1. Ana Sayfa
  2. Coğrafya
  3. El-Harrani Camii ve Türbesi

El-Harrani Camii ve Türbesi

Son güncelleme: 21.10.2008 12:06
eskitoprak eskitoprak foto
  • ŞEYH YAHYA HAYAT EL-HARRANİ (HAYAT b. KAYS-HAYAT b. ABDÜLAZİZ) TÜRBESİ VE CAMİİ

    Şeyh Yahya Hayat el-Harrânî, XII. yüzyılda Harran'da yaşamış ve 1185 tarihinde burada vefat etmiş büyük bir İslâm alimi ve mutasavvufudur. 1184 yılında Şeyhin sağlığına yetişen ve O'nu ziyaret eden İbni Cübeyr bizlere şu bilgileri vermektedir. "Allah bu şehri (Harran) dindar, iyi kişilerin oturduğu, kendini Allah'a adamış seyyahların uğradığı bir yer yapmış. Bu kişelerden Ebü'l Berakat Hayat b. Abdülaziz'i kendi adını taşıyan mescidin kıblesine inşa ettiği zaviyede ziyaret ettik. Bu zaviyenin yanında oğlu Omar'ın zaviyesi de bulunur. Babasının yolunu tutmuştu. Onda zahitlerde gördüğümüz halleri gördüm. Şeyh Ebü'l Berakat'ın yanına vardık. Seksen yaşını aşmıştı. Bizimle el sıkıştı, bize hayırlı dualarda bulunup oğlu Ömer'i görmemizi tavsiye etti. Onun yanına vardık." İbn Cübeyr'in verdiği bu bilgilerden, şeyhin vefatından önce burada kendi*sine ait bir mescid ve zaviyenin bulunduğu anla*şılmaktadır.

    XVII. yüzyılın ortalarında Harran'ı ziyaret eden Evliya Çelebi, Şeyh Hayat'ın türbesinden şu şekilde bahsetmektedir. "Şeyh Yahya (Hayat) ziyaret yeri Harran dibindedir. Kutupluğa ayak basmış ulu sul*tandır. Harran Kalesi'nin yanında çöl tarafında bü*yük bir kubbe içinde medfundur. Çöl Arapları bu sultana son derece bağlıdırlar. Hatta Araplar ara*sında mühim bir mesele için yemin ettirmek icap etse ta Basra, Lahsa, Umman, Cezayir, Kurna'dan gelip bu sultanın üzerine "Yahya Hayati'nin başı için" deyip duvara el sürse Allah'a yemin etmiş gibi sayarlar. Bu sultana Yahya Hayati demelerinin aslı, bir seccade üzerinde tahiyatta ve hayatta oturur gibi oturduğundandır."

    Şeyh Hayat'ın türbesi ve bunun güneyine bitişik olan camisi, Harran şehir surlarının kuzey batı dı*şarısındaki mezarlık alanındadır. Türbe ve caminin günümüze kadar önemli değişiklikler geçirdiği du*var ve payelerdeki izlerden anlaşılmaktadır.

    Dört paye ve kemerler üzerine oturmuş tromplu bir kubbenin örttüğü türbede Şeyh Hayat'ın sandu*kası bulunmaktadır. Türbenin doğu tarafında, giriş kısmı olarak kullanılan kubbeli ikinci bir mekân inşa edilmiştir. Rice, sandukanın bulunduğu kub*beli mekânın Eyyûbiler devrinde yapıldığını söy*lemektedir.

    Türbe ve girişinin güney tarafına bitişik olarak ikişerli sıra halinde, dört kubbenin örttüğü cami bu*lunmaktadır. Kubbeler, yanlarda duvar payelerine, ortada bağımsız bir payeye oturur. Orta eksenden batıya kaymış durumdaki mihrabın sonradan ya*pılmış olması, duvar ve payelerdeki bazı mimari iz*ler bu caminin esasının İbni Cübeyr'in sözünü ettiği mescit ve zaviye olduğunu, sonradan önemli deği*şiklikler geçirerek bugünkü şekli aldığını göster*mektedir.

    Camiye giriş, doğu cephedeki taç kapıdan ol*maktadır. Kapı üzerindeki kitabede; bu meşhed'in (türbe) Hayat İbni Kays'ın (İbni Cübeyr, İbni Abdülaziz diyor) oğlu Ömer'ın emri ve kız kardeşi*nin oğlunun eliyle h. 592 (m. 1195) tarihinde yap*tırdığı yazılıdır. Tabakat el-Kübra'da Şeyh'in vefat tarihi olarak h. 581 (m. 1185) verilmiştir. Buradan, türbenin şeyhin vefatından 10 yıl sonra inşa edildiği ortaya çıkmaktadır.

    Cami ile türbeyi ayıran duvarın camiye bakan tarafında iki tamir kitabesi bulunmaktadır. Bunlardan solda olanında Şeyh Hayat İbni Kays'ın adı ve ebced hesabı ile h. 882 (m.1399) tarihi kayıt*lıdır. Sağdaki iki satırlık kitabede ise, bu cami ve makamın h. 1168 (m. 1755) tarihinde tamir edildiği yazılıdır.

    Caminin güney doğusuna bitişik olarak, doğu-batı istikametinde, dört kubbeli, kuzeye açık bir re*vak eklenmiştir. Cephesindeki kitabeden bu reva*kın h. 1275 (m. 1858) tarihinde yapıldığı anlaşılmak*tadır.

    Caminin doğuya bakan taş kapısının üzerinde, dört sütuna oturan taş kubbeli minber minare bu*lunmaktadır.

    Cami ve türbe 1999-2001 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce restore edilmiştir.
#21.10.2008 12:06 0 0 0