1. Ana Sayfa
  2. Eğitim
  3. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

Son güncelleme: 01.07.2008 16:47
CA-CHALLENGE CA-CHALLENGE foto


  • İs Hukuku
    I. ÇALISMA SÜRELER_
    1. Normal Çalısma
    a) Çalısma süresinin düzenlenmesi
    Çalısma süresini uzunlugu, önce yasa ve sonra da sözlesme tarafından azami olarak
    sınırlandırılmıstır.
    b) Haftalık çalısma süresinin uzunlugu
    Genel bakımdan haftalık çalısma süresi, haftada en çok 45 saattir. Daha önce ülkemizde 48
    saat olan haftalık çalıma süresi, 1983 yılında yapılan yasal degisiklikle 45 saate inmistir.
    c) Haftalık çalısma süresinin günlere dagılımı
    1) Esit dagılım
    Normal ( 45 saatlik ) haftalık çalısma süresi aksi kararlastırılmamıssa. _s yerlerinde haftanın
    çalısılan günlerine esit ölçüde bölünerek uygulanır. Buna göre, haftada altı is günü çalısılan
    isyerlerinde günlük çalısma süresi, 7,5 saat ve cumartesi günleri tamamen tatil edilen
    isyerlerinde de 9 saattir.
    2) Farklı dagılım
    a) Her hafta 45 saat çalısma
    Normal haftalık çalımla süresi tarafların aralarında anlasmasıyla, isyerlerinde haftanın
    çalısılan günlerine esit olmayacak biçimde bölünerek uygulanabilir. Ancak toplam çalısma
    süresi 45 saati asamaz.
    b) Haftalık ortalama 45 saat çalısma
    Normal haftalık çalısma süresi; tarafların anlasması sonucu, isyerlerinde haftanın çalısılan
    günlerine, günde 11 saati asmamak kaydıyla, farklı biçimde dagıtılabilir. Bu durumda, iki
    aylık süre içinde isçinin ortalama haftalık çalısma süresi, normal haftalık çalısma süresini
    asamaz.
    2. Çalısılmayan sürenin telafisi
    _sçilerin türlü nedenlerle çalısmak istemedikleri zamanları daha sonraki zaman içinde
    kapatmaları, klasik ( katı ) anlayısından ayrılan diger bir durumdur. Örnek verilecek olursa;
    hafta tatili ve genel tatil günü veya iki genel tatil günü arasında bir is günü veya yarım isgünü
    yer aldıgında, dinlenme süresini uzatmak amacıyla isçi aradaki bu süreyi ilerdeki isgünlerinde
    fazla çalısarak kapatmak isteyecektir.
    Telafi çalısmaları, günlük en çok çalıma süresi olan 11 saati asmamak kaydıyla, günde 3
    saatten fazla olmayacaktır. Ayrıca telafi çalısmasının, tatil günlerinde yaptırılması da söz
    konusu degildir.
    3. Çalısma süresinin düsürülmesi
    a) Kısa çalısma
    Ekonomik veya zorlayıcı nedenler, isyerlerindeki çalısma sürelerinin azaltılması veya geçici
    olarak çalısılmaması sonucunu dogurabilir.
    Kısa çalıma nedeniyle az çalısacak veya çalımlayacak olan isçi, issizlik sigortasından
    ödenecek "kısa çalısma ödenegi"ni almak suretiyle, dogan ücret kaybını gidermeye
    çalısacaktır. Kısa çalısma süresi, her halede üç ayı geçemez.
    b) Eksik çalısma
    Saglık kuralları bakımından bazı islerde çalısan isçilerin günde 7,5 saat veya daha az
    çalıstırılmaları gerekir. Söz konusu isler ilgili yönetmelikte gösterilmistir.
    4. Fazla Çalısma
    Fazla çalısma, kavram olarak, yasada gösterilen nedenlerle ve yasadaki günlük çalısma
    süresinin dısında yapılan çalısmaları anlatır. Buna göre, normal olarak fazla çalısma süresi;
    isçilerin cumartesi çalıstırılıp çalıstırılmamalarına göre, haftalık 45 saat çalısma süresinin is
    günlerine esit olarak bölünmesiyle buluna 7,5 saat ile 9 saat arasında degisen günlük is
    süresinin üstündeki çalısmalarına iliskin süredir.

    A. Geçici fazla çalısma
    1) Olagan fazla çalısma
    a) Olagan fazla çalısmanın kosulları
    Olagan fazla çalısma; ülkenin genel yararları, isin niteligi veya üretiminin arttırılması gibi
    nedenlerle yapılan fala çalısmadır. Fazla çalısma için isçinin onayının alınması
    gerekmektedir.
    b) Olagan fazla çalısmanın hükümleri
    _ Olagan fazla çalısma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz.
    _ Olagan fazla çalısma yapan isçiye, her fazla saat çalısması karsılıgında, normal
    çalısma ücretinin saat basına düsen miktarı yüzde elli ( % 50 ) yükseltilerek ödenir.
    2) Zorunlu fazla çalısma
    a) Zorunlu fazla çalısmanın kosulları
    Bir arıza sırasında veya bir arızanın mümkün görülmesi durumunda yahut makineler ile araç
    ve gereç için hemen yapılması gereken acele islerde ve yahut zorlayıcı nedenlerin ortaya
    çıkmasında yapılan fazla çalısmadır.
    b) Zorunlu fazla çalısmanın hükümleri
    _syerinin normal çalısmasını saglayacak dereceyi asmamak kaydıyla, yani isyeri olagan is
    düzenine dönünceye dek, zorunlu fazla çalısmanın sürdürülmesi mümkündür. Zorunlu fazla
    çalısma yapan isçiye 24 saat içinde en az 8 saatli bir dinlenme süresi verilmelidir.
    3) Olaganüstü fazla çalısma
    a) Olaganüstü fazla çalısmanın kosulları
    Olaganüstü fazla çalısma, esas olarak seferberlik sırasında, ülke savunmasının
    gereksinimlerini saglayan islerde çalısan isçilere yaptırılan fazla çalısmadır. Olaganüstü fazla
    çalısmanın yapılabilmesi için, Bakanlar Kurulu'nun buna gerek duyması zorunludur.
    b) Olaganüstü fazla çalısmanın hükümleri
    Seferberlik süresiyle sınırlı bulunan olaganüstü fazla çalısmalarda günlük is süresi, Bakanlar
    Kurulu'nca " isçinin en çok çalısma gücünü" çıkarabilir.
    B. Sürekli fazla çalısma
    Yürütülen asıl isi düzenli biçimde görülebilmesi için, hazırlama- tamamlama ve temizleme
    islerinin, asıl isçiler tarafından is saatlerinden önce veya sonra ve günlük olagan is sürelerine
    ek olarak yapılmasıdır.
    a) Sürekli fazla çalısmanın kosulları
    aa) Hazırlama - tamamlama ve temizleme islerinin yapılması zorunlulugu
    Sürekli fazla çalısmayı gerektiren, hazırlama- tamamlama ve temizleme islerinin görülmesi,
    isyerinde teknik nedenle veya saglık nedeniyle, zorunlu olmalıdır.
    bb) Hazırlama - tamamlama ve temizleme islerinin asıl ise ek olarak görülmesi
    Sürekli fazla çalısmadan söz edilmesi için, hazırlama- tamamlama ve temizleme islerinin
    isyerin asıl isçileri tarafından ve bunların asıl islerine ek olarak gördürülmesi gerekir.
    b) Sürekli fazla çalısmanın hükümleri
    _ Hazırlama- tamamlama ve temizleme isleri de dâhil olmak üzere günlük
    çalısma süresi 11 saati asamaz.
    _ Fazla çalısma sürelerinin toplamı 270 saati asamaz.
    _ Sürekli fazla çalısma yapacak isçiler, olagan is sürelerine ek olarak, günde en
    çok iki saat daha çalıstırılabilirler.
    II. D_NLENME SÜRELER_
    1. Ara dinlenmesi
    Ara dinlenmesi kavram olarak günlük çalısma süresi içinde isçilere verilen dinlenme
    zamanlarını anlatır. Bu süre içerisinde isçi, hem dinlenme ve hem de yemek-içmek gibi
    zorunlu gereksinimlerini giderme olanagını elde eder. Ara dinlenmenin uzunlugu; 4 saat veya
    daha kısa süreli islerde 15dk. 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar süreli islerde yarım saat , 7.5
    saatten fazla islerde daha fazladır.

    2. Gece dinlenmesi
    Çalısma yasamında gece, en geç saat 20.00'de baslayarak en erken sabah 06.00'ya kadar
    geçen gün dönemidir. Ancak bazı islerin niteligine veya yurdun bazı bölgelerinin özelliklerine
    göre bu süre degisebilir.
    Gece dönemi, isçinin dinlenip uyku gereksinimini giderecegi süredir. Bu sürenin, isçiye
    aralıksız olarak kullandırılması gerekir. Çünkü kesintili kullandırma, dinlenmeyi saglama
    amacının gerçeklesmesini ortadan kaldırır.
    3. Tatil dinlenmesi
    a. Hafta tatilinde dinlenme
    Nüfusu onbin ve onbinden çok olan sehirlerdeki tüm sanayi ve ticari isyerlerinde çalısmanın,
    haftada bir gün durması ve haftada altı gün çalısan isçinin en az bir gün dinlenme hakkına
    sahip olması öngörülmüstür.
    Hafta tatili günü olarak, Pazar günü kabul edilmistir. Hafta tatilinin 35 saatten eksik olmamak
    üzere Cumartesi günü saat 13.00'te baslayacagı belirtilmistir.
    Nitekim bazı isyerlerinin hafta tatilinde de çalısması mümkündür. Bunlar 3 ana grup
    içerisinde toplanabilir.
    _ 1.Grup: Toplumun ertelenemeyecek gereksinimlerinin karsılandıgı ve kamu
    islerinin görüldügü isyerleri
    _ 2.Grup: Bekletildiginde bozulacak veya degeri azalacak maddeleri kullanan
    yahut üreten isyerleri
    _ 3.Grup: Kesintisiz olarak yürütülmesi zorunlu bulunan isler
    b. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde dinlenme
    Türkiye'de tek ulusal bayram günü Cumhuriyet'in ilân edildigi 29 Ekim günüdür. Genel tatil
    günleri de yasada gösterilen resmi ve dini bayram günleriyle yılbası günüdür.
    28 Ekim saat 13.00'ten sonrası ile genel tatil günlerinde resmi kurulusların tatil edilmesine
    karsılık özel isyerlerinin kapatılması zorunlu degildir.
    4. Yıllık dinlenme
    a. Ücretli yıllık iznin amacı
    Ücretli yılık izin, isçiye güç kazanması ve böylece dinlenerek, is gücünü koruyabilmesi
    amacıyla verilir. Çünkü ücretli olarak isten bir süre uzak kalınması, isçilerin saglıgını korur ve
    onların, yeniden güç kazanmalarını saglar.
    b. Ücretli yıllık iznin kosulları
    _s Kanunu'na baglı bir isyerinde en az bir yıl çalısmıs bir isçi, beli bir süre için yıllık izin
    isteme hakkına sahiptir. Buna göre isçinin ücretli yıllık izne hak kazanabilmesi için is yerine
    girdigi günden, yani fiilen ise basladıgı tarihten itibaren, deneme süresi de dâhil olmak üzere
    en az bir yıl çalısmıs olması sarttır.
