1. Ana Sayfa
  2. Eğitim
  3. SOLUNUM SİSTEMİ

SOLUNUM SİSTEMİ

Son güncelleme: 20.08.2007 13:10
JoLiE JoLiE foto
  • SOLUNUM SİSTEMİ



    Canlılarda gerçekleşen birçok hayatsal faaliyetin yapılabilme¬si için ATP enerjisine ihtiyaç vardır.
    Canlıların çoğu bu enerjiyi besin maddelerini oksijenli ortam¬da parçalayarak elde eder.
    İşte enerji elde etmek için gerekli oksijeni sağlayan sisteme solunum sistemi denir.
    Bitkiler gece dışardan oksijen, gündüz karbondioksit almak zorundadır.
    Bunu,
    - Kökler ve su bitkileri tüm yüzeyden,
    - Yeşil gövde ve yapraklar stomalardan,
    - Odunsu gövdeler ise lentisellerden sağlar.
    Bir hücrelilerde gaz alışverişi hücre zarından olur. Hayvanlarda iki çeşit solunum sistemi bulunur.
    1. Doğrudan Solunum
    Hücreler gerekli gazları bütün yüzeyden alır ve atar. Tek hüc¬relilerde ve basit omurgasızlarda görülür.
    2. Dolaylı Solunum
    Hücrelerin ihtiyacı olan gazlar bir solunum organıyla alınır. Hücrelere ulaştırma ise solunum organı veya dolaşım siste¬miyle sağlanır.
    Canlılardaki solunum organlarında;
    - Geniş gaz değişim yüzeyi bulunur,
    - Nemli gaz değişim yüzeyi bulunur,
    - Bol kılcal damarlı gaz değişim yüzeyi bulunur, (trake hariç)
    - Kan ile solunum organı arasında tek sıra epitel hücresi bu¬lunur,
    - Bütün gaz değişimleri difüzyonla olur.
    Canlılarda dört tip solunum bulunur. Bunlar;
    - Deri solunumu,
    - Trake solunumu,
    - Solungaç solunumu,
    - Akciğer solunumudur.
    a) Deri Solunumu
    Böcek ve bazı sürüngenler dışındaki bütün canlılarda görülür.. Toprak solucanlarında sadece deri solunumu vardır.
    Deriden alınan gazlar dolaşım sistemi ile diğer hücrelere ileti¬lir.
    Deri;
    - Nemli ve geniş yüzeyli.
    - Bol kılcal damarlı ve
    - Dış yüzeydedir.
    b) Trake Solunumu
    Karasal böceklerde görülür.
    Bütün hücrelere kadar uzanan gaz borularından oluşur.
    Kan solunum gazlarını taşımaz. Dolayısı ile kanda alyuvar ve hemoglobin yoktur.
    Trake boruları;
    - Nemli ve geniş yüzeyli,
    - Vücut içerisine dallanmış ve
    - Kılcal damar yoktur.
    c) Solungaç Solunumu
    Kurbağa larvasında, balık ve bazı omurgasızlarda görülür. Suda çözünmüş oksijeni alır. Solunum gazlan kan ile taşınır.
    Kanın akış yönü difüzyon hızını arttırmak için suyun akış yönünü terstir.
    Solungaçlar;
    - Nemli ve geniş yüzeyli,
    - Dış yüzeye yakın,
    - Bol kılcal damarlıdır.
    d) Akciğer Solunumu
    Ergin kurbağa, sürüngen, kuş ve memelilerde görülür.
    Kurbağalardan memelilere doğru akciğer kapasitesi ve yüze¬yi artar. Çünkü memelilerin gaz ihtiyacı daha çoktur.
    Memelilerin akciğerlerinde gaz değişim odaları olan alveoller bulunur.
    Solunum gazları kan ile taşınır. Akciğerler;
    - Nemli ve geniş yüzeyli,
    - Vücut içine dallanmış ve
    - Bol kılcal damarlıdır

