DUA HAQQINDA ZÄRURİ BİLGİLÄR

Son güncelleme: 27.07.2009 16:51

eskitoprak

Dua nädir?

Dua qulun Allahdan kömäk istämäsi, ondan yaxşılıq vä märhämät dilämäsi demäkdir.

Bilindiyi kimi, insanı yaradan vä yaşadan Allahdır. Hämişä Allaha möhtac olan insan çätinliyä düşdüyü zaman da yenä ona pänah aparır, arzu vä istäklärini Ona bildirir. İnsan Allahın böyüklüyü vä sonsuz qüdräti qarşısında öz gücsüzlüyünü därk edäräk, Onun här şeyi ähatä edän ängin märhämätinä olan ehtiyacını sämimi hisslärlä ifadä edir.

Dua insanın sämimi-qälbdän Allaha üz tutması, häm qälbi, häm dä dili ilä öz istäklärini Ona bildirmäsidir.

Bir qulun öz acizliyini etiraf edäräk bütün mänliyi ilä Allaha üz tutması vä qälbinin därinliklärindän gälän tämiz hisslärlä ona dua etmäsi eyni zamanda bir ibadätdir.

Belä ki, Peyğämbärimiz aşağıdakı sözläri ilä bunu än gözäl bir şäkildä ifadä etmişdir: "Dua bir ibadätdir."1

Duanın dinimizdäki yeri

Uca Kitabımız Qurani-Kärimdä duanın ähämiyyäti vä müsbät näticäläri açıq-aşkar ifadä edilmiş vä duaya çoxlu nümunä göstärilmişdir. Äziz Peyğämbärimiz dä duanın fäziläti vä faydalarını izah etmiş, özü dä çox zaman dua etmiş vä bizä Allaha necä yalvarılacağını göstärän çox gözäl dualar öyrätmişdir.

Qurani-Kärimdä dua

Uca Allah dua ilä älaqädar olaraq Qurani-Kärimdä belä buyurur: "Räbbiniz buyurdu ki, Mänä dua edin. Män dä sizin dualarınızı qäbul edim!"2

Bu ayädä Allah-Taala bizi dua etmäyä çağırır vä bizim dualarımızı qäbul edäcäyini bildirir. Bu çağırış Räbbimizin bizä qarşı nä qädär märhämätli vä lütfkar olduğunun da çox aydın bir dälilidir.

Peyğämbärimizä: "Ey Allahın Räsulu! Räbbimiz bizä yaxındırmı? Ona sässizcä yalvaraq. Yoxsa uzaqdırmı? Bärkdän çağıraraq dua edäk?!" deyä sual verilmäsi ilä älaqädar olaraq aşağıdakı ayä nazil oldu:

"Bändälärim mäni sändän soruşduqda söylä ki, Män onlara yaxınam. Dua edib Mäni çağıranın duasını qäbul edäräm. Gäräk onlar da Mänim çağırışımı qäbul edib, Mänä iman gätirsinlär. Bununla da, ola bilsin ki, doğru yola yetişsinlär."3 Bu ayädä dä Räbbimizin bizä yaxın olduğu bildirilmiş vä dualarımızın qäbul ediläräk arzularımızın häyata keçiriläcäyi xäbär verilmişdir.

Böyük täfsir alimi Mähämmäd Hämdi Yazır bu ayäni belä izah edir: "Dua edän bir insanın könlü (üräyi) Allahdan başqa bir şeylä mäşğul olduğu zaman häqiqi dua etmiş hesab olunmaz." Müällif daha sonra belä davam edir: "Qul öz üräyindän Allahdan başqa här şeyi çıxartdığı zaman onunla Allah arasında häqiqi bir yaxınlıq meydana gälir vä aralarındakı bütün vasitälär ortadan qalxır. Allahla qul arasındakı pärdä qalxınca, illär boyu yerinä yetirilmäsi mümkün olmayan işlär Allahın arzu etmäsi vä "ol" demäsi ilä därhal häyata keçir. Dua Allahın yaxınlığını tämin edän gözäl bir vasitä vä än yaxşı ibadätdir. Peyğämbärimizin: "Dua ibadätin özüdür,"4 sözü dä bunu göstärir.

Allaha dua edärkän insanla Allahın arasında heç bir vasitäçiyä ehtiyac yoxdur. Qul dua edäcäyi vaxt Uca Räbbinä üz tutmalı, öz arzularını bilavasitä ona bildirmälidir. Çünki Onun elmi här şeyi ähatä etmişdir. Allah nä etsäk onu görür, nä desäk onu eşidir, hätta üräyimizdän keçänläri dä bilir.

Qurani-Kärimdä dua etmäyimizi ämr edän vä duaların qäbul ediläcäyini bildirän ayälärdän başqa, çox gözäl vä son däräcä mänalı dualara da yer verilmişdir.

Namazların här rükätindä oxuduğumuz vä Allaha layiq än gözäl tärif cümläsi ilä başladığımız Fatihä suräsindä duanın än därin vä gözäl ifadäsini görürük:

Fatihä suräsinin mänası belädir:

"1. Rähmli vä märhämätli Allahın adı ilä!

2. Hämd (şükr vä tärif) olsun Allaha alämlärin Räbbinä,

3. Rähmli, märhämätli olana,

4. Haqq-hesab gününün sahibinä!

5. Allahım! Biz yalnız Sänä ibadät edirik vä yalnız Sändän kömäk diläyirik!

6. Bizi doğru yola yönält!

7. Nemät verdiyin käslärin yoluna! Qäzäbä düçar olanların vä haqdan azanların yoluna yox!" (Amin).

Dua kiçiyin böyükdän, gücsüzün güclüdän bir şey istämäsi demäkdir. Buna görä dä Allaha dua edärkän söz vä davranışlarımızın kamali-ehtiram içindä olması böyük ähämiyyät käsb edir.

Uca Räbbimiz dua edärkän necä häräkät etmäk lazım gäldiyi baräsindä belä buyurur:

"Räbbinizä yalvara-yalvara, häm dä gizlicä dua edin. Şübhäsiz ki, Allah häddi aşanları sevmäz."5

Dua edärkän çığırıb bağırmaq, sözü lazım olduğundan artıq uzatmaq, günah olan vä ya layiq olmadığın şeyläri istämäk vä fövqäladä şeylär täläb etmäk düzgün deyildir. Bunlar häddi aşmaqdır. Häddini aşanları isä Allah sevmäz vä onların dualarını qäbul etmäz.

Dua haqqında Peyğämbärimizin mübaräk sözläri

Äziz Peyğämbärimiz belä buyurmuşdur:

"Şübhäsiz ki, Allah çox häyalı vä çox äliaçıqdır. Bir insan ällärini qaldırıb dua etdiyi vaxt onu boş qaytarmaqdan häya edär."6

Bu hädisi-şärif lütf vä kärämi sonsuz olan Räbbimizin ona äl açıb yalvaran qullarının istäklärinä cavab veräcäyini vä onları öz märhämätindän mährum etmäyäcäyini göstärir.

Älbättä ki, bir qapını döyänä bir gün o qapı açılır. İçäri dävät ediläräk nä istädiyi soruşulur vä istäyi yerinä yetirilir.

Başqa bir hädisi-şärifdä isä belä deyilir: "Här hansı bir müsälman bir dua ilä Allaha yalvararsa bu dua günah işlämäk vä ya qohum-äqraba ilä münasibätläri käsmäk üçün deyilsä Uca Allah ona üç şeydän birini verir:

Ya onun duasını qäbul edib istädiyi şeyi ona bu dünyada verir.

Ya ona veräcäyi şeyi axirät dünyası üçün saxlayır.

Yaxud da duasının äväzindä bir pisliyi ondan uzaqlaşdırır.

Belä olduğu täqdirdä äshabädän (yaxınlarından) bäziläri:

Elä isä biz çox dua edirik, dedilär.

Peyğämbärimiz dä:

Allahın lütfü-ehsanı sizin istädiyinizdän daha çoxdur,"7 deyä buyurdu.

Belä mälum olur ki, Allah-Taala öz qulunun duasını mütläq qäbul edir, istädiyini äväzsiz qoymur. Ancaq bu istäk bäzän därhal qäbul ediläräk bu dünyada yerinä yetirilir. Bäzän dä qulun arzusu axirätä qädär täxirä salınır vä orada savab qazanır. Bäzän dä qulun başına gäläcäk olan bäla vä müsibätlärin ondan uzaqlaşmasına zämin täşkil edir.

Demäli, tämiz bir qälblä Allaha üz tutan, inancla vä ümidlä dua edän bir insan gec-tez bunun äväzini görür. Uca Räbbimiz bir hädisdä belä buyurur: "Män qulumun mänim haqqımdakı inancına göräyäm. Mäni yada saldığı zaman, män dä onunla bärabär oluram."8

Bunun mänası belädir: Ägär qulum onun duasını qäbul edäcäyimä inanırsa, män dä onun duasını qäbul ediräm. Mäni yada salınca märhämät vä kömäyim onunla bärabärdir. Qul: "Göräsän, Räbbim mänim duamı qäbul edärmi, män duası qäbul ediläcäk bir adamammı?"deyä şübhäyä düşmämäli, ümidsiz olmamalıdır. Peyğämbärimiz duanın Allahın yanında çox fäzilätli bir ibadät olduğunu, Ona yalvaran insanları çox sevdiyini bildirmiş vä: "Qäbul ediläcäyinä inanaraq Allaha dua edin." Bilin ki, Allah-Taala şüursuz vä qäflät içindä olan bir üräkdän çıxan duanı qäbul etmäz,"9 deyä buyuraraq duanın qäbul edilmäsi barädä tamamilä ämin olmağımızı istämiş, şübhä vä täräddüdä düşülmämäsini vurğulamışdır.