    Ücretli yıllık izne hak kazanmada isçinin, sürekli bir iste çalısması zorunludur.
    c. Ücretli yıllık iznin hükümleri
    _ _sçi hiçbir ücret kaybına ugramaz.
    _ Yıllık izin süresi, kendisinin is yerindeki kıdemi ve yası göz önünde
    bulundurularak belirlenir. Buna göre, isçilerden hizmet süresi bir yıldan bes
    yıla kadar olanlara yılda 14 gün, bes yıldan fazla ve onbes yıldan az olanlara
    yılda 20 gün, onbes yıl ve daha fazla olanlara yılda 26 gün izin verilir. Ancak,
    18 ve daha küçük yastaki isçiler ile 50 ve daha yukarı yastaki isçilere verilecek
    ücretli yıllık izin süresi, kıdemleri ne olursa olsun 20 günden az olamaz.
    _ _sçi ücretli yıllık iznini bulundugu yerde kullanmak zorunda degildir. Eger isçi
    iznini baska bir yerde geçirmek isterse isverenin kendisine toplam 4 güne
    kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
    _ _sçi, ücretli yıllık iznin kosullarını yerine getirir getirmez, hemen isi
    bırakamaz; yani, isveren izin verinceye kadar, beklemek zorundadır.
    _ Yıllık ücretli izin kural olarak isveren tarafından bölünemez. Anlasma halinde
    istisnaları vardır.
    _ _sçi, ücretli yıllık izin hakkından vazgeçemeyecegi gibi, yıllık izin ücretini
    aldıktan sonra bir baska iste ücret karsılıgında da çalısamaz.
    _ Yıllık izin ücreti, ilgili isçinin izne baslamadan önce, pesin olarak ödenmek
    veya avans biçiminde verilmek zorundadır.
    9. ÜCRET GÜVENCES_
    I. ÜCRET_ KORUMA DÜSÜNCES_
    Ücret güvencesi, kavram olarak, isçi ile ailesinin asgari gereksinimlerini karsılamayı veya
    ücret alacagının ödenmesini tehlikeye sokan islemlerin önüne geçilmesidir.
    II. ASGAR_ ÜCRET ÖDEME
    1. Asgari ücret kavramı
    a) Asgari ücretin tanımı
    Asgari ücret, isçiye ailesiyle birlikte asgari bir yasam düzeyi saglamaya yeterli olan ve
    isverenin bundan daha düsük miktarda bir ücret ödeyemeyecegi ücrettir, biçiminde
    tanımlamak mümkündür.
    b) Asgari ücretin unsurları
    _ Günlük çalısma karsılıgı olma
    _ Zorunlu gereksinimlerin karsılıgı olma
    _ _sçi ile ailesinin gereksinimlerinin karsılıgı olma
    _ Ödenebilecek ücretin alt sınırı olma
    c) Asgari ücreti tespitte ölçüt
    Asgari ücretin tespitinde ülkenin ekonomik ve sosyal durumu, geçinme endeksleri, ücretlerin
    genel gidisi, iskolu veya iskollarının niteligi isçinin 16 yasından küçük veya büyük olusu gibi
    ölçütler göz önünde bulundurulur.
    d) Asgari ücreti tespit yetkisi
    2. Asgari ücret ödeme yükümü
    III. ÜCRET_N DEVR_
    1. Devredilmeyecek ücret miktarı
    _sçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası, baskasına devir ve temlik olunamaz
    2. Ücret devrinin konusu
    IV. ÜCRET_N REHNED_LMES_
    _sçi ücretinin haczedilmeyen bölümü üzerinde, rehin yoluyla tasarrufta bulunmaya
    kalkısabilir. Ancak yasa hükmü uyarınca devredilmeyen ücretin en az dörtte üçlük bölümünün
    de, isçi tarafından rehnedilmemesi gerekir.
    V. ÜCRET_N TAKASI
    1. _sçinin onayıyla ücretin takas edilmesi
    Takas konusunda istisnaen karsı alacaklının onayının arandıgı alacaklar içinde, isçi ücretleri
    de yer alır. Bu nedenle isçi ücretinin ödenmesi, isçinin ve ailesinin geçimi için zorunlu
    bulundugu takdirde; isveren, isçinin onayı olmaksızın, ücreti kendi alacagına mahsup edemez.
    2. Kasten verilen zararlar için ücretin takas edilmesi
    _sçinin kasten yol açtıgı zararlar nedeniyle dogacak tazminat alacagının ücretle takas
    edilmesinde, isçinin onayı aranmaz.
    VI. ÜCRET_N HACZ_
    1. Haczedilemeyecek ücret miktarı
    _sçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez
    2. Ücret haczine iliskin esasların niteligi
    VII. ÜCRET KES_NT_S_ CEZASI
    1. Ücret kesintisi cezasının belirliligi
    Ücret kesintisi cezası konusunda, belirlilik ilkesi geçerlidir. Buna göre, isveren; bireysel is
    sözlesmesi ile toplu is sözlesmesinde gösterilmis olan nedenler dısında, isçiye ücret kesintisi
    cezası veremez.


    2. Ücret kesintisi cezasının miktarı
    Ücret kesintisi cezasının miktarının tayini konusunda, yasa bir miktar belirtmemis olmasına
    karsılık, ücret güvencesini saglamak amacıyla sınırlama getirmistir. Buna göre, isçi
    ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintiler, bir ayda iki gündelikten veya parça basına
    yahut yapılan is miktarına göre verilen ücretlerde isçinin iki günlük kazancından fazla olamaz.
    3. Ücret kesintisi cezasının isçiye bildirilmesi
    _sveren, uyguladıgı ücret kesintisi cezasını, isçiye hemen nedenleriyle birlikte bildirmek
    zorundadır.
    4. Ücret kesintilerinin kullanılması
    Ücret kesintisi cezası olarak isveren tarafından kesilecek gündelik, isçilerin egitimi ve sosyal
    hizmetleri için kullanılmak üzere, isverence Çalısma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıgı hesabına
    ve bu bakanlıkça belirtilecek Türkiye'de kurulu bulunan ve mevduat kabul etme yetkisini
    tasıyan bankalardan birine kesildigi tarihten itibaren bir ay içinde yatırılmak zorundadır.
    VIII. ÜCRET_N _ND_R_LMEZL_G_
    10. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_
    I. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_N_N ANLAMI
    1. _sçi Saglıgı ve _s Güvenliginin Önemi
    a) _s Kazalarındaki Artıs
    Günümüzde giderek hızlanan teknolojik gelisme, is kazalarında artısa yol açmaktadır.
    b) Meslek Hatalarındaki Artıs
    _sçi saglıgı kapsamına giren meslek hastalıkları, isyerinde isçilerin saglıgının bozulmasına ve
    ölümlerin ortaya çıkmasına neden olan baslıca etkenlerdendir.
    2. _sçi Saglıgı ve _s Güvenliginin Amacı
    a) Kisisel Açıdan
    _sçi saglıgı ve is güveligi önlemleri, her seyden önce kisinin huzurunun ve giderek
    mutlulugunun saglanmasını amaçlar.
    b) Sosyal Açıdan
    _sçiler isçi saglıgı ve is güvenliginden yoksun bir biçimde çalısmak zorunda bırakıldıklarında,
    saglıksız bir yapıya sahip olur ve toplum içinde, saglıksız bir ögeyi olusturur.
    c) _ktisadi Açıdan
    _s kazaları ile meslek hastalıklarının isyerlerine yükledigi dogrudan maliyet, zamanında
    alınması gereken saglık ve güvenlik önlemlerinin isyerlerine getirecegi maliyetin yanında,
    çok büyük bit oranı olusturur.
    II. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_ KAVRAMLARI
    1. _sçi Saglıgı Kavramı
    _sçi saglıgı, kavram olarak, çalısan bir kisinin çalısma kosulları ile kullanılan araç ve
    gereçlerden dogabilecek tehlikelerin asgari düzeye indirildigi bir is çevresinde huzurlu
    biçimde yasayabilmesini anlatır.
    2. _s Güvenligi Kavramı
    _s güvenligi, kavram olarak, isin yapılması sırasında çalısanların karsılastıgı tehlikelerin
    ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, isverene getirilen yükümlere iliskin teknik
    konuların bütününü anlatır.
    III. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_ ÖNLEMLER_
    1. _sçi Saglıgına _liskin Önlemler
    a) Aydınlatmaya _liskin Saglık Kosulları
    b) Isıtmaya _liskin Saglık Kosulları
    c) Havalandırmaya _liskin Saglık Kosulları
    d) Gürültüye _liskin Saglık Kosulları
    e) Temizlige _liskin Saglık Kosulları
    f) Saglık Muayeneleri
    _ 18 Yasından Küçük _sçilerin Saglık Muayenesi
    _ Agır ve Tehlikeli _slerde Saglık Muayenesi
    2. _s Güvenligine _liskin Önlemler
    _s güvenligi bakımından, öncelikle, isyerlerinde yangına karsı güvenlik önlemlerinin alınmıs
    olması gerekir. _kinci olarak, güvenli bir çalısma çevresi için, makine koruyucuların
    erlestirilmesi zorunludur. Daha sonra, isyerlerindeki makine ve tezgâhlarda gerekli güvenlik
    önlemleri saglanmalıdır. Son olarak, isçilere kisisel koruma araçlarının verilmesi ve isçilere
    uyarıcı levhaların asılması gerekir.
    IV. _SVEREN_N _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_ YÜKÜMLER_
    1. Önlem Alma Yükümü
    _sveren; isyerinde isçi saglıgı ve isçi güvenliginin saglanması için gerekli her türlü önlemi
    almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdür.
    2. Bilgilendirme ve Egitim Verme Yükümü
    _sveren; isçileri karsı karsıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal
    hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli is saglıgı ve güvenligi egitimini
    vermekle yükümlü tutulmustur.
    3. Mühendis veya Teknik Eleman Görevlendirme Yükümü
    Sınaî islerde devamlı olarak en az 50 isçi çalıstıran ve 6 aydan çok sürekli islerin yapıldıgı
    isyerlerindeki isverenler, isyerindeki isçi sayısına, isyerinin niteligine ve tehlikenin derecesine
    göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdür.
    4. _s Yeri Hekimi Çalıstırma ve Saglık Birimi Olusturma Yükümü
    Devamlı olarak en az 50 isçi çalıstıran isverenler SSK tarafından saglanan tedavi hizmetleri
    dısında kalan ilkyardım ve acil tedavi ile koruyucu saglık hizmetlerini yürütmek üzere
    isyerindeki isçi sayısına, isyerinin niteligine ve tehlikenin derecesine göre bir veya daha çok
    sayıda "isyeri hekimi" çalıstırmak ve bir "isyeri saglık birimi" olusturmakla yükümlüdür.
    5. _sçi Saglıgı ve _s Güvenligi Kurulu Olusturma Yükümü
    Sınaî islerde devamlı olarak en az 50 isçi çalıstıran ve 6 aydan çok sürekli islerin yapıldıgı
    isyerlerindeki her isveren, bir "is saglıgı ve güvenligi kurulu" kurmakla yükümlüdür.
    V. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_ DENET_M_
    1. Devlet Denetimi
    _sçi saglıgı ve is güvenligi hükümlerinin, esas olarak, devletçe denetlenmesi esası kabul edilir.
    _sçi saglıgı ve is güvenligi denetimi de, devlet adına esas itibariyle, Çalısma ve Sosyal
    Güvenlik Bakanlıgı'na baglı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftis ve denetlemeye yetkili is
    müfettislerince yapılır.
    2. _sçi Saglıgı ve _s Güvenligi Kurullarının Denetimi
    _sçi saglıgı ve is güvenligi kurulu olusturma zorunlulugu; sadece sınaî islerin görüldügü, 6
    aydan çok sürekli islerin yapıldıgı ve de en az 50 isçinin çalıstırıldıgı isyerleri için söz
    konusudur.
    VI. _SÇ_ SAGLIGI VE _S GÜVENL_G_NE AYKIRILIK
    1. _sçinin Çalısmaktan Kaçınması ve Sözlesmeyi Feshi
    _syerinde isçi saglıgı ve is güvenligi bakımından isçinin saglıgını bozacak veya vücut
    bütünlügünü tehlikeye sokacak "yakın, acil ve hayati bir tehlike" yle karsılasan isçi, is saglıgı
    ve güvenligi kuruluna basvurarak, durumun tespitini ve gerekli önlemlerin alınmasına karar
    verilmesini isteyebilir. Bu kurul isçinin istegi yönünde karar verdigi takdirde, gerekli önlem
    alınıncaya kadar isçi, çalısmaktan kaçınabilir. _sçinin çalısmaktan kaçınabilecegi dönem
    içindeki ücreti ile diger haklar ise, islemeye devam eder. Kurul kararına ragmen gerekli
    önlemlerin alınmadıgı isyerinde isçi, 6 isgünü içinde is sözlesmesini haklı nedenle fesh
    edebilir.
    2. _dari Yaptırımlar
    a) _sin Durdurulması veya _syerinin Kapatılması
    Bir isyerinin tesis ve tertiplerinde veya çalısma yöntem ve biçimlerinde ya da makine ve
    cihazlarında isçilerin yasamı için tehlikeli olan bir durum saptanırsa, bu tehlike giderilinceye
    kadar 5 kisilik bir kurul kararıyla tehlikenin niteligine göre is tamamen veya kısmen
    durdurulur veya isyeri kapatılır.
    b) _sçilerin Çalısmaktan Alıkonması
    Denetimle görevli müfettisler, görev sırasında herhangi bir isyerinde çalısan isçilerin yas,
    cinsiyet ve saglık durumlarının böyle bir isyerinde çalısmasına engel olusturdugunu
    saptarlarsa, bu isçiler çalısmaktan alıkonur.
    3. _sverenin Sorumlulugu
    a) Hukuki Sorumluluk
    _s kazasına ugrayan veya meslek hastalıgına tutulan isçi karsısında, öncelikle, isverenin
    hukuki sorumlulugu söz konusudur.
    b) Cezai Sorumluluk
    _sçi saglıgı ve is güvenligi hükümlerine aykırı davranıs sonucunda isçi is kazasına ugrar veya
    meslek hastalıgına tutulursa, isverenin TCK uyarınca cezalandırılması istenir. Çünkü
    isverenin bu tür bir aykırı davranısı, tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu taksirle ölüme veya
    yaralamaya yol açma suçunu olusturur.
    Diger yandan, santiye sefi, sadece baglı bulundugu asıl isverenin, isçilerin kazaya veya
    hastalıga ugraması nedeniyle sorumlu tutulabilir. Buna göre taseronun (alt isveren) isçileri
    yüzünden dogacak cezai sorumluluk santiye sefine yüklenemez.
    11. _S SÖZLESMES_N_ SONA ERD_REN DURUMLAR
    I. _S SÖZLESMES_N_N FES_H DISINDA SONA ERMES_
    1. Yanların Anlasması
    _s sözlesmesinin yanları, aralarındaki sözlesmeyi anlasarak sona erdirebilir.
    2. Yanlardan Birinin Ölmesi
    a. _sçinin Ölümü
    _s sözlesmesi isçinin ölümü üzerine sona erer.
    b. _sverenin Ölümü
    _s sözlesmesi, kural olarak isverenin ölümü üzerine sona ermez. Nitekim is sözlesmesinden
    dogan hak ve borçlar; isverenin ölünden sonra, genel olarak mirasçılara geçer. Çünkü is
    sözlesmeleri genellikle isverenin sahsı dikkate alınmadan yapılır.
    3. _s Sözlesmesinin Süresinin Bitmesi
    II. _S SÖZLESMES_N_N FES_H YOLUYLA SONA ERMES_
    _s sözlesmesinin feshi; kavram olarak, yanlardan birinin tek yanlı bir irade açıklamasıyla,
    sözlesmenin sona erdirilmesidir. Bu anlamda, yapılan fesih bildirimi, is sözlesmesini belirli
    bir sürenin geçmesiyle veya derhal sona erdirir.
    A. Feshi _hbarla _s Sözlesmesinin Feshi
    Feshi ihbarla is sözlesmesinin feshi; kavram olarak, yanlardan birinin, sözlesmeyi bozacagına
    karsı yana önceden bildirerek sözlesmeyi sona erdirmesi anlamını tasır.
    1. _s Güvencesinin Uygulanmadıgı Durumlarda Feshi _hbar
    a. Feshi _hbarla Feshin Kosulları
    • _s sözlesmesin belirsiz süreli olması
    • _s sözlesmesinin sürekli olması
    • Yanlardan birinin feshi ihbarı
    b. Feshi _hbarla Feshin Hükümleri
    • Usulüne uygun feshi ihbarla feshin hükümleri
    _s sözlesmesi, kural olarak, feshi ihbar süresi boyunca devam eder. Buna göre, yanların is
    sözlesmesinden dogan hak ve borçları, feshi ihbar süresi için de geçerli olmayı sürdürür.
