1. Ana Sayfa
  2. Sanat
  3. Tekke Edebiyatının Özellikleri

Tekke Edebiyatının Özellikleri

Son güncelleme: 15.12.2014 20:48
BiR-DOST BiR-DOST foto
  • dini tasavvufi türk edebiyatı - dini tasavvufi türk edebiyatı nazım biçimleri - tekke edebiyatı nazım türleriİslamiyet’in kabulü ile birlikte sözlü edebiyatın Anadolu’da geliştirilerek devam ettirildiği türüne halk edebiyatı denir. Halk edebiyatı biçim ve yönünden incelendiği taktirde üç gruba ayrılabilir.

    1) Aşık Edebiyatı

    2) Anonim Halk Edebiyatı

    3) Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı

    İslamiyet’in Anadolu’da yayılması ile birlikte, dinin etkileri her alanda olduğu gibi edebiyat alanında kendini göstermiştir. Din içerisinde yeri olan Tasavvuf edebi metinlere girerek daha geniş halk kitlelerine yayılmıştır. Tasavvuf edebiyatının diğer adına Tekke Edebiyatı da denilmektedir. Tekke ve dergahlarda yetişmiş şeyh ve dervişlerin yazdığı eserlerden oluşan tekke edebiyatında sanat yapmaktan ziyade halka ulaşabilmek amaçlanmıştır. Tekke edebiyatının nazım şekilleri hem halk edebiyatından hem de divan edebiyatından alınmıştır. Tekke edebiyatının özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

    - Hoca Ahmet Yesevi öncülüğünde doğmuştur.

    - 12. yy’da doğan Tekke edebiyatının Anadolu’daki etkileri 13. yy’dan itibaren görülmeye başlanmıştır.

    - Tekke edebiyatının şairleri tekke ve dergahlarda yetişmiştir.

    - Ölçü olarak aruz ve hece kullanılmış, nazım birimi olarak da genellikle dörtlük tercih edilmiştir.

    - Allah, varlık, insan, felsefe gibi konular ele alınmıştır.

    - Dil olarak aşık edebiyatı ve divan edebiyatı arasında bir kullanım söz konusu olmuştur.

    Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı’nda kullanılan nazım şekilleri şunlardır :

    1. İlahi : Genellikle hecenin 7′li ve 8′li biçimleri kullanılmakla birlikte 11′li hece ölçüsü ile söylenen ilahiler de vardır. Allah aşkıyla, ona yalvarmak için söylenen şiirlere ilahi adı verilmektedir. Tarikatlara göre farklı şekillerde isimlendirilen ilahiler koşmalarda olduğu gibi abab, cccb, dddb, eeeb… şeklinde kafiyelendirilmiştir. Yunus Emre Tekke edebiayatı içerisinde ilahi denildiğinde ilk akla gelen kişidir. Eşrefoğlu Rumi, Aziz Mahmut Hüdayi gibi isimler de ilahileri ile tanınır.

    2. Nefes : Peygamberimiz Hz. Muhammet ve Hz. Ali’ye duyulan muhabbetin işlendiği Bektaşi şairler tarafından söylenen Tasavvufi şiirlere nefes denmektedir. Vahdet-i Vücut kavramının da işlendiği şiirlerde 7′li, 8′li ve 11′li hece ölçüsü kullanılmıştır.

    3. Şathiye : İlk bakışta saçma ifadeler gibi görülen bu şiirlerde insanın ve toplumun eleştirisi tasavvufi bir üslupla anlatılmaktadır. Bektaşi ozanların söylediği bu şiirlerde tasavvufi görüşler, alaycı bir dille ele alınmıştır.

    Şathiye Örneği

    Kullanırsın kanatsızca rüzgarı
    Kürekle mi yaptın sen bu dağları
    Ne yapıp da öldürürsün sağları
    Can verip alırsın sen cancı mısın (Azmi Baba)

    4. Devriye : İnsan ruhunun Allah’tan gelip sonunda tekrar Allah’a döneciği fikrinin ele alındığı ilahiye benzeyen şiir türüdür.

    5. Nutuk : Tekke ve dergahlarda, tarikata yeni giren tarikatın adab ve düzenini öğretmek amacıyla şeyh, derviş ve müritler tarafından yazılan şiirlere verilen addır.

    alıntı
#15.12.2014 20:48 0 0 0