Dua haqqında Peyğämbärimizin aşağıdakı tövsiyälärini dä unutmamaq lazımdır:

"Sizin hansısa birinizin duası täläsmäzsäniz vä "dua etdim, amma qäbul edilmädi" demäzsäniz qäbul edilir."10

Yadda saxlamaq lazımdır ki, yalnız çätinliyä düşändä vä darda qalanda deyil, sevincli vä yaxşı zamanlarda da dua etmäli, Allahı heç vaxt unutmamalıyıq. Peyğämbärimiz belä buyurur: "Çätin vä kädärli zamanlarında duasının Allah täräfindän qäbul edilmäsi kimi sevindirirsä, o bolluq vä firavan zamanlarda da çox dua etsin."11

İnsan dua vä ibadät sayäsindä Allah yanında hörmät qazanır, şäräfi artır. Yäni dua insanı Allaha yaxınlaşdıran än gözäl vasitädir.

Uca Räbbimiz belä buyurur:

"Ey Mähämmäd! De ki: "Ägär ibadätiniz vä duanız olmasa, Räbbinizin yanında nä qädir-qiymätiniz olar?"12

Qurani-Kärimdä vä Peyğämbärimizin hädisi-şäriflärindä duaya bu qädär çox yer verilmäsi, ona dinimizin verdiyi ähämiyyäti vä möminlärin mänävi dünyasındakı yerini göstärir.

Ägär duanın faydası olmasa idi, Uca Allah "Mänä dua edin, män dä duanızı qäbul edim," deyä buyurardımı?

Äziz peyğämbärimiz bizä duanı tövsiyä edärdimi?

Dua märhämät xäzinälärinin açarıdır

Peyğämbärimiz buyurur:

"Kimin üçün bir dua qapısı açılmışdırsa, onun üçün märhämät qapısı da açılmışdır."13

Dua märhämät xäzinälärinin qapısını açan bir açardır. Bu hädisi-şärifdä dua ilä ilahi märhämät qapısını döyän şäxslär üçün bu qapının açılacağı vä arzularının häyata keçiriläcäyi xäbär verilir.

Dua bälalara qarşı bir qoruyucudur

Peyğämbärimiz belä buyurur:

"Şübhäsiz ki, dua gälän bälaya da faydalıdır. Gälmäyän bälaya da. Ey Allahın qulları, dua etmäyä davam edin."14

Bu hädisi-şärifdän belä mälum olur ki, duanın kömäyi ilä, qädärdä yazılı olan vä daha meydana gälmämiş bir bäla vä müsibätin qabağı alına bilär. Ägär meydana gälmäsi yäqinlik qazanmışsa, dua sayäsindä Allah insana säbir vä dözüm verir. Beläcä dä, o hadisänin mänfi näticäläri azalır, meydana gätiräcäyi äziyyät vä üzüntü yüngülläşmiş olur.

Häyatda arzu etdiyimiz bir şeyä nail olmaq üçün maddi imkanlardan istifadä edäräk älimizdän gälän bütün cähdläri göstärmäk dinimizin ämri olduğu kimi, qabağımıza çıxan tählükälärdän özümüzü qorumaq üçün lazımi tädbirläri almaq da dini väzifämizdir. Bunların häyata keçmäsi üçün här zaman Allahın kömäyinä möhtac olduğumuz bir häqiqätdir. Yalnız duaya bel bağlayaraq boş-bekar durmaq son däräcä sähvdir.

Buna görä dä müsälman müväffäqiyyät qazanmaq üçün bütün gücü ilä işlämäli, bununla yanaşı ona güc vä qüvvät vermäsini dä Cänabi-Haqqdan istämälidir. Tählükälärdän özünü qorumaq üçün lazımi tädbirläri almalı, eyni zamanda bäla vä müsibätlärdän qorunmaq üçün Allahın himayäsinä pänah aparmalıdır.

Häzräti Ömär deyir: "Heç biriniz işlämädän oturub "Allahım, mänä ruzi ver" deyä dua etmäsin. Özünüz bilirsiniz ki, göydän nä qızıl, nä dä gümüş yağar."15 Bu söz dua haqqında bäzi sähv täsävvürlärä qarşı deyilmiş yaxşı bir cavabdır.

Uca Allah meydana gälän hadisäläri täsdiq etdiyi kimi, bunların säbäblärini dä täqdir etmişdir. Dua da mänävi säbäblärdän biridir. Başımıza gäläcäk olan bir hadisä qädärdä vardırsa, duanın necä faydası ola bilär? Belä bir sual ağlımıza gälä bilär. Bunun cavabı belädir:

Qabağımıza çıxan här hansı bir tählükänin dua edäräk Allahın kömäyi ilä önlänmäsi dä qädärin bir parçasıdır. Cänabi-Haqq här şeyi bir säbäbä bağlamışdır. Dua da bäla vä müsibätlärin qarşısının alınmasının säbäblärindän biridir.

Su bitkilärin cücärib böyümäsinä necä säbäb olursa, dua da o şäkildä ilahi rähmätin äldä edilmäsinä säbäb olur. Zireh düşmänin silahından çıxan güllädän müdafiä olunmağa necä säbäb olursa, dua da o şäkildä bäla vä müsibätlärdän özümüzü qorumağın säbäbi olur. Bütün hadisälär vä bunların maddi vä mänävi säbäbläri qädärdä mövcuddur. Bizim väzifämiz säbäblärä äsaslanaraq näticäni Allahdan gözlämäkdir.

Bu mövzuda bizim üçün än yaxşı nümunä sevgili Peyğämbärimiz Hz. Mähämmäddir. O, här zaman işlämäyi tövsiyä etmiş, tänbälliyi vä boş oturmağı pislämiş, tählükälärä qarşı da ehtiyatlı olmağımızı istämişdir. O, özü duaların än gözälini etdiyi kimi, än mükämmäl tädbirläri dä görmüşdür.

Müşriklärin on min näfärlik bir ordu ilä Mädinä üzärinä häräkät etdiyini eşidän Peyğämbärimiz öz yaxın adamları ilä mäslähätläşäräk, düşmänin şähärä girmäsinä mane olmaq üçün, Mädinänin ätrafına xändäk qazmaq qärarına gälmişdi. Müsälmanlar gärgin iş näticäsindä, çox qısa bir müddätdä xändäyi qazmışdılar.

Düşmän ordusu Mädinäyä gäldiyi vaxt xändäklä qarşılaşdı vä şähärin içinä girä bilmädi. Onlar şähäri mühasiräyä aldılar. Bir neçä däfä hücuma keçsälär dä, müsälmanlar gecä-gündüz keşik çäkäräk bu hücumlardan Mädinäni qorudular. Peyğämbärimiz özü dä şäxsän sähärä qädär keşik çäkdi. Düşmän şähäri 27 gün mühasirädä saxladı. Şähärdä qıtlıq başladı. Müsälmanlar çox äziyyät çäkdilär. Ällärindän başqa bir iş dä gälmirdi. Onları yalnız Allahın kömäyi xilas edä bilärdi.

Mähz bu vaxt Peyğämbärimiz düşmän ordusunun darmadağın edilmäsi üçün täsirli bir dua etdi, Allaha yalvardı. Çox keçmädän duanın täsiri özünü göstärdi. Çünki böyük Allah onun duasını qäbul etmişdi. Düşmän äsgärlärinin dayandığı täräfdä çox şiddätli bir fırtına qopdu. Fırtına o qädär şiddätli idi ki, düşmänin här şeyi alt-üst oldu, heç bir şey qalmadı. Onlar artıq tab gätirä bilmädilär. Böyük bir qorxuya düşdülär. Fırtına düşmän qaçana qädär davam etdi. Sähär açıldığı vaxt Mädinänin ätrafında bir näfär dä düşmän qalmamış, fırtına da qurtarmışdı: Beläliklä, müsäl-manlar böyük bir tählükädän xilas oldular.16

Mälum olur ki, Peyğämbärimiz düşmän tählükäsinä qarşı häm älindän gälän bütün lazımi tädbirläri görmüş, häm dä dua edäräk Allahdan kömäk istämişdi.

Peyğämbärimiz dağılmaq üzärä olan bir binanın yanından sürätlä keçib gedärkän birinin: "Ya Räsulüllah! Allahın qädärindän qaçırsanmı?" deyä verdiyi suala:

"Allahın qädärindän yenä Allahın qädärinä pänah aparıram," deyä cavab vermişdir.17

Häzräti Ömär Şam şähärinä getdiyi vaxt, orada väba xästäliyi olduğunu eşidäräk Şama girmädän geri qayıtmışdı. Bununla älaqädar olaraq Äbu Übeydä:

"Ya Ömär! Allahın täqdirindän qaçırsanmı?" deyä soruşmuşdu.

Häzräti Ömär dä:

"Allahın täqdirindän Allahın qädärinä pänah aparıram,"18 deyä cavab vermişdi.

Duanın müsbät täsirläri

İnsanın ruhunda meydana gälän ruhi sıxıntıların, psixoloji narahatlıqların vä qälbdäki ümidsizlik xästäliyinin än täsirli därmanı duadır. Dua bir müsälmanın Cänabi-Haqqın bütün müşkül mäsäläläri häll etmäyä qadir olduğuna dair inancının bir ifadäsidir. Bu inanc insanı daxili hüzura qovuşdurur, onda etimad hissi yaradır. Äziyyät vä üzüntü çäkänlärin yaralarına mälhäm olur.

Duanın faydaları vä insan üzärindäki müsbät täsirlärini bir dä elm adamlarından dinläyäk. Nobel Tibb Mükafatının laureatı olan mäşhur alim Dr. Aleksi Karel "Dua" adlı äsärindä duanın müsbät täsirläri haqqında maraqlı bilgilär verir. Bunlardan bäzilärini aşağıda ixtisarla veririk:

"Häqiqätän dua kainatın yaradıcısıyla, hamımızın xilaskarı vä himayädarıyla fikri ve hissi baxımdan älaqä qurmaq üçün edilän cähdläri tämsil edir.

Dua etmäk üçün yalnız bir cähd göstäräräk üzünü Allaha tutub qälbini ona bağlamaq lazımdır. Dua öz keyfiyyätinä, şiddät vä qüvväsinä, frekansına görä ruh vä bädänä täsir edir.

Dua adät halını aldığı vä insanın hissiyyatlı olduğu zaman täsiri daha da şäffaflaşır. Bu zaman sanki şüurun därinliklärindä bir mäşäl yanır. İnsan özünü olduğu kimi görür. O, öz eqoizmini, sähvlärini, qürurunu käşf edir vä artıq öz äxlaqi väzifälärini yerinä yetirmäyä hazırdır. O, tävazökarlığı vä kamilliyi äldä etmäyä çalışır. Beläliklä, dua insanın üzünä yaxşılıq sältänätinin qapılarını açır. İnsan yavaş-yavaş ruhi cähätdän bir sükuta qovuşur. Qädärä qarşı böyük bir säbir qazanır. Ölümä, xästäliyä, iztiraba, öz yaxınlarını itirmäsinä böyük bir dözümlülük göstärir.

Duaya üz tutmuş bir xästäsini görän häkim sevinä bilär. Duanın yaratdığı hüzur mualicädä çox qüvvätli bir vasitädir. Mualicänin bütün növläri qeyri-mümkün vä müväffäqiyyätsiz olduğu hallarda duanın näticäläri qäti olaraq täsbit edilmişdir. Lourdesin sağlamlıq bürosu bu amillärin häqiqät olduğunu isbat edäräk elmä böyük bir xidmät göstärmişdir.19

Qäti olaraq bildiyimiz bir şey vardırsa, o da duanın ällä toxunula bilän, gözlä görünä bilän täsirlär meydana gätirmäsidir. Nä qädär qäribä görünürsä görünsün, belä bir häqiqäti qäbul etmäyä mäcburuq ki, här kim bir qapını döysä, qapı onun üzünä açılar vä ägär istärsä, içäri qäbul olunar.

Din duyğusunu oksigen ehtiyacına oxşada bilärik. Duanın tänäffüs funksiyasına oxşar täräfläri vardır. Dua ilä insan Allaha çatır. İnsan suya vä oksigenä möhtac olduğu kimi, Allaha da möhtacdır."20

DUA OXUMAĞIN QAYDALARI

Duanın qäbul olunması üçün ämäl edilmäsi mäcburi olan bäzi şärtläri vä ädäb qaydaları vardır. Bunlara riayät edildiyi täqdirdä dua mäqbul olur vä umulan xeyirli näticä äldä edilir.

Duanın ädäb qaydalarını üç hissäyä böläräk izah edäcäyik: duadan ävväl, dua äsnasında vä duadan sonra.

Duadan ävväl

a) Dua edän şäxs ävvälcä haramdan uzaq durmalı, yeyib-içdiyi vä geyindiyi şeylär halal olmalıdır.

Peyğämbärimizin yaxın adamlarından biri olan Sad b. Äbu Vakkas Peyğämbärimizdän belä bir şey xahiş etdi: "Ey Allahın Räsulu, Allaha dua et ki, mäni duası mäqbul olanların içinä daxil etsin!" Ona cavab olaraq, Peyğämbärimiz buyurdu:

"Ey Sad! Halal vä tämiz ruzi qazan ki, sänin duan mäqbul olsun."1

Peyğämbärimiz başqa bir hädisi-şärifdä dä belä buyurur:

"Bir adam uzun bir säyahätä çıxar, saçları darmadağın vä toz-torpaq içindä olduğu halda: "Ya Räbb," deyä ällärini göyä qaldırıb dua edär. Halbuki yediyi haram, içdiyi haram, geyindiyi haram, vücudu tamamilä haramla bäslänmişdir. Artıq bu adamın duası necä qäbul oluna bilär?"2

Bu hädislärdän açıq-aşkar mälum olur ki, haram tikä duaların qäbul olunmasına maneä täşkil edir. Çünki haram insanı Allahdan uzaqlaşdırır vä bir pärdä kimi duanın Allah qatına çatmasına mane olur.

b) Tövbä ediläräk günahlardan tämizlänilmälidir. Çünki tämiz bir qälblä edilän duanın qäbul olunma ehtimalı daha yüksäkdir.

c) İnsan dua üçün fäzilätli zamanları seçmälidir. Här zaman vä här yerdä dua edilä bilär. Ancaq fäzilätli zamanlarda vä müqäddäs yerlärdä duaların qäbul olunması ehtimalı daha çoxdur. Çünki belä yerlärdä insan maddi düşüncälärä olan marağını käsär vä Allaha üz tutar, ruhunun därinliklärindän gälän tämiz bir duyğu ilä Ona yaxınlaşar.

Bahar, necä ki, ağacların tumurcuqlayıb yaşıllaşma mövsümüdürsä, bäzi zamanlar da dualardan müsbät näticälärin äldä edildiyi mänävi mövsümlärdir. Belä zamanlarda dua edildiyi täqdirdä dünya vä axirätä aid arzuların qäbul ediläcäyi vä duaların cavabsız qalmayacağı Peyğämbärimiz täräfindän bildirilmişdir.

Belä zamanlar ticarätin karlı, gälirli olduğu bazarlara oxşayır. Ticarätlä mäşğul olanlar belä bazarları äldän qaçırmadığı kimi, bu zamanların fäzilätini bilän insanlar da duayla belä vaxtlardan maksimum däräcädä istifadä edirlär.

Färz namazalarından sonra, gecä yarısı vä gecänin üçdä ikisi keçdikdän sonra, Cümä günü, Ramazan ayı, Räcäb ayının ilk gecäsi, Bärat vä Qädir gecäläri, Ramazan vä Qurban bayramı gecäläri, iftar vaxtı vä bayram äräfäsi günü duaların mäqbul olduğu fäzilätli vaxtlardandır.

Bu mövzuda Peyğämbärimizin mübaräk sözlärindän bäziläri belädir:

"Cümä günü elä bir saat vardır ki, hansı mömin o saatda Allahdan bir şey arzu etsä, Allah onun arzusunu qäbul edär."3

Peyğämbärimizdän hansı duanın qäbul edilmäyä daha yaxın olduğu soruşuldu. Peyğämbärimiz belä buyurdu:

"Gecänin son saatlarında vä farz namazlarından sonra edilän dualar daha yaxındır."4

"Allah-Taala här gecänin axırıncı üçdä birindä öz märhämäti ilä täcälli edäräk buyurur: Kim mänä dua edärsä, onun duasını qäbul edäräm. Kim mändän bir şey istäsä, istäyini yerinä yetiräräm. Kim mändän bağışlanmasını istäsä, onu bağışlayaram."5

"Üç insanın duası rädd edilmäz, qäbul edilär. Bunlar, oruc tutanın iftar vaxtındakı duası, ädalätli hökmdarın vä mäzlumun duasıdır."6

"Qurani-Kärimi oxuyan insanın här xätm etdiyi vaxt bir mäqbul duası vardır."7

"Allahın öz quluna än yaxın olduğu vaxt gecä yarısıdır. Ägär o saatda Allaha yaxın ola bilirsänsä, ol."8

ç) Vacib bir iş üçün dua ediläcäyi vaxt dästämaz alıb iki rükät namaz qılmaq lazımdır.

d) Dua ağlabatan şeylär haqqında olmalıdır. Dua ilä arzu edilän şey Allahın täbiätdäki qanunlarına zidd olmamalıdır. Mäsälän, bir insan varlı olmaq istäyirsä, bunun yollarının asanlaşdırılmasını Cänabi-Haqdan istämälidir. Yoxsa durduğı yerdä pulun gälmäsini istämäk Allahın qanunlarına uyğun deyil.

e) Duada haram olan şeylär istänilmämälidir.

Dua edärkän

a) İnsan dua edärkän üzünü Qibläyä tutaraq dizi üstündä oturmalı vä ällärini göyä doğru qaldırmalıdır. Peyğämbärimiz dä duada ällärini yuxarı qaldırırdı.

b) Duaya "Sübhane Rabbiyel-aliyyil alelvehhab" deyäräk balşamaq lazımdır. Sonra da "Älhämdülillahi Rabbıl-alemin, vessalatü vessalamü ala Resulina Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ecmain" deyäräk Allaha hämd vä säna, Peyğämbärimizä dä salavat vä salam gätirmäk lazımdır.

c) İnsan dua edärkän bütün varlığı ilä Allaha üz tutmalı, qälbini Allahdan başqa heç bir şeylä mäşğul etmämälidir.

