1. Ana Sayfa
  2. İslam
  3. Saygı Zemininden Sevgi Çardağına

Saygı Zemininden Sevgi Çardağına

Son güncelleme: 25.08.2011 16:23
Nirvana Nirvana foto

  • sevgi ve saygının önemi - hadislerle sevgiye dair yazılar - islami yazılar



    Saygı ve sevgi, insan ilişkilerinde çok önemlidir. Saygı ve sevgi olmadan güven, huzur, mutluluk ve gelişimden söz etmek oldukça zordur. İnsanlar bu sözcüklerin anlamlarını bilmeseler de, bu sözcükleri kullanmasalar da herkes saygıya ve sevgiye ihtiyaç duyar.

    noimage SEVGİ ÇARDAĞI

    Saygı, eşyanın var olma, canlının yaşam hakkını kabul etmek, ona insanca davranmaktır. Onu dinlemek, anlamaya çalışmak, anlayışla ve hoşgörü ile karşılamak, bir saygı göstergesidir. Saygı, bir başkasının düşüncelerini kabul etmeyi zorunlu kılmaz. Saygı gösterebilmek için ekstra özelliklere sahip olmak gerekmez. Her canlıya, özellikle insanlara, onlar farklı görüş, düşünce ve inançta olsalar da onların yaşam hakkına saygı göstermek insan olmanın bir gereğidir. Saygı barış ortamını getirir. Saygı yoksa kavga vardır, didişme vardır, savaş vardