İlkel Sanatlar

Son güncelleme: 02.10.2022 12:45
  • İlkel Sanatlar - İlkel Sanatlar Hakkında

    "İlkel sanat" terimi çok uzun bir zamandan beri batılı olmayan ya da kabile düzeyindeki halkların büyük çeşitlilik gösteren sanat ürünleri için kullanılmaktadır. Bunlar arasında İspanya'da bulunan mağara resimleri, Paskalya Adası'ndaki dev anıtlar, Yeni Zelanda Yerlilef i'nin yüz ve bedenlerini kaplayan ilginç dövmleler, Kamerun'daki ağaç oymalar, Kanada'dakşi taş heykeller, Cava'nın gölge oyunu kuklaları, Guatemala'nın nakışlı çanak çömlekleri, Brezilya'nın çeşit çeşit se petleri, Alaska'nın totemleri, Panama'nın iş lemeli dokumaları, Çinlilerin ölü külü kava nozları, Japonlar'ın pişmiş toprak heykelcik leri ilk akla gelenlerdir. Bazıları tarihöncesinde yapılmış olan bu yapıtların, bazıları da 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar'ın sömürgeleştir-diği ülkelerde yapılıyordu. Yakın yüzyıllara kadar yapımı sürdürülen bu özgün sanat ürünleri, dünyamızın bazı yörelerinde hâlâ yapılıyor. İlkel sanat adı altında toplanan bu yapıtların aslında birbiriyle hiçbir ilintisi yok tur. Yapıldıkları gereçlerden tutun da, tarih sel gelişmeleri, üslupları, kullanım alanları ve eğer varsa simgeledikleri şeyler bambaşkadır. Öyleyse neden bunların tümüne "ilkel sanat" deniyor?

    Uzak denizlere açılarak yeni topraklara el koyan ve sömürgeler kuran Avrupalılar, bu topraklarda ötedenberi yaşamakta olan insan ların uygarlık düzeylerini kendi ölçülerine vurduklarında, bunları çok ilkel buldular. Bu insanların kültürünün, insanlığın gelişiminin daha erken bir evresine denk düştüğünü ve sanatlarının modern batı sanatının "çocuk luk" dönemine benzediğini öne sürdüler. Onlara göre bu basit ve incelikten uzak ürünler ancak çocukların ya da akıl hastaları nın elinden çıkabilirdi.

    Bugün artık "ilkel" ile "uygar" kavramları nı karşı karşıya koymanın yanlışlığı biliniyor. İlkel sanatla ilgili bir başka yanılgı da bunların zaman içinde değişime uğramadığı, kim olsa ilkel sanat ürünleri yapabileceği yolundaydı. Oysa ilkel sanatlar her yeni kuşakla gözle görülür biçimde değişmiştir. Tıpkı batılı sa natçılar gibi araştıran, özgün yapıtlar yaratan yetenekli sanatçılar yetişmiştir. Son zaman larda sosyologların, antropologların ve sanat tarihçilerinin çeşitli sanat ürünlerinin ne amaçla yapıldığı ve yapanlarca nasıl değerlendirildiğiyle ilgili araştırmaları, gelişkin bir teknolojiye ve modern araçlara sahip olma yan Yerli topluluklarının, batı toplumların dan farklı bir gelişim süreci izlediklerini, basit ve gelişmemiş gibi görünse de, sanatta kendi içinde yetkin bir düzeye ulaştıklarını ortaya koymuştur.

    Bazı topluluklarda sanat özellikle dinsel törenlere yönelik olarak gelişirken, bazı top luluklarda daha çok süsleme, eğlence ya da ticaret amacıyla ortaya çıktı. Bazen ilkel sanatlarda salt güzel bir şey yaratmak da bir amaçtı. Leonardo da Vinci'nin sanat anlayışı, üslubu ve tekniği Picasso'dan ne kadar farklıysa, ilkel sanatlar söz konusu olduğunda, Nijerya'daki bir Yoruba maske yapımcısı ile Brezilyalı bir sepet üreticisinin ya da sabunta-şından heykel yontan bir Eskimo'nun sanata yaklaşımı o kadar birbirinden farklıydı. Bu sanatçıların ortak noktası her birinin güzel bir şey yaratma tutkusudur.

    Benin'de ortaya çıkarılan bu tunç levha, Yerli dilinde Oba denen bir hükümdarı göstermektedir. 2 Amerika Yerlileri'nden bir çizim. 3 Tarihöncesi dönemden kalma bir mağara resmi. 4 Melanezya Yerlileri'nin yaptığı süslü bir tekne küreği. 5 Kongo Cumhuriyeti'nde Mombutular'ın yaptığı bir testi. 6 Kötü ruhu simgeleyen bir Eskimo maskesi. 7 Alaska'da sedir ağacından yapılma renkli bir sandık.


    20. yüzyılın başlarında aralarında Picasso, Braque, Matisse ve Modigliani'nin de bulun duğu Avrupa'nın önde gelen ressamları an tropoloji müzelerinde sergilenen ilkel sanat ürünlerine büyük ilgi gösterdiler. Afrika'dan, Okyanusya'dan, Kuzey ve Güney Amerika' dan toplanmış olan bu yapıtlardan esinlenen Avrupalı sanatçılar, çalışmalarında kolaj gibi yeni tekniklere ve soyut biçimlere yer verme ye, özellikle heykel dalında yeni yöntemler denemeye başladılar. Bu yönelimin sonucun da ilkel sanat ürünleri değer kazanmaya, galerilerde ve açık artırmalarda yüksek fiyat larla el değiştirmeye başladı.
    Öte yandan uluslararası pazara açılmanın bir sonucu olarak batı sanatından etkilenme ye başlayan ilkel sanatların da, kendi içinde yeni biçimler geliştirildi. Ne var ki, uluslar arası pazara açılma ilkel sanatlarda bazı olum suz etkilere de yol açtı. Yerli topluluklar için önemli bir gelir kaynağı oluşturmakla birlik te, ilk bakışta göz alıcı, ancak birbirinin benzeri olan, özensiz ve taklit eşyalar da üretildi.
    Bugüne kadar ilkel sanatlar üzerinde yapı lan araştırmalar, ilkel sanatları sanatsal gelişi min başlangıç evresi olarak tanımlayan dü şüncenin doğru olmadığını ortaya koydu. Bu araştırmalardan Yerli topluluklarının yaşam biçimlerine, inançlarına, çevreyi ve yaşamı algılayışlarına ışık tutan önemli bilgiler sağ landı
#13.06.2009 18:25 1 0 0
  • gzL bir sanat emeğine sağLıK
#13.06.2009 18:29 0 0 0
#02.06.2021 12:28 1 0 0
  • Paylaşım için Teşekkürler Ellerine Sağlık
#02.10.2022 12:45 0 0 0