Dillä Allaha yalvararkän ägär insanın qälbi başqa fikirlärlä mäşğul isä, o zaman bu fikirlär qulla Allah arasında bir pärdä ämälä gätirir vä dua Allaha çatmaz vä qäbul olunmaz. Çünki belä olunca insan üräyindä tutduğu istädiyini Allaha deyil, qälbini mäşğul edän başqa şeylärä ayırmış olar.

ç) İnsan özü eşidäcäyi qädär bir säslä dua etmäli, qışqırıb bağırmamalıdır. Çünki Allah-Taala bizä çox yaxındır. Gizlindä dediklärimizi eşitdiyi kimi, qälbimizdän keçänläri dä bilir.

Böyük Allah belä buyurur:

"Räbbinizä yalvara-yalvara, häm dä gizlicä dua edin. Şübhäsiz ki, Allah häddi aşanları sevmäz."9

Allaha yalvarış kamali-ehtiram vä hörmätlä yerinä yetirilmälidir, qışqırıb-bağıraraq olmamalıdır. Yoxsa belä bir halda dua yalvarmaqdan şikayätä çevrilär. Häddini aşanları isä Allah sevmäz.

d) İnsan özü vä uşaqları üçün qarğış etmämälidir.

Peyğämbärimiz belä buyurur:

"Öz äleyhinizä, uşaqlarınızın vä mallarınızın äleyhinä qätiyyän dua etmäyin. Duaların qäbul olunacağı bir saata rast gälärsiniz vä äleyhinizä etdiyiniz dualar qäbul edilär vä peşman olarsınız."10

İnsan äsäbiläşdiyi vaxt özü vä yaxınları äleyhinä dua edärsä vä bu dua qäbul edilärsä, sonradan çox peşman olar. Ancaq iş işdän keçdiyi üçün peşmançılığın heç bir faydası olmaz. Äsäbiläşib sonradan peşman olacağımız işläri etmämäliyik.

e) Häm ümid edäräk, häm dä qorxaraq dua etmäliyik.

Qurani-Kärimdä belä buyurulur:

"Allaha häm qorxu, häm dä istäklä (ümidlä) dua edin. Häqiqätän, Allahın märhämäti yaxşı häräkät edänlärä çox yaxındır!"11

Allahın xoşuna gedän yolda irälilämäk vä onun märhämät xäzinälärinä çatmaq üçün ruhumuzda mövcud olan ümid vä qorxu iki qanad kimidir. Bunlardan biri äksik olsa, insan qanadı qırılmış quş kimi uça bilmäz, mänävi cähätdän yüksälä bilmäz. Qälb yalnız bu ikisi ilä Haqqa üz tutar. Dua edän mähz beläcä öz mäqsädinä çatar.

ä) Dua üç däfä täkrar edilmälidir.

Peyğämbärimiz dua etdiyi zaman üç däfä dua edär, istädiyini üç däfä täkrar edärdi.

f) Duanın ävvälindä olduğu kimi axırında da Alah-Taalaya hämd vä säna gätirilmäli, Peyğämbärimizä salavat vä salam verilmälidir.

g) Dua bitincä ällär üzä çäkilmäli vä "Amin" deyilmälidir. Peyğämbärimiz ällärini qaldırıb dua etdiyi zaman duanın axırında ällärini üzünä çäkärdi. Burada Allahın ällärä tämas edän märhämät vä bäräkätindän än şäräfli orqanımız olan üzümüzün dä payını almasına bir işarä vardır.

Duadan sonra

Böyük Allah öz qulunun dua vä arzularını qäbul edär, ancaq onun istädiyini vermäsi ilahi hikmät säbäbilä gecikä bilär.

Peyğämbärimiz belä bir xäbärdarlıq etmişdir:

"Sizlärdän här hansı birinizin duası täläsmädiyiniz müddät ärzindä qäbul edilär. İnsan täläsäräk "Dua ettim, ancaq qäbul olunmadı," deyär".12

Qul dua edib Allahdan bir şey arzu etdiyi zaman duasını qäbul edilmäsi gecikärsä, täläsib: "Dua etdim, ancaq qäbul olunmadı," deyä şikayätlänmämäli, duaya davam etmälidir. Gec-tez dualar bir gün qäbul edilär.

Uca Räbbimiz "Dua edib Mäni çağıranın duasını qäbul edäräm,"13 şäklindäki ilahi vädinä görä zamanı gäldikdä duaları qäbul edär. İslam alimlärindän İbn Kayyım bildirir:

"Bir ev sahibinin gecä-gündüz däfälärlä qapısını döyän birisinä nähayät bir gün cavab veräcäyinä vä istädiyini yerinä yetiräräk xahişlärinä ämäl edäcäyinä heç bir şübhä yoxdur."14

Duada söz vä häräkätlärimizdä sämimi olmaq, qälbimizi başqa şeylärlä mäşğul etmädän tamamilä Allaha üz tutmaq çox böyük ähämiyyät käsb edir.

