FOBİLER

Son güncelleme: 26.11.2022 10:38
  • FOBİLER



    Gerçekte korku yaratmayacak bir objeye, aktiviteye veya duruma karşı aşırı korku duyma ve kaçınma davranışında bulunmaya fobi denir.
    Fobik kişiler belli bir durum, nesne veya aktivite ile karşılaştığında aşırı anksiyete duyar. Kişiler
    korkularının saçma olduğunun farkındadır, ancak korkularını mantıksal düşünerek engelleyemezler. Bu korkular fobik kişilerin günlük işlevlerinde bozulmaya neden olur.
    Fobiler toplumda sık görülür. Araştırmalarda toplumda %10 oranında fobik olduğu söylenmekle birlikte tahminen bu değer %25 dolayındadır. Araştırmalarda fobi sıklığının beklenenden düşük çıkmasının en önemli nedeni bu kişilerin hastalıklarının
    farkında olmaması ve tedaviye başvuruların az olmasıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Sosyal fobi genelde gençlik yıllarında özellikle karşı cinse ilginin arttığı dönemlerde ortaya çıkar.

    FOBİ NEDENLERİ NELERDİR ?

    Fobilerin gerçek nedenleri bilinememektedir. Öne sürülen fobi nedenleri türlerine göre değişmekle birlikte aynı fobi türünde de hastadan hastaya değişiklik gösterir.Ruhsal rahatsızlıkların çoğunda olduğu gibi fobilerde de neden biyolojik, genetik
    ve çevreseldir. Genetik yatkınlık: bazı özgül fobilerde genetik yatkınlık fazladır. Örneğin kan aldırma veya enjeksiyon yaptırma fobisi olan kişilerde ailede benzer hastalık
    normal topluma göre daha sıktır. Ancak bu yatkınlığın genetik veya çevresel etkenlere bağlı olarak gelişip gelişmediğini aydınlatacak araştırmalar henüz yetersizdir.
    Nörokimyasal nedenler: bazı insanlarda adrenalin ve noradrenalin salınımının fazla olmasının veya etkilenen organların bu maddelere normal insanlara göre daha duyarlı olmasının bu hastalığa yol açtığı ileri sürülmektedir. Verilen
    ilaç tedavileri de bu maddelerin salınımını veya bedensel duyarlılığı azaltmaya yöneliktir. Psikiyatride fobilerin geçmiş yaşantılara bağlantılı olarak geliştiği yolunda ispatlanmamış çeşitli teorileri mevcuttur. Watsonun öğrenme teorisinde fobilerin şartlandırılmış refleks davranışlar sonucu oluştuğu ileri sürülür. Bu teoriye göre daha önce kaygı uyandırmayan bir uyaran kaygılı bir uyaran ile bir araya geldiğinde öğrenme yolu ile kaygı uyandıran bir uyaran haline gelmektedir. Örneğin
    asansör korkusu olmayan bir kişi elektrik kesintisi ile asansörde mahsur kalma sonucunda asansör korkusu geliştirebilir. Bu olay öncesinde rahatlıkla asansöre
    binebilirken asansöre binemez hale gelebilir veya asansöre bindiğinde aşırı kaygı duyma görülebilir Freuda göre fobiler bilinç dışı çatışmalarla ilgilidir ve ödipal kompleks ile
    ilişkisi vardır. Bastırılmış, bilinç dışına itilmiş bazı korkular yer değiştirerek normalde kaygı yaratmayacak bir nesne veya duruma yöneltilir ve bu şekilde fobiler gelişir. Yapılan araştırmalarda sürekli strese maruz kalan çocuklarda yaşamın ileri dönemlerinde yaygın fobik davranışlar görülebilmektedir. Sürekli stres yaratan nedenler arasında erken yaşta anne veya babanın kaybı, anne veya babadan ayrılma,
    ev içinde şiddete maruz kalma sayılabilir. Bazı bedensel hastalıklar , nörolojik ve psikiyatrik hastalıklarda fobik semptomlar görülebilir. Bu rahatsızlıkların ayırıcı tanı yapılırken dikkate alınması gerekir.


    FOBİ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

    Korku yaratan obje, durum ya da aktivite ile karşılaşıldığında anksiyete belirtileri ortaya çıkar. Panik atakta görülen belirtilerin hemen hepsi fobik durumla karşılaşıldığında
    ortaya çıkabilir.
    Bu belirtilerden bazıları şunlardır:


    *Çarpıntı
    *Yüz kızarması
    *Titreme
    *Terleme
    *Bulanık görme
    *Nefes darlığı
    *Ağız kuruluğu
    *Yutkunma güçlüğü v.b.

    Sosyal fobinin panik bozukluktan tek farkı belirtilerin belli durumlarda ortayaçıkmasıdır. Panik bozukluğu olan kişiler ne zaman panik atak geçireceklerini bilirler ve panik atak geçirmemek için fobik durumlardan kaçınırlar. Örneğin asansör korkusu olan kişiler asansöre bindiklerinde panik atak geçirebilirler
    ve bundan korunmak için üst katlara merdivenlerden çıkıp inmeyi tercih ederler bu şekilde panik atak gelmesini önlerler. Yine uçak korkusu olan kişiler uçağa
    binmek yerine başka vasıtaları kullanarak yolculuk etmeyi tercih ederler. Fobisi olan kişiler bu kaçınma davranışını kullanarak panik atak gelişmesini önlerler.
    Panik bozukluğu olan kişilerde fobilerden farklı olarak panik ataklarının ne zaman, nerede geleceği belli değildir ve atağın gelmesi genelde önlenemez.
    Sosyal fobi:
    Sık görülen türlerden birisi sosyal fobidir. Sosyal anksiyete duyan kişiler başka insanların kendilerini yargıladığı ve negatif değerlendirdiği düşüncesi
    ile yetersizlik, aşağılanmışlık hisseder ve hayal kırıklığına uğrarlar. Bu kişiler yalnız başlarına kaldığında sıkıntı duymazlar ve anksiyete belirtilerinin sosyal aktivitelerle direk ilgisi vardır. Sosyal fobikler yabancılarla tanışmaktan,tanımadıklarının yanında konuşmaktan veya hareket etmekten rahatsızlık duyar.
    Yanlış bir şey yapacak, söyleyecek ve sanki insanlar onunla alay edecek, onu yadırgayacak, aşağılayacak, herkesin içinde rezil olacak gibi hisseder. Konuşurken
    herkes ona bakıyormuş gibi gelir. Yaptıkları en ufak hatalar gözlerinde çok büyür, rezil olduklarını düşünürler.
    Özgül sosyal fobide topluluk önünde konuşamama gibi belirli bir duruma özgül olarak anksiyete gelişmesi gözlenirken yaygın sosyal fobide hemen hemen bütünsosyal aktivitelerde anksiyete oluşur.

    Sosyal fobi şu durumlarda ortaya çıkabilir:

    *Topluluk içinde konuşma
    *Partiye katılma, yabancılarla tanışma gibi sosyal aktiviteler
    *Bir iş yaparken başkaları tarafından izlenme
    *Patron veya amir gibi üstleri ile konuşma
    *Karşı cinsten birileri ile tanışma veya buluşma
    *Umumi tuvaletleri kullanma
    *Telefonda konuşma
    *Başkalarının yanında yazı yazma
    *Herkesin içinde yüz kızarması veya kontrolünü kaybetme korkusu v.b.

    Bu hastalar korktukları durumlarla karşılaştıklarında anksiyeteleri artar. Örneğin sosyal fobisi olan bir öğrenci ders anlatmaya kalktığında dili tutulur, yüzü
    kızarır, söyleyeceklerini unutur, herkes ona bakıyormuş gibi gelir ve bu nedenle performansı düşer. Bu hastalar korkularının anlamsız olduğunun farkındadır ancakkorkularına engel olamazlar. Sosyal fobinin utangaçlıktan ayrılması gerekir. Yeni bir ortama giren veya yeni insanlarla tanışan hemen herkes az da olsa anksiyete yaşayabilir, ancak bu her zaman rahatsızlık olarak tanımlanamaz. Bu anksiyetenin sosyal fobi olarak tanımlanabilmesi için sıkıntı duyan kişilerin sosyal ortamlardan kaçınması gerekir. Sosyal fobiklerin
    en önemli özelliğide sıkıntıyı duymamak için yaptıkları bu kaçınma davranışlarıdır.Utangaç insanlar yeni bir ortama girdiğinde sıkıntı duyabilirler fakat sıkıntıya girmemek için sosyal aktivitelerini kısıtladıkları pek görülmez. Ayırıcı tanıda buna dikkat etmek gerekir.Hastaların hissettikleri anksiyete çok şiddetli olmakta ve bu duyguları yaşamamak için başvurdukları kaçınma davranışları bu kişilerin evde, işte, okulda ve diğer sosyal ortamlarda performansını düşürmekte ve ilişkilerin bozulmasına yol açmaktadır.Okul başarısı düşmekte, işte verim azalmakta veya eşler arasında sorunlar ortaya
    çıkmaktadır. Ortaya çıkan sosyal izolasyon kişiyi çoğu zaman depresyona sürüklemektedir.Bir başka yaklaşımda ise kişiler bu sıkıntılarından kurtulabilmek için alkol kullanımına yönelmektedir. Yapılan araştırmalarda bu hastalarda alkol ve maddebağımlılığı normal topluma göre daha sıktır. Bunun en önemli nedeni alkolün hastalar tarafından anksiyete giderici olarak kullanılmasıdır.

    Agorafobi:

    Agorafobi kişinin kolayca kaçamayacağı ortamlara girdiğinde ortaya çıkan yaygın anksiyete duygusudur. Yalnız başına sokağa çıkmak, kalabalık bir alanda bulunmak veya araba, otobüs ve uçak gibi araçlarla seyahat etmek bu yerler arasında sayılabilir.
    Sık görülen fobilerdendir. Sokakta rahatsızlanacağını düşünen bu kişiler evden dışarı çıkamaz hale gelir. Panik atak geçirenlerde agorafobi sıktır.

    Özgül fobiler

    Özgül fobiler belli obje ve durumlara karşı aşırı korku duymak olarak tanımlanabilir.Korku duyulan obje ve durumla gerçek hayatta karşılaşma veya televizyon ve gazete gibi basın yolu ile karşılaşma aynı şekilde korku yaratabilir. Özgül fobiler genelde çocukluk çağlarında başlar, ancak yirmi yaşlarında rahatsızlananlarda sıktır.

    Sık görülen özgül fobiler şunlardır:

    *Hayvanlar (yılan, köpek, kuş v.b.)
    *Böcekler (örümcek, arı v.b.)
    *Yükseklik korkusu
    *Asansör korkusu
    *Uçağa binmek yada araba kullanmak
    *Kan görmek veya enjeksiyon yaptırmak v.b.

    Fobi türleri burada tek tek anlatılamayacak kadar çoktur. Hepsi ayrı ayrı tanımlanmıştır ve yeni fobiler de tanımlanmaya devam etmektedir.


    FOBİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

    Fobiler tedavi edilmediği taktirde çok uzun zaman devam edebilir, aslında tedavi olmaksızın düzelen hasta sayısı azdır. Fobi tedavisinde amaç kişinin kaçınmadavranışını önlemek ve belli durumlarda ortaya çıkan anksiyeteyi azaltmaktır.Tek başına ilaç tedavisi genelde yeterli değildir. Bunun için antidepresan ilaçlarlabirlikte değişik psikoterapi yöntemleri uygulanabilir. Fobilerde en sık kullanılan terapi yöntemi yüzleştirme (exposure) tedavisidir. Bu yöntemde hastanın korkuyaratan durum veya nesnenin üzerine giderek ortaya çıkan anksiyete ile başa çıkması öğretilir. Anksiyete ile başa çıkma tedavisinde gevşeme teknikleri vebilişsel davranışçı tedavilerden yararlanılır. Terapi grupları, aile tedavisi ve bireysel psikoterapiler kullanılan diğer terapi yöntemleridir. Tedavi süresi hastalığın şiddeti, yaygınlığı ve hastanın özelliklerine göredeğişir. İlaç tedavisine yanıt ilk birkaç haftada alınır. Ancak tam düzelme daha uzun zamanda gerçekleşir. Tedavi ile tam düzelme sağlansa da ilaçlara biryıl devam etmek gerekir. İlaçları doktor kontrolünde kullanmak ve kontrollü kesmek önemlidir. Bazı hastalarda daha uzun süre tedaviye devam etmek gerekebilir.

    Fobiye bağlı olarak alkol bağımlılığı gelişmiş ise fobinin tedavi edilmesi ile bağımlılığın tedavisi kolaylaşır. Altta yatan fobi belirtilerini ortadan kaldırmadan bağımlılıktan kurtulmak zordur.

    Fobi Çeşitleri Ve Adları:

    • Canlı canlı toprağa gömülme korkusu (tapofobi)
    • Ateş korkusu (pirofobi)
    • Giyecek korkusu (endofobi)
    • Yenilik korkusu (kainatetofobi)
    • Sivri cisim korkusu (amofobi)
    • Karanlık korkusu (kenofobi)
    • Dışkı korkusu ( koprofobi)
    • Yamaçtan iniş korkusu (orofobi)
    • Toplum içinde yüz kızarması korkusu (ertirofobi)
    • Beyaz sayfa korkusu (lökoselofobi)
    • Yabancı kokusu (xenofobi)
    • Tozi pislik korkusu (mizofobi)
    • Herşeyden korkma korkusu (pontofobi)
    • Korkudan korkma korkusu (fabofobi)
    • Cinsel ilişki korkusu
    • Eşcinsel olma korkusu
    • Aklını yitirme korkusu
    • Hastalık korkusu
    • ablütofobi: yıkanmaktan korkma
    • agirofobi: caddelerden ya da caddelerde karşıdan karşıya geçmekten korkma
    • agorafobi: açık yer ya da kalabalık korkusu
    • ailurofobi: kedilerden korkma
    • akluofobi: karanlıktan korkma
    • akrofobi: yüksek yerlerden korkma
    • akustikofobi: belirli seslerden kokrma
    • algofobi: acı çekmekten korkma
    • amatofobi: toz korkusu
    • amnezifobi: hafızasını kaybetmekten korkma
    • androfobi: adamlardan korkma
    • anemofobi: fırtına korkusu
    • antlofobi: sel korkusu
    • antropofobi: insanlardan korkma
    • apifobi: arılardan korkma
    • arakibutirofobi: yerfıstığı ezmesinin, yerken, damağa yapışmasından duyulan korku
    • araknofobi: örümceklerden korkma
    • aritmofobi: sayılardan korkma
    • asimetrifobi: simetrik olmayan şeylerden korkma
    • astenofobi: güçsüz olmaktan korkma
    • astrafobi: şimşek korkusu
    • ataksofobi: düzensizlikten korkma
    • atelofobi: mükemmel ol(a)mamaktan korkma
    • aviofobi: uçuş korkusu
    • ballistofobi: silahtan ya da mermilerden korkma
    • batofobi: derinlik korkusu, yüksek binaların yanından geçmekten korkma
    • batrakofobi: kurbağa, semender gibi çiftyaşayışlı (amfibyen) hayvanlardan korkma
    • belonefobi: iğnelerden korkma
    • bibliyofobi: kitaplardan korkma
    • bromidrosifobi: vücut kokusundan korkma
    • brontofobi: gökgürültüsünden korkma
    • dentofobi: dişçiden korkma
    • dermatopatofobi: deri hastalıklarından korkma
    • eisoptrofobi: aynalardan korkma
    • elektrofobi: elektrikten korkma
    • emetofobi: kusmaktan korkma
    • entomofobi: böceklerden korkma
    • epistaksiyofobi: burun kanamasından korkma
    • eritrofobi: yüz kızarmasından duyulan korku
    • erotofobi: cinsellik korkusu
    • farmakofobi: ilaçlardan korkma
    • fazmofobi: hayaletlerden korkma
    • febrifobi: yüksek ateşten korkma
    • filemafobi: öpmekten ya da öpüşmekten korkma
    • filofobi: sevmekten, aşık olmaktan korkma
    • fobofobi: korkmaktan korkma
    • fotofobi: ışıktan korkma
    • gametofobi: evlenmekten korkma
    • gefirofobi: köprülerden geçmekten korkma
    • gerontofobi: yaşlı insanlardan ya da yaşlanmaktan korkma
    • glossofobi: topluluk önünde konuşmaktan korkma
    • haptofobi: dokunulmaktan korkma
    • harpaksofobi: hırsızlardan ya da bir suçun kurbanı olmaktan korkma
    • helyofobi: güneş’ten korkma
    • hematofobi: kan korkusu
    • herpetofobi: sürüngenlerden korkma
    • hidrofobi: sudan, yüzmekten ya da boğulmaktan korkma
    • higrofobi: nemden ya da yağmurdan korkma
    • hipegiyafobi: sorumluluktan korkma
    • hipnofobi: uyumaktan korkma
    • hipofobi: atlardan korkma
    • homiklofobi: sisten korkma
    • homofobi: eşcinsellerden korkma
    • ihtiyofobi: balıklardan korkma
    • islamofobi: İslamdan ve müslümandan korkma
    • jinefobi: kadınlardan korkma
    • kakofobi: çirkinlikten, çirkin seylerden korkma
    • kakorafiyafobi: başarısız olma korkusu
    • kanserofobi: kanser olmaktan korkma
    • kardiyofobi: kalp hastalığından korkma
    • karnofobi: etten korkma
    • katagelofobi: dalga geçilmekten korkma
    • kemofobi: kimyasal maddelerden korkma
