1. Ana Sayfa
  2. İslam
  3. Allah'ın ve İnsanın İradesi

Allah'ın ve İnsanın İradesi

Son güncelleme: 21.01.2014 17:49
Nerissa-Su Nerissa-Su foto
  • İslam dininde kader ve kaza konusu ile bağlantılı konulardan biri olan Allah'ın ve İnsanın İradesi konusu doğru bir inanç sahibi olabilmek için bilinmesi gereken akaid konularından biridir. Sözlükte irade kelimesi anlam olarak "Bir akıl sahibinin seçebilmesi, isteyebilmesi, yönelebilmesi, tercih edebilmesi ve karar verebilmesi" gibi anlamlarına gelmektedir. İslam dininde İrade kelimesi bir terim olarak ise, Yüce yaratıcımız olan Allah'ın veya hiç yoktan yaratmış olduğu insanın kendine Allah (c.c) tarafından bahşedilmiş olan akıl ile karşısına çıkan seçeneklerden istediği birini seçmesi, belirlemesi, tayin etmesi gibi anlamlara gelmektedir.

    Yüce yaratıcımız olan Allah'ın (c.c) iradesi ezeli (başı olmayan), sonsuz (sonu olmayan), sınırsız (bir hudut içerisinde bulunmayan) ve herhangi bir şey ile bağlantılı olmayan mutlak bir iradedir. Yoktan yaratılmış olan insanın iradesi ise sonu ve sınırı olan, zaman, mekan gibi maddi şeylerle bağlantılı olan ama bununla birlikte kendine kafi gelecek derecede olan bir iradedir. Varlık aleminde vuku bulan, meydana gelen her şey, yüce Allah'ın yaratma ile ilgili (tekvini, halk etmesine) bağlı olan iradesi ile var olmaktadır. Bir değerli kul olan insan ise yüce Allah'ın kendisine nasip etmiş olduğu ve belli ilahi sınırlar içerisinde fiilini seçerek iradesini gösterebilmektedir. İslam dininde bir kulun iradesi, kulun yapmış olduğu fiillerde özgür olması demektir. Kulun hür olduğuna inanması, irade etmiş olduğu fiili icra ederken hiç bir baskı altında olmadığına iman etmesi gerekmektedir. Zira yüce Mevla'mız hiç bir kulunu hiç bir iş için zorlamamaktadır ki böyle bir şey söz konusu olsa idi insanın iradesinin var olduğundan bahsedilemezdi.

    Ehli Sünnet Alimlerini Allah'ın ve İnsanın İradesi Hakkındaki Görüşleri

    Ehli sünnetin akaid konusunda çok önemli iki kolu olan Eş`ariler ve Matüridiler, insanın göstermiş olduğu iradesinin icra etmiş olduğu fiillerindeki etkisi hakkında ortak bir görüşte birleşmişlerdir. Bu iki kolun bakış açısında şöyle bir farklılık vardır. Bu farklılığı belirmeden önce şu hakikati belirtmeliyiz ki bu görüşlerin hepsi İslam inancı dairesinde olan görüşlerdir.

    Eş`ariler, yüce yaratıcımız olan Allah'ın iradesinin var olan her şeyi kuşattığını esas almışlardır ve bu yüce iradeye külli (her şeyi içine alan genel bir) irade adını vermişlerdir. Eş`ariler yapmış oldukları bu nitelendirme ile yüce Mevla'mızın iradesini, kulun iradesinden ayırt etmeyi istemişlerdir.

    Matüridiler ise, yüce yaratıcımız olan Allah'ın yüce iradesine ilahi ve ezeli irade demişlerdir ve külli ve cüz'i irade terimlerini kullanarak irade sahibi kulun iradesinin iki yönüne dikkat çekmek istemişlerdir. Külli irade, yüce Allah (c.c) tarafından kula verilmiş olan iradeyi temsil etmektedir ki bu irade bir işi yapmayı veya yapmamayı tercihte kullanılan seçme yeteneğine verilen bir isimdir. Cüz'î irade ise külli iradenin, iki seçenekten birine iradesi ile yönelmesine denilmektedir. Matüridiler bu nedenle cüz'î iradeye, azm-i musammem (kesin olarak verilmiş karar), ihtiyar (irade ile seçim) ve kasıt (irade ile yönelme) isimlerini de vermişlerdir.

    Özetle, yüce Mevla’mız olan Allah(c.c) sonsuz bir iradeye sahiptir ve yaratmış olduğu kullarına bu sonsuz iradesi içerisinden sınırlı bir irade nasip etmiştir. Bununla birlikte hiç bir kulunu hiç bir iş için karar vermeye zorlamamış ve hatta kulun kendi özgür iradesi ile hareket edebilmesi için sağlanması gereken bütün imkanları sağlamıştır. Aslında yüce Mevla’mız insanı irade, başka bir değişle seçim konusunda o kadar özgür bırakmıştır ki yoktan var etmiş olduğu kulları özgür iradesi ile yüce yaratıcıları olan Allah'u tealaya karşı kafir dahi olabilmektedirler. Mevla’mız bu kulları irade açısından tamamen özgür bırakmıştır ve belirlediği süre zarfında hiç bir işe zorlamamaktadır. Sadece kullarına nasip etmiş olduğu bu özgür irade ile yaptıklarından sorumlu tutmuştur ki buda pek tabi ve doğaldır. Tabi biz burada bu konuda sadece bir örnek verdik ki bu örnekler çok daha çoğaltılabilir. Yüce Mevlamız bizlere özgür irademiz ile samimi bir şekilde iman ile yaşamayı nasip eylesin.
#21.01.2014 17:49 0 0 0