İmam Gäzzali belä bildirir: İslam alimlärindän biri olan İbrahim b. Ädhämdän soruşdular ki, biz dua edirik, bäs duamız niyä qäbul olunmur? Halbuki Allah-Taala: "Mänä dua edin, sizin duanızı qäbul edim," deyä buyurmuşdur.

O, belä cavab vermişdi ki, säkkiz xasiyyät qälbinizi öldürmüşdür. Buna görä dä dualarınız qäbul edilmir:

1. Allahın ämrlärini bilirsiniz, amma yerinä yetirmirsiniz.

2. Quran oxuyursunuz, amma ämrlärinä riayät etmirsiniz.

3. Allahın Räsulu Häzräti Mähämmädi sevdiyinizi deyirsiniz, amma onun sünnätinä ämäl etmirsiniz.

4. Ölümdän qorxduğunuzu deyirsiniz, amma ölümä hazırlaşmırsınız.

5. Allah-Taala: "Şübhäsiz ki, şeytan sizin düşmäninizdir," deyä buyurduğu halda, günah işläyäräk onunla razılığa gälmişsiniz.

6. Cähännäm atäşindän qorxduğunuzu deyirsiniz, amma özünüzü pis ämällärinizlä atäşä yaxınlaşdırırsınız.

7. Cännäti sevdiyinizi bildirirsiniz, amma oraya girmäk üçün yaxşı işlär görmürsünüz.

8. Yuxudan duran kimi öz eyiblärinizi bir täräfä atıb, başqalarında qüsur axtarırsınız.

Bu häräkätlärinizä görä Räbbiniz sizdän inciyär. Artıq O, sizin dualarınızı necä qäbul e-där?15

1 Ahmed b. Hanbel, Müsned, C. 4, S. 367, İbni-Mace, Dua, I.

2 Gafir Suräsi, 40/60.

3 Bakara, 2/186.

4 Hak Dini Kuran Dili, C. 1, S. 666.

5 Araf, 7/55.

6 İbn-i Mace, Dua, 13.

7 Ahmed b. Hanbel, Müsned, C. 3, S. 18.

8 Müslim, Tevbe, 1.

9 Tirmizi, Daavet, yenä orada. C. 2, S. 640.

10 İbn-i Mace, Dua, 7.

11 Tirmizi, Daavet :11.

12 Furkan, 77.

13 Tirmizi, Daavet :101.

14 Tirmizi, Daavet :10, Müsned, C. 5, S. 234.

15 Aliyyül-Kaari, Şerhu Aynil-İlm, C. 1, S. 182.

16 Ahmet Cevdet Paşa, Kıssa-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, C 1, S. 162.

17 Tecrid, C. 12, S. 221.

18 Yenä orada, C.12, S. 221.

19 Lourdes Fransada dua vä tälqin yolu ilä mualicä edilän bir yerdir.

20 Dr. Alexis Carrel, Dua, İstanbul-1981. Çevirän: M. Alper Yücetürk.

1 İbn-i Kesir, Tefsiriul-Kuranıl-Azim, C. 1, S. 203.

2 Müslim, Zekat, 65.

3 Et-Tac, C. 5, S. 116.

4 Yenä orada., C. 5, S. 115.

5 Yenä orada., C. 5, S. 116.

6 Et-Tac, C. 5, S. 116; Et-Tergib vet-Terhib, C. 2, S. 89.

7 Darimi, Sünen, Fezailül-Kuran, 33.

8 Et-Tac, C. 5, S. 115.

9 Araf Suräsi, 55.

10 Mirkatül-Mefatih şerhu Mişkatil-mesabih, C. 2, S. 636.

11 Araf Suräsi, 56.

12 Buhari, Daavet, 33, Müslim, Zikir, 90.

13 Bakara Suräsi, 186.

14 Tecrid, C. 12, S. 343.

15 Munavi, Feyzül-Kadir, C. 3, S. 542.

#27.07.2009 16:51 0 0 0

DUA HAQQINDA ZÄRURİ BİLGİLÄR Konusuna Benzer Konular
Azerbaycan medeniyeti haqqinda 13.11.2009
İslam dini haqqında bilinməsi gərəkənlər 12.12.2013
AZƏRBAYCANIN TƏBİƏTİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT 20.05.2009
Novruz Bayramı haqqında 01.07.2009
İSLAM DINI HAQQINDA BÄZI ÄSAS MÄLUMATLAR 27.07.2009
Plastik Gıda Ambalajı 27.07.2009 16:51