1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. İstiqlal Marşının təhlili

İstiqlal Marşının təhlili

Son güncelleme: 10.04.2012 09:46
Nerissa-Su Nerissa-Su foto
  • şeirdə tema nümunələri - şeir araşdırma şablonu - qısa şeir araşdırma nümunələri - şeir analizləri - didaktik şeir araşdırma nümunələri - istiklal marşı şeir araşdırması

    İSTİKLAL MARŞI'NIN Təhlil

    19. əsrin ikinci yarısında Avropadakı bir çox ölkənin bayraq mərasimlərində, bayraq göndərə çəkilərkən orkestr yoldaşlığında bir milli marş oxunurdu. Halbuki Osmanlılarda belə bir ənənə yox idi. İdarə sistemini, müəssisələrinə, insan haqq və hürriyyətlərini 20. əsr Avropa dövlətləri kimi meydana gətirməyə çalışan TÜRKİYƏ BÖYÜK MİLLƏT MƏCLİSİ bu əskiyi bağlamaq məqsədilə milli marş yarışması təşkil etdi və Mehmet Akifin İstiqlal Marşı başlıqlı şeirini 12 Mart 1921-ci ildə birinci seçərək bestelenmesini və ilk iki qitəsinin bayraq mərasimlərində oxunması təmin edildi.

    Şübhəsiz ki, bu şeir həm sənət dəyəri yüksək bir ədəbi əsərdir həm də yeddi yüz illik anlı şanlı bir keçmişə sahib dövlətinin çöküşünə xəyal qırıqlığı və qürur ezikliğiyle şahidlik edən o dövr insanımızın çəkdiyi iztirabları əks etdirir. Eyni zamanda bu şeirdə o dövrlərdə yaşayan Türk millətinin ruhu; vətən, millət, bayraq və azadlıq sevgisi lirik və epik bir üslubla ifadə edilir.

    Qurtuluş Döyüşü illərindəki məmləkətimizin vəziyyətini; on illər boyu davam edən müharibə səbəbiylə ümidsiz - xəyalsa qalmış millətimizin tənha və bıkkın ruh halını və ayrıca Akifin bu şeiri nə etmək istədiyini layiqincə anlaya bilməyənlər, bir sənət abidəsi qəbul etdiyim İstiqlal Marşı'nı "Milli marş" qorxma " kimi bir sözlə başlamaz. "deyərək tənqid cüretini göstərmişlər.

    Bunu unutmamalıyıq ki, bu şeirin yazıldığı günlərdə məmləkət işğal altında idi, xalqımız İstanbul və Ankara hökumətləri arasında seçim etmə ikiləmi səbəbiylə qərarsız və əhvalsız idi. Ordumuz isə istilâcı güclərə qarşı hələ böyük və əhəmiyyətli bir zəfər kazanmamıştı. 26 Avqust 1922 Böyük Taarruz'un millətimizə qazandırdığı o möhtəşəm mənəvi və həyəcana bir ildən çox zaman vardı.

    Bu qarışıqlıq və qeyri-müəyyənlik şəraitində Akif, İstiqlal Marşı'yla milli duyğuları gücləndirmək, xalqımızın milliyyətçilik duyğularını oyandırmağı və ən əhəmiyyətlisi də Türk insanına özünə inam qazandıraraq onların əhvalını yüksək tutmağı məqsəd qoymuşdur. Akifin, şeirə 'qorxma' ünlemesiyle başlamasının səbəbi budur.

    Respublika dövrünə damğasını vuran və xalqımız tərəfindən çox sevilən bu şeirin ədəbi müvəffəqiyyəti heç şübhəsiz ki Akifin sənət ustalığından və o zalım zamanları bilfiil yaşamasından qaynaqlanmaqdadır. 1873də doğan Akif, Balkan Hərbi faciasına, Çanaqqalada yüz minlərlə gencimiz şəhadətinə, başda İstanbul olmaq üzrə bir çox şəhərimizə işğal edilməsi fəlakətinə şahid olmuşdur. Gafilliği və xəyanəti, qırğını və vəhşiliyi görmüş, kasıblığı və səfaləti, zülmləri və ölümləri çox sevdiyi millətiylə birlikdə yaşamışdır. Zalım zamanların məzlum bədənlərə açdığı sağalmaz yaraların ağrısını və zadəgan ruhlardaki dərin təxribatın iztirabını xalqıyla birlikdə hiss etmişdir.

    Bu vəziyyətdə forma cəhətdən qüsursuz və məzmun cəhətdən dolu belə mükəmməl bir şeiri Akif'ten başqa kim yazabilirdi?

    Bu girişdən sonra adət olduğu üzrə İstiqlal Marşı'nın ilk qitəsini yazaq və şeir haqqındakı görüşlərimizin, tespitlerimizi və şərhlərimizi bəyan edək.


    İSTİKLAL MARŞI

    Qorxma, sönməz bu şafaklarda üzən al bayraq;
    Sönmeden yurdumun üstündə eden ən son yanvar.
    O mənim millətimin ulduzudur, parlayacaq.
    O mənimdir, o mənim milletimindir ancaq.

    Bir şeir təhlil edilərkən xaricdən içə gedilməlidir. Yəni əvvəl o şeirin forma xüsusiyyətləri üzərində dayanılmalı, daha sonra məzmuna keçilməlidir. Biz də bu qanuna uyğun gələrək şeirin şəkil xüsusiyyətləri haqqında tespitlerimizi qısa iki paragrafla vurguluyoruz.

    İstiqlal Marşı, Məhkəmə şiirindeki "murabba" nəzm şəklindən ilhamlanaraq yaradılan 10 kıtalık bir şeirdir. Doqquz qitəsi, yuxarıya götürdüyümüz ilk qitə kimi dördlüklər halındadır və sətirləri "a, a, a, a" şəklindəki düz düzülüş dediyimiz tərzdə kafiyelenmiştir. Son qitə "a, a, a, b, a" Qafiyə dizilişiyle yazılan beşliktir. Son qitənin beş dizelik olması əlbəttə ki təsadüfi deyil. Akif bu seçimi 41 sətir çatmaq, bu səbəbdən 'qırx bir dəfə maşallah' sözünə anımsatmak məqsədiylə etmişdir.

    Şəkil cəhətdən Divan ədəbiyyatı ənənələrinə bağlı olan Akif, köhnə şeirin prinsiplərinə uyğun olaraq şeirin hamısında yarım Qafiyə heç istifadə etməmiş, ağırlıqlı olaraq tam, bəzən də zəngin kafiyeye yer vermişdir. Yenə Divan şeirində qullanılan əruz ölçüsünü üstün tutub və bu şeiri aruzun failatün (feilatün) feilatün, feilatün, fa'lün (feilün) kalıbıyla qələmə almışdır.
#10.04.2012 09:46 0 0 0