    Canlılarda Solunum Pigmetleri
    Solunum gazlarını dolaşım sistemi ila taşıyan canlıların ka¬nında bulunan ve solunum gazlarını taşıyan maddelere taşı¬ma pigmenti denir. Taşıma pigmentleri kanın oksijen taşıma kapasitesini arttırır. Taşıma pigmentleri solunum gazları ile tersinir birleşir.
    Omurgasızların taşıma pigmentleri kan sıvısında, omurgalıla¬rın ise alyuvarların içindedir. Bu durum omurgalılarda kanın taşıma kapasitesini arttırır. Canlılanda farklı taşıma pigmenti bulunur.
    Hemoglobin; (Fe) kırmızı, omurgalıların alyuvarında var. Hemosiyanin; (Cu) mavi, yumuşakçaların kan sıvısında var. Hemoeritrin; (Fe) kırmızı, halkalı solucanın kan sıvısında var.
    1. Omurgasızlarda Solunum Solunum pigmetleri kan sıvısındadır.






    Sünger, mercan, hidra ve planaryada gerekli gazlar tüm yü¬zeyden alınır. Kan yoktur.
    Toprak solucanlarında deri solunumu görülür.
    Karasal böceklerde trake, suda yaşayanlarda solungaç solu¬numu görülür.
    Yumuşakça ve derisi dikenlilerde solungaç solunumu görülür.
    2. Omurgalılarda Solunum Solunum pigmetleri alyuvarlardadır.
    Balık ve kurbağa larvasında solungaç solunumu görülür.
    Ergin kurbağa, sürüngen, kuş ve memelilerde akciğer solunu¬mu görülür.
    Kuşlarda akciğerlere hava keseleri bağlıdır.
    Memelilerde alyuvarlarda çekirdek ve organel bulunmaz, so¬luk almayı sağlayan kaslı diyafram ve gaz değişim odaları olan alveoller bulunur.

    insanda Solunum Sistemi
    Akciğer solunumu görülür. Burun, soluk borusu ve akciğerler¬den oluşur. '
    a) Burun
    Havayı nemlendirir ve ısıtır. Mukus salgılar. Burundaki kıllar havayı süzer.
    b) Soluk Borusu
    Kıkırdak dokudur, iç yüzeyinde hareketli siller ve goblet hüc¬releri vardır. Bronş denen iki kola ayrılır. Bronşlar akciğere gir¬dikten sonra bronşçuklara ayrılır. Bronşçukların ucunda alve-ol bulunur.
    c) Akciğer
    Sağ akciğer üç bölmeli, sol akciğer iki bölmelidir. En dışta çift plevra zarı bulunur. Alveoller solunum yüzeyini artırır.
    Soluk almada;
    _ r\:..~«-------■- •--■- — ■ ----- • ' "
    - Akciğer hacmi artar ve akciğer basıncı azalır.
    - Akciğere hava girer. Soluk vermede;
    - Diyafram ve kaburga kasları gevşer.
    - Akciğer hacmi azalır ve akciğer basıncı artar.
    - Akciğerden dışarı hava çıkar.

    Solunum hızı omirilik soğanı tarafından kandaki karbondioksit miktarına göre düzenlenir. Bunun için;
    - Hücrelerde oksijenli solunum miktarı artar.
    - Kandaki karbondioksit miktarı artar ve kan pH'ı düşer.
    - Omurilik soğanı uyarılır.
    - Diyafram ve kaburga kasları kasılır.
    - Göğüs boşluğu hacmi artar, basınç azalır ve soluk alınır.
    Solunum Gazlarının Taşınması
    Kanın oksijen ve karbondioksit tutma kapasitesi yüksektir. Kan, aynı hacimdeki suya göre altı kat daha fazla oksijen tut¬maktadır.
    Oksijenin Taşınması
    Solunum organından dokulara taşınır. Oksijenin;
    - Çoğu alyuvarlardaki hemoglobinle.
    - Bir kısmı kan sıvısında çözünerek taşınır. Karbordioksitin Taşınması
    Dokulardan solunum oganına taşınır. Karbondioksitin;
    - Birazı alyuvarlardaki hemoglobinle.
    - Bir kısmı kan sıvısında çözünerek.
    - Çoğu kan sıvısında bikarbonat şeklinde taşınır.
#20.08.2007 13:10 0 0 0