen ilk sayı indirilir, böylece ortaya 241 sayısı çıkar. Bu da bölenle bölünür: 241 ÷ 210 = 1. Elde edilen 1, bölümün ikinci sayısıdır, ilk sayının sağına yazılır. İşlem, yukarıda anlatıldığı gibi, her defasında bölünenden bir sayı indirilerek devam eder. Bölünenin sayıları bitince işlem de bitmiş olur. Yaptığımız işlemde bölüm 411, kalan 106′dır:
Bölmeye devam etmek istiyorsak, bölümün sağına bir virgül (,) koyar, kalanı da 10′la çarparız: 106 böylece 1060 olur. Bölme bu şekilde devam eder, bölüm 411′ den sonda kesirli çıkar.
Bölümün sağlaması-
Bölünenle bölümü çarpmak suretiyle yapılır. Eğer bölme sonuç vermişse bu çarpım bölünene eşit olur, Eğer kalan varsa, çarpıya bu da eklenir:
210 x 411 = 86310
86310 + 106 = 86410,
Eğer bölünen ve bölen sayıların sonunda sıfır yarsa bölme bunları atarak yapılır, sonuç değişmez. Meselâ: 5750 -r 250, Her iki kısmın sonundaki sıfırları atmak sonucuna hiçbir etki yapmaz.
5750 ÷ 250 = 23
575 ÷ 25 = 23
Bölmede Bazı Kolaylıklar
Bir sayıyı 10, 100 veya 1000′e bölmek için sağdan bir, iki veya üç sıfır atmak yeterlidir; yahut, basamak noktası, bir, İki veya üç rakam sola alınır: 542 / 10 = 54,2;
675 / 100 = 6,75;
2216 / 1000= 2,216.
Bir sayıyı beşle bölmek için, 2 ile çarpmak, sonra 10′a bölmek, yani basamak noktasını bir sayı sola almak yeter:
248 / 5 = (248×2) / 10 = 49,6
25′le bölmek: 4′le çarpılır, yüze bölünür (basamak noktası iki sayı sola alınır)
3628 / 25 = (3628×4) / 100 = 145,12
50 ile bölmek: 2 ile çarpılır, basamak noktası bir sayı sola alınır:
784 / 50 = (784×2) / 100 = 15,68
125 e bölmek: 8′le çarpılır, basamak noktası üç sayı sola alınır:
1280 / 25 = (1280×8) / 1000 = 10,240
250 ile bölmek: 4′le çarpılır, basamak noktası üç sayı sola alınır:
6845 / 250 = (6845×4) / 1000 = 27,380