1. Ana Sayfa
  2. Eğitim
  3. Madde Döngüleri

Madde Döngüleri

Son güncelleme: 30.04.2013 23:53
BiR-DOST BiR-DOST foto
  • yaşama birlikleri - su döngüsü - karbon döngüsü - azot döngüsü - oksijen döngüsü• ...Dünyadaki doğal yaşama birliklerinin sürekliliğini devam ettirmesi canlıların ihtiyacı olan maddelerin yaşama birliğinde sürekli bulunmasına bağlıdır.
    • ...Bu maddelerin canlılar tarafından kullanıldıktan sonra,tekrar geri dönmesi madde döngüleriyle sağlanır.
    • ...Doğal ekosistemlerde canlılar ve cansız ortam arasındaki madde döngüleri,ekosistemlerin yapısında bulunan kaynakların sürekli olarak kullanılabilmesine olanak sağlar.

    A.) SU(H2O) DÖNGÜSÜ:

    • ...Yeryüzünde hayatın devamı için su olmazsa olmaz bir maddedir.Dünyanın yaklaşık ¾’ü sularla kaplıdır.
    • ...Yeryüzündeki göllerde ,denizlerde,okyanuslarda ve diğer su kaynaklarında bulunan sular güneş ışınlarının etkisiyle sürekli buharlaşır.
    • ...Bu buharlaşma sonucu atmosfere ulaşan su buharları rüzgar hareketiyle farklı bölgelere taşınır.
    • ...Bu taşınma sırasında soğuk hava tabakalarıylakarşılaşan su buharları yoğunlaşır ve yağmur ,kar veya dolu olarak tekrar yeryüzüne döner.Yeryüzüne inen sular toprakta süzülerek yer altı sularını oluşturur.
    • ...Toprağa atılan sanayi atıkları ve kimyasal atıklar yağışlarla yer altı suları ve içme sularına karışmaktadır.Bu atık maddeler su döngüsünün
    • gerçekleşmesi sırasında topraklarda ve denizdedolayısıylaekosistem içinde temizlenerek canlılar tarafındankullanılabilir hale getirilir.
    • ...Karasal ortamlar ve atmosfer arasındaki su döngüsü ekosistemlerin su ihtiyacının karşılanmasını sağlar.

    B.) KARBON(C)DÖNGÜSÜ:

    • ...Canlıların ihtiyacı olan karbon atmosferdekiCO2’den karşılanır.Atmosferdekikarbondioksit fotosentetik veya kemosentetik canlılar tarafından yakalanarak besin sentezinde kullanılır.
    • ...Böylece canlı vücuduna geçen karbon beslenme yoluyla diğer canlılara aktarılır.
    • ...Canlılardaki organik maddeler solunumla yıkıldıklarında açığa çıkan karbondioksit tekrar atmosfere verilir.
    • ...Vücutlarında organik karbon bulunan bütün canlılaröldüklerinde ayrıştırıcı canlılar tarafından parçalanır.
    • ...Bu parçalanma sayesinde doğadaki karbon döngüsünün devamlılığı sağlanmış olur.
    • ...Atmosferdeki CO2 oranı bütün canlıların solunum sonucuCO2 çıkarmalarından dolayı geceleyin artar.
    • ...Gündüz ise fotosentez yapan canlılaratmosferden CO2 aldıklarından atmosferdeki CO2 oranı azalır.
    • ...Cdöngüsündekietkili olaylar solunum ve fotosentezdir.
    • ...Solunum sonucunda,fosil yakıtların yanması sonucu,mermer kayaçların parçalanması sonucu ve saprofitler karbonu atmosfere verirler.
    • ...Atmosferde CO2’nin azalması temelde gereğinden daha az organik madde üretilmesine neden olduğu için bitki yaşamını tehlikeye sokar.

    C.)AZOT(N) DÖNGÜSÜ:

    • ...Azot canlıların büyümesi ve bütün metabolik aktivitelerini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan bir maddedir.
    • ...Canlı vücudunda yönetimi sağlayan nükleik asitlerin yapıtaşları olan organik bazlar azotludur.
    • ...Yine canlılardaki birçok reaksiyonun gerçekleşmesini sağlayan proteinlerin yapısında da azot vardır.
    • ...Atmosferde yaklaşık x oranında azot bulunur.Bu azot bitkiler ve hayvanlar tarafından doğrudan kullanılamaz.
    • ...Atmosferdekiserbest azot ,şimşek ve yıldırımınetkisiylenitrik asite (HNO3) dönüşür. Bu şekilde serbest azot toprağa bağlanır.
    • ...Nitrik asit ise yağmurla beraber toprağa karışır.Bu nitrik asit bakterileri tarafından nitrat tuzlarına dönüştürülür.
    • ...Bitkive hayvanlar ölünce toprakta bulunan çürükçül bakteriler bu artıkları ayrıştırır ve toprağa amonyak verirler.
    • ...Baklagillerin kökünde yaşayan bazı bakteriler de(Rhizobium bakterileri) havanın azotunu yakalayarak organik azota dönüştürebilir.
    • ...Topraktaki amonyak ilk önce nitrit bakterileri tarafından nitrite,daha sonra da nitrat bakterileri tarafından nitrat tuzlarına dönüştürülür.
    • ...Bu şekilde azotun bitkilerin kullanabileceği azot tuzları haline dönüştürülmesine nitrifikasyondenir.
    • ...Toprakta yaşayan bazı bakteriler ise bu azot tuzlarını tekrar azot gazına çevirerek atmosfere verirler.Bu olaya ise denitrifikasyon denir.
    • ...Toprakta yaşayan denitrifikasyon bakterilerinin sayısının artması topraktaki azot miktarını azaltacağı için toprağın verimini düşürür.
    • ...Azot döngüsü canlı ve cansız sistemleri arasında sürekli olarak gerçekleşir.
    • …Memeli canlıların idrarları içerisinde belirli miktarlarda NH3(amonyak) ve üre bulunur.Bunlardan saprofit bakteriler üreyi amonyağa dönüştürürken,nitrifikasyon bakterileri amonyağı kemosententezde kullanırlar.Yani topraktaki amonyağın artması nitrifikasyon bakterilerinin nitrifikasyon bakterilerinin sayısının artmasına neden olur.
    • …Nitrifikasyon ve çürüme bitki populasyonlarını olumlu etkiler.
    • …Havadaki serbest azotun doğrudan toprağa bağlanmasında yıldırım ve şimşek yoluyla azot fiksasyonu etkilidir.
    • …Canlıların yapısında bulunan azotlu bileşikler nükleik asit ve protein sentezinde kullanılır.
    • …Canlılar solunumda aminoasit kullanırlarsa dış ortama amonyak da açığa çıkarabilirler.
    • ...Amonyağı nitrit ,nitrat ve serbest azota dönüştürebilencanlılar ototroftur.

    D.) OKSİJEN ( O ) DÖNGÜSÜ:

    • ...Bazı bakterilerin dışında kalan bütün canlılar oksijenli solunum yaparak hayatın devamı için gerekli olan enerjiyi üretirler.
    • ...Buradan yola çıkarak oksijen olmayan ir dünyada hayatın sona ereceği söylenebilir.
    • ...Canlıların solunumu sonucu atmosferdeki oksijen sürekli olarak kullanılır.Bu oksijenin bitmemesini sağlayan canlılar fotosentetik bitki ve bakterilerdir.
    • ...Bu canlılar atmosferden aldıkları karbondioksitle suyu birleştirerek besin sentezlerler.
    • ...Bu işlemler sırasındasuyun parçalanmasıyla açığa çıkan oksijeni atmosfere verirler.
    • ...Doğadaki bitkilerin hızla azalmasının insanlık için ne kadar tehlikeli olduğu böylecedaha iyi anlaşılmaktadır.
    • ...Oksijen birçok canlı tarafından solunumda kullanılır.
    • ...Bitkiler ve diğer fotosentetik canlılar fotosentezle besin üretme reaksiyonları ile havanın oksijen oranını artırabildikleri gibi karanlık ortamlarda solunumla oksijen kullanmaktadırlar.

    E.) FOSFOR ( P ) DÖNGÜSÜ:

    • ...Nükleik asitlerin ,diş ve kemiklerin ,ATP’nin,hücre zarındaki fosfolipit ve fosfoproteinlerin yapısında bulunan fosfor canlılar için oldukça önemli bir mineraldir.
    • ...Atmosferde fosfor bulunmadığı için fosfor döngüsü karalardan başlar.Karalarda bulunan fosfatlı kayaçlar iyi birer fosfat kaynağıdırlar.
    • ...Bu kayaçların aşınmasıyla toprağa karışan fosfor bitkiler tarafından alınır.
    • ...Besin zinciri yoluyla hayvanlara ve diğer tüketicilere aktarılan organik fosfatla onların ihtiyacı da karşılanmışolur.
    • ...Kayaçların aşınmasıyla sularakarışanfosfat ise,balıklar tarafından alınır ve balıkları yiyen hayvanlartarafından karaya getirilmiş olur.
    • …Bitkive hayvanlarınvücudundabulunanfosfatise, bu canlıların ölüp çürümesiyle toprağa karışır.
    • … Böylece fosfordöngüsü tamamlanmış olur.
    • …Fosfor döngüsü hem karadan suya hem de sudan karaya doğru gerçekleşir.
    • …Fosfor, omurgalı hayvanlarda en çok olarak diş ve kemiklerin yapısında bulunur.Fosfor, hücre yapısında ve pek çok hayvanın derisinin yapısında da bulunmaktadır.


    alıntı
#30.04.2013 23:53 0 0 0