    • keymafobi: kıştan ve soğuktan korkma
    • kimofobi: dalgalardan korkma
    • kinofobi: köpeklerden korkma
    • klimakofobi: merdivenden düşmekten ya da merdivenlerden korkma
    • klostrofobi: kapalı yer korkusu
    • koprofobi: dışkı korkusu
    • koulrofobi: palyaçolardan korkma
    • kremnofobi: yüksek yamaçlardan ya da uçurumlardan korkma
    • kriyofobi:buzdan ya da donmaktan korkma
    • kronomentrofobi: saatlerden korkma
    • ksantofobi: sarı renkten korkma
    • ksenofobi: yabancılardan korkma
    • ksilofobi: tahta şeylerden ya da ormanlardan korkma
    • limnofobi: göllerden korkma
    • litikafobi: davalardan ve mahkemelerden korkma
    • logofobi: belirli kelimelerden korkma
    • lökofobi: beyaz renkten korkma
    • manyofobi: delirmekten korkma
    • mastigofobi: cezalandırılmaktan korkma
    • mekanofobi: makinelerden korkma
    • melanofobi: siyah renkten korkma
    • mikrobiyofobi: mikroplardan korkma
    • mizofobi: kirlilikten korkma
    • monofobi: yalnızlıktan korkma
    • musofobi: farelerden korkma
    • nekrofobi: cesetten korkma
    • nelofobi: camdan korkma
    • niktofobi: geceden korkma
    • nozokomefobi: hastanelerden korkma
    • nüdofobi: çıplaklıktan korkma
    • obesofobi: şişmanlamaktan korkma
    • ofidiyofobi: yılanlardan korkma
    • okofobi: taşıt araçlarından korkma
    • osmofobi: belirli kokulardan korkma
    • pantofobi: her şeyden korkma
    • papirofobi: kağıttan korkma
    • paraskavedekatriafobi: ayın onüçü ve cuma olan günden korkma
    • patofobi: hasta olmaktan korkma
    • pedofobi: çocuklardan korkma
    • peladofobi: kel insanlardan ya da kelleşmekten korkma
    • penyafobi: fakirlikten korkma
    • pirofobi: ateşten korkma
    • plakofobi: mezar taşlarından korkma
    • pogonofobi: sakaldan ya da sakallı kişilerden korkma
    • politikofobi: politikacılardan korkma
    • porfirofobi: mor renkten korkma
    • potamofobi: ırmaklardan ya da su akıntılarından korkma
    • potofobi: alkollü içeceklerden korkma
    • pteronofobi: kuş tüyünden korkma
    • pupafobi: kuklalardan korkma
    • radyofobi: radyasyondan, x ışınlarından korkma.
    • ranidafobi: kurbağalardan korkma
    • selenofobi: ay’dan korkma
    • siderofobi: yıldızlardan korkma
    • simetrofobi: simetriden korkma
    • skiofobi: gölgelerden korkma
    • sosyofobi: toplumdan, genel olarak insanlardan korkma
    • soteriofobi: başkalarına muhtaç olmaktan korkma
    • tafefobi: diri diri gömülmekten korkma
    • takofobi: yüksek hızdan korkma
    • talassofobi: deniz ya da okyanus korkusu
    • tanatofobi: ölümden korkma
    • teknofobi: teknolojiden korkma
    • teratofobi: gebe kadının, şekilsiz, çirkin bir çocuk doğurmaktan korkması
    • termofobi: ısıdan korkma
    • testofobi: testlerden ya da sınavlardan korkma
    • tokofobi: gebe kalmaktan ya da çocuk doğurmaktan korkma
    • otomofobi: ameliyat olmaktan korkma
    • toksifobi: zehir korkusu
    • topofobi: belirli yerlerden korkma
    • travmatofobi: yaralanmaktan korkma
    • trikinofobi: gıda zehirlenmesinden korkma
    • triskaidekafobi: 13 sayısından korkma
    • tripanofobi: aşı ya da iğne olmaktan korkma
    • trikopatofobi: saç hastalıklarından korkma
    • ürofobi: sidikten korkma
    • xenofobi: yabancılardan korkma
    • venereofobi: zührevi hastalıklardan korkma
    • venüstrafobi: güzel kadınlardan korkma
    • vermifobi: solucanlardan korkma
    • zelofobi: kıskançlıktan korkma
    • zoofobi: hayvanlardan korkma
#10.01.2006 22:20 1 0 0
  • paylaşımın için teşekkürler
#10.01.2006 23:24 0 0 0
  • faydalı bilgileriniz için teşekkürler eline sağlık
#10.01.2006 23:56 0 0 0
  • paylaşım için teşekkürler
#11.01.2006 21:42 0 0 0
  • emeğinize sağlık teşekkürler
#12.01.2006 13:56 0 0 0
  • Paylaşım için Teşekkürler Ellerine Emeğine Sağlık
#26.11.2022 10:38 0 0 0