1. Ana Sayfa
  2. Coğrafya
  3. Nevşehir'in Yeryüzü Şekilleri

Nevşehir'in Yeryüzü Şekilleri

Son güncelleme: 25.08.2007 12:51
hOney hOney foto
  • NEVŞEHİR İLİ YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

    Nevşehir genel olarak az engebeli bir bölgedir. Vilayet topraklarının genel görünüşü, yüksek yayla karakterindedir. Burası bir İç Anadolu yaylasıdır. Vilayet toprakları içerisinde önemli yüksekliklere rastlanmaz. Nevşehir aslında, Niğde ve Kayseri topraklarında yükselen önemli dağların siperi içerisinde yer alır. Kızılırmak nehri vilayet topraklarını doğudan batıya doğru keserek, en büyük yayını bu topraklarda çizer.
    Nevşehir topraklarından çıktıktan sonra, Kırşehir'e girerek yavaş yavaş kuzeye yönelir. İlin doğusunda Kayseri'nin ünlü Erciyes Dağı, yer almaktadır. Güneyinde; Niğde'nin Melendiz dağları ile Hasan dağları kaplar. Bu dağlar sırasıyla 3916,3585, ve 3258m. ye kadar yükselirler. Batıdaki Ekecek dağı da 2133m yüksekliktedir. Nevşehir'in vilayet toprakları, dağların doğudan batıya doğru gittikçe alçalan durumuna uyar. Nevşehir vilayet topraklarının doğu ve güneydoğu kesimleri, diğer bölgelerine kıyasla daha engebelidir.
    Nevşehir toprakları batıya geçildikçe tam bir yayla karakteri kazanır. Yükselti de azalır.

    PERİBACALARI

    Vadi yamaçlarından inen sel sularının ve rüzgarın, tüflerden oluşan yapıyı aşındırmasıyla 'Peribacası' adı verilen ilginç oluşumlar ortaya çıkmıştır. Sel sularının dik yamaçlarda kendine yol bulması, sert kayaların çatlamasına ve kopmasına neden olmuştur. Alt kısımlarda bulunan ve daha kolay aşınan malzemenin derin bir şekilde oyulması ile yamaç gerilemiş, böylece üst kısımlarda yer alan şapka ile aşınmadan korunan konik biçimli gövdeler ortaya çıkmıştır. Daha çok Ürgüp civarında bulunan şapkalı peribacaları konik gövdeli olup, tepe kısımlarında bir kaya bloku bulunmaktadır.
    Gövde tüf, tüffit ve volkan külünden oluşmuş kayaçtan; şapka kısmı ise lahar ve ignimbirit gibi sert kayaçlardan oluşmaktadır. Yani şapkayı oluşturan kaya türü, gövdeyi oluşturan kaya topluluğuna oranla daha dayanıklıdır. Bu peribacasının oluşumu için ilk koşuldur. Şapkadaki kayanın direncine bağlı olarak, peribacaları uzun veya kısa ömürlü olmaktadır . Peribacaları adıyla anılan ilginç oluşumlara, dünyada yalnızca Nevşehir'de rastlanır.
    Peribacalarının bulunduğu alan doğal engellerle adeta çevrilerek korunmuştur. Kuzeyden Kızılırmak'ın 18km'lik bölümü, doğudan Damsa Çayı, batıdan Nevşehir Çayı, güneyden ise Oylu ve Kermil dağlarıyla çevrelenen bu alan, yaklaşık 288km'dir. Bu volkanik kökenli kesimde, altta tüfler, üstte ise bazalt ve andezitler vardır. Yöredeki tüf katmanlarının kalınlığı çok değişmektedir. Damsa Çayı Vadisi'nde bu oluşumlar yer yer yüzeye çıkmış durumdadır. Tabakanın kalınlığı yer yer 100m'ye ulaşmaktadır. Başlangıçta tüflerin üzerini tümüyle örten bazalt ve andezitlere bugün yalnızca bazı kesimlerde rastlanmaktadır. Bu bazaltlar, ya konilerin üzerinde iri bloklar halinde ya da Ürgüp ve çevresinde görüldüğü gibi, tüflerin üzerinde kornişler oluşturmuştur.
    Ayrıca tüflerin içerisinde kil ve neojen göl tortullarına rastlanır. Peribacalarının bulunduğu bölge, önce miyosende bazalt lavları ile örtülmüştür. Andezit ve dazitler ise piyosende yüzeye çıkmış ve bu arada Erciyes'ten püsküren tüfler bu alanı bütünüyle kaplamıştır. Yöre, birçok değişim geçirmiş ve asıl görünümünü, kuvaternerde kazanmıştır. Çünkü bölgedeki volkanik etkinlikler, kuvaterner başlarında son bulmuştur. Bu nedenle bundan sonrakiler, küçük değişikliklerden öteye gidememiştir. Elverişli yörelerde, ilk peribacaları IV. Zamanda ortaya çıkmıştır. Yanardağın sönmesinden sonra gelen yoğun yağmurlarla yüzey aşınması başlamıştır. Bu sırada vadiler genişlemiş, ve gerileyen yamaçlarda ilk peribacaları oluşmuştur.Kapadokya Bölgesi'nde erozyonun oluşturduğu diğer peribacası tipleri; konili, mantar biçimli, sütunlu ve sivri peribacalarıdır.
    Peribacaları en yoğun şekilde, Ürgüp-Uçhisar-Avanos üçgeni arasında kalan vadilerde, ürgüp-Şahinefendi arasındaki bölgede Nevşehir Çat kasabası civarında görülür. Peribacalarının dışında vadi yamaçlarında yağmur sularının oluşturduğu ilginç kıvrımlar bölgeye ayrı bir güzellik katmaktadır. Bazı yamaçlarda görülen renk armonisi, lav tabakasının ısı farkından dolayıdır. Bu oluşumlar Uçhisar, Çavuşin-Güllüdere, Göreme-Meskendir, Ortahisar-Kızılçukur ve Pancarlık'ta görülür.
#25.08.2007 12:51 0 0 0