    _sveren; feshi ihbar süresi içinde, yeni bir is bulması için gerekli olan is arama iznini isçiye
    vermekle yükümlüdür.
    • Usulsüz feshi ihbarla feshin hükümleri
    Feshi ihbar kosuluna uymayan yan, feshi ihbar süresine iliskin ücret tutarındaki bir tazminatı,
    karsı yana ödemekle yükümlüdür.


    c. Kötüye Kullanılmıs Feshi _hbarla Feshin Hükümleri
    Feshi ihbar hakkı; karsı yana bir zarar vermek kasdına baglı olarak, amacı dısına tasırılmıs,
    yani kötüye kullanılmıs olabilir. Bunun içinde mutlaka feshi ihbar süresine uyulmamıs
    olması gerekmez. Nitekim feshi ihbar; feshi ihbar süresine uyulmasına ragmen kötü niyetle
    yapılmıs olabilir.
    • Kötü niyet tazminatı
    • _hbar tazminatı
    • Kıdem tazminatı
    2. _s Güvencesinin Uygulandıgı Hallerde Feshi _hbar
    a. Feshin Kosulları
    • _s güvencesi kapsamında olunması
    _lk olarak otuz veya daha çok sayıda isçi çalıstıran bir isyerinin bulunması zorunludur.
    Sonra, is güvencesinin kapsamına, en az altı aylık kıdemi olan isçiler girmektedir. Son
    olarak is güvencesinden yararlanacak kisinin, isletmenin bütünü sevk ve idare eden ve
    isçiyi ise alma ve isten çıkarma yetkisi bulunan isveren vekillerinden olması gerekir.
    • _s sözlesmesinin belirsiz süreli olması
    _s güvencesinin tanındıgı isçilerin is sözlesmelerinin feshi ihbar yoluyla sona erdirilmesi,
    bunların belirsiz süreli is sözlesmeleri için söz konusudur. Diger yandan, esaslı bir neden
    olmaksızın zincirleme yapılan belirli süreli is sözlesmeleri, belirsiz süreli is sözlesmesine
    dönüsmeleri kabul edildigi için, yasal is güvencesi hükümlerine baglı tutulacaktır.
    • _sverenin feshi bir geçerli nedene dayandırması
    _s güvencesinin uygulandıgı isyerlerinde, is sözlesmesinin feshi ihbar hakkının kendiliginden
    dogmadıgı kabul edilmektedir. Buna göre, isveren, "isçinin yeterliliginden veya
    davranıslarından ya da isletmeni, isyerinin veya isin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir
    sebebe dayanmak zorundadır.
    • Feshin ihbar edilmesi
    _sçi is güvencesinden yararlandıgı için, burada feshi ihbar edecek olan, isverendir. Feshi ihbar
    süresi is güvencesi olmayan isçininkinin aynısıdır.
    b. Fesih Sırasında Uyulacak Usul
    • Bildirimin yazılı yapılması
    • _sçinin savunmasının alınması
    c. Feshe _tiraz
    • _tiraz prosedürü
    Fesih bildiriminde neden gösterilmedigi veya gösterilen neden bir geçerli neden olusturmadıgı
    takdirde, bir ay içerisinde is mahkemesinde dava açıp feshin geçersizligini ve bosta geçirecegi
    süreye iliskin dört aylık ücretini isteyecek ya da toplu is sözlesmesinde hüküm varsa veya
    isverenle anlasırsa, aynı süre içinde uyusmazlıgı özel hakeme götürebilecektir.
    Açılacak davada kanıtlama yükü isverendedir.
    • _tirazın reddi
    _sverence gerçeklestirilen feshin geçerli neden gösterilerek yapıldıgı ve gösterilmis nedenin
    de geçerli oldugu yargı kararıyla kesinlestigi takdirde, feshi ihbar süresinin sonunda veya
    pesin ödemenin yapıldıgı tarihte is sözlesmesi ortadan kalkmıs sayılır.
    • Geçersiz feshin sonuçları
    _sverence gerçeklestirilen feshin geçersizligine karar verildi takdirde, isveren isçiyi bir ay
    içinde is baslatmak zorundadır.
    Kendisine süresi içinde basvurmus bulunan isçiyi bir ay içinde ise baslatmayacak isveren,
    isçiye en az dört ay ve en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki bir tazminatı, yani yaygın adıyla
    "is güvencesi tazminatı"nı ödeme yükümü altına girer.
    Ayrıca, ise baslatılsın baslatılmasın, isçiye çalıstırılmadıgı sürelere iliskin ücretinin ve diger
    haklarının ödenmesi gerekir. Kötü niyet tazminatının ödenmesi söz konusu degildir.

    d. Toplu _sten Çıkarma
    _syerinde çalısan isçi sayısı 20 - 100 isçi arasında ise en az 10 isçinin, 101 - 300 isçi arasında
    ise en az yüze on oranında isçinin, 301 isçi ve daha fazla ise 30 isçinin is sözlesmesi, bir aylık
    sürede aynı veya degisik tarihlerde feshi ihbar suretiyle feshedildigi takdirde; "bu bir toplu
    isçi çıkarma" sayılır. Bu durumda, isveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri isletme,
    isyeri veya is gerekleri sonucu toplu isçi çıkarmak istedigini, en az otuz gün önceden yazılı
    biçimde isyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlügüne ve Türkiye _s Kurumu'na
    bildirir.
    _sveren, toplu isçi çıkarmanın kesinlesmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki is için
    yeniden isçi almak istedigi takdirde ise, nitelikleri uygun olanları tercihen ise çagıracaktır.
    B. Haklı Nedenle _s Sözlesmesinin Feshi
    Haklı nedenle is sözlesmesinin feshi; kavram olarak, haklı bir nedenin varlıgı durumunda
    yanlardan birinin, sözlesmeyi bozdugunu bildirip derhal sona erdirmesi anlamını tasır. Haklı
    nedenle feshedilecek is sözlesmesinin belirli veya belirsiz süreli olması ise, herhangi bir önem
    tasımaz.
    1. Haklı Nedenle Feshin Kosulları
    a. _s Sözlesmesinin Sürekli Olması
    Söz konusu sözlesmenin, sürekli, yani niteligi bakımından 30 isgününden fazla süren bir is
    için yapılmıs bulunması lazımdır.
    b. Haklı Nedenin Varlıgı
    c. Feshin Karsı Yana Bildirilmesi
    • Fesih bildirimi
    • Fesih nedeni
    • Fesih süresi
    Haklı nedenle is sözlesmesini fesihte, "ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller"e
    dayanan yanın; karsı yanın bu tür davranıslarında bulundugunu ögrendigi günden itibaren
    altı is günü ve her halde eylemin gerçeklesmesinden itibaren bir yıl geçmeden, fesih
    iradesini karsı yana bildirmesi gerekir. Ancak, isçinin olayda maddi çıkar saglamsı
    durumunda bir yıllık süre uygulanmaz.
    2. Haklı Fesih Nedenleri
    a. _sçi Yönünden Haklı Neden Olusturan Saglık Nedenleri
    • _sin yapılmasının isçinin saglıgı veya yasayısı için tehlikeli olması
    • _sverenin veya baska bir isçinin bulasıcı veya isle bagdasmayan bir hastalıga
    tutulması
    b. _sveren Yönünden Haklı Neden Olusturan Saglık Nedenleri
    • _sçinin kendi kusuruyla hastalanması veya sakatlıga ugraması yüzünden
    devamsızlıkta bulunması
    • _sçinin tedavi edilemeyecek bir hastalıga tutulması
    • _sçinin kusuru olmaksızın hastalanması, kazaya ugraması, gebelik ve dogum
    durumları
    c. _sçi Yönünden Haklı Neden Olusturan Ahlak ve _yi Niyet Kurallarına Aykırı
    Davranıslar
    • _sverenin isçiyi yanıltması
    • _sverenin seref ve namusa dokunacak tutumu
    • _sverenin satasma, gözdagı verme, yasaya aykırı davranısa özendirme, hapsi
    gerektiren suç isleme, asılsız isnat ve itham eylemleri
    • _sçinin cinsel tacize ugraması
    • _sverenin, isçinin ücretini ödememesi
    • _sverenin isçiye az is vermesi veya çalısma kosullarını uygulamaması


    d. _sveren Yönünden Haklı Neden Olusturan Ahlak ve _yi Niyet Kurallarına Aykırı
    Davranıslar
    • _sçinin isvereni yanıltması
    • _sçinin seref ve namusa dokunacak söz ve davranısı ile asılsız ihbar ve
    suçlaması
    • _sçinin cinsel tacizde bulunması
    • _sçinin satasması ve içkiyle uyusturucu madde kullanma yasagına aykırı
    davranması
    • _sçinin baglılık borcuna aykırı davranması
    • _sçinin isyerinde suç islemesi
    • _sçinin devamsızlıkta bulunması
    • _sçinin görevini yapmaması
    • _sçinin isin güvenligini tehlikeye düsürmesi veya isverene zarar vermesi
    e. _sçi Yönünden Haklı Neden Olusturan Zorlayıcı Nedenler
    _sçinin çalıstıgı isyerinde bir haftadan fazla süreyle isin durmasını gerektirecek zorlayıcı
    nedenler ortaya çıktıgında isçi is sözlesmesini haklı nedenle feshedebilir.
    f. _sveren Yönünden Haklı Neden Olusturan Zorlayıcı Nedenler
    _syerinde isçiyi bir haftadan fazla süreyle çalısmaktan alı koyan bir zorlayıcı nedenin ortaya
    çıkması isveren yönünden bir haklı neden olusturur. Bu anlamda, su basması veya kar
    yüzünden isçinin isine gidememesi, isverene is sözlesmesini haklı nedenle fesih yetkisi
    kazandıran zorlayıcı nedenler içerisinde yer alır.
    3. Haklı Nedenlerle Feshin Hükümleri
    a. Usulüne Uygun Haklı Nedenle Feshin Hükümleri
    • _s sözlesmesinin ortadan kalkması
    Haklı nedenle fesih bildirimi, karsı yana vardıgı andan itibaren; is sözlesmesi, salt gelecegi
    etkileyecek biçimde, ortadan kalkar.
    • Maddi-manevi tazminat
    "Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri"ne dayanarak is sözlesmesini
    fesheden yan, maddi ve manevi yönden ugradıgı tüm zararlarını tanzim ettirebilir.
    • Kıdem tazminatı
    _sçiye kıdem tazminatı ödenmesi için; isverenin isçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan
    davranısları yüzünden is sözlesmesini haklı nedenle feshetmemis olması yeterlidir. Nitekim
    bunun dısındaki haklı nedenle fesih durumlarında, fesheden yanın isçi veya isveren olmasına
    bakılmaksızın, kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.
    b. Usulsüz Haklı Nedenle Feshin Hükümleri
    _s sözlesmesini fesheden yanın dayandıgı durumlar, hukuken bir haklı neden olusturmuyor
    veya ileri sürülen nedenin varlıgı kanıtlanamıyorsa ya da fesih hakkı süresi içinde
    kullanılmamıssa yapılan fesih, geçersiz degil, usulsüz ( haksız ) fesih sayılır.
    C. _s Sözlesmesinde Feshe Getirilen Sınırlamalar
    1. Feshe Karsı Koruyucu Yasal Sınırlamalar
    a. _se _ade
    b. Feshin Geciktirilmesi
    2. Feshe Karsı Koruyucu Akdi Sınırlamalar
    a. Akdi Sınırlamaların Hukuki Geçerliligi
    • Feshi ihbar hakkının sözlesmeyle sınırlanması
    Feshi ihbar hakkının sözlesmeyle sınırlanabilmesi, Türk is hukukunda benimsene bir esastır.
    Buna göre, yanlar, sözlesmeyle belli bir süre boyunca is sözlesmesinin feshi ihbar yoluyla
    feshedilemeyecegini kararlastırabilirler.



    • Haklı nedenle fesih hakkının sözlesmeyle sınırlanması
    b. Akdi Sınırlama Uygulamaları

    • Fesih yetkisinin disiplin kuruluna bırakılması
    _sverenin fesih hakkını kullanması, toplu is sözlesmesine hüküm konulmak suretiyle, isçi ve
    isveren temsilcilerinden olusacak bir kurulun ( disiplin kurulunun ) kararının bulunmasına
    baglı tutulabilir.
    • Feshin cezai sarta baglanması
    Nitelikli isgücünü isyerine baglama ya da isçiye mesleki egitim ve benzeri nedenlerle yapılan
    harcamaları garantiye alıp bunların ayrılma halinde geri alınmasını saglama düsünceleriyle,
    haklı bir neden olmaksızın is sözlesmesinin feshi durumunda karsı yana cezai sart
    ödenecegini iliskin sözlesme kayıtlarına yer verilmektedir.
    12. SONA EREN _S SÖZLESMES_N_N HUKUK_ SONUÇLARI
    I. _SÇ_YE ÇALISMA BELGES_ VER_LMES_
    _s sözlesmesinin sona ermesi durumunda, isveren tarafından isçiye, isin türünün ne oldugunu
    ve süresini gösteren bir belge (çalısma belgesi) verilir.
    II. _SÇ_DEN _BRANAME ALINMASI
    _s sözlesmesinin sona ermesi sırasında, uygulamada isçiden genellikle ibraname alınır. _s
    hukukunda ibraname, isçinin isverenden alacaklarını tamamen aldıgını ve isyerinde herhangi
    bir alacagının kalmadıgını gösteren bir belge olup isçi tarafından imzalandıktan sonra
    isverene verilir.
    III. _SÇ_YE KIDEM TAZM_NAI ÖDENMES_
    A. Kıdem Tazminatı Kavramı
    Kıdem tazminatı; kavram olarak, belirli bir süre çalısıp is sözlesmesi sona eren isçiye, yasada
    sayılan durumlarda ve hizmet süresi ile ücretine göre degisen miktarda, isverence ödenmesi
    gereken parayı anlatır.
    B. Kıdem Tazminatının Kosulları
    1. _s Yasalarına Baglı Olan ve Sürekli Bir _ste Çalısan _sçinin Varlıgı
    a. _s yasalarından yararlanma
    b. _sçi niteligini tasıma
    2. _s Sözlesmesinin Yasada Öngörülen Biçimde Sona Ermesi
    a. Belirli fesih halleri
    _ _s sözlesmesinin isveren tarafından feshi
    _sçiye ait ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri yüzünden is
    sözlesmesinin haklı nedenle feshi dısındaki isveren tarafından yapılacak fesihler, kıdem
    tazminatına hak kazandırır. Buna göre, isveren, saglık nedenleri veya zorlayıcı nedenler
    yüzünden is sözlesmesini haklı nedenle feshetmis olsa dahi, kıdem tazminatı ödemek
    zorundadır.
    _ _s sözlesmesinin isçi tarafından feshi
    b. _sçinin ölümü
    _sçinin ölmesi durumunda kıdem tazminatı, kendisinin yasal mirasçılarına ödenir.
    3. Asgari Bir Yıl Çalısmıs Olma
    Kıdem tazminatına hak kazanılması için; belirli fesih durumları ve isçinin ölümü nedeniyle
    sona eren is sözlesmesinin, asgari bir yıl sürmüs bulunması gerekir.
    C. Kıdem Tazminatının Miktarı
    1. Kıdem tazminatının asgari miktarı
    Kıdem tazminatının asgari miktarı, yasaca belirlenmis miktardır. Buna göre, "her geçen tam
    yıl için isverence isçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı" ödenmesi gerekir.



    2. Kıdem tazminatının azami miktarı
    Toplu is sözlesmesi veya is sözlesmesiyle belirlenecek kıdem tazminatlarının yıllık miktarı,
    Devlet Memurları Kanunu'na baglı en yüksek devlet memuruna Emekli Sandıgı Kanunu
    hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenen azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
    D. Kıdem Tazminatının Hesaplanması
    Kıdem tazminatı, isçinin son ücreti üzerinden hesaplanır. Buradaki ücret, net ücret olmayıp,
    brüt ücrettir.
    E. Kıdem Tazminatının Zamanında Ödenmemesi
    1. Kıdem Tazminatında Gecikme Faizi
    Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi nedeniyle açılacak davanın sonucunda yargıç
    gecikme süresi için ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin
    ödenmesine hükmetmek zorundadır.
    2. Kıdem Tazminatında Zaman Asımı
    Kıdem tazminatı isteme hakkı, 10 yıllık zaman asımı süresine tabidir.

#01.07.2008 16:47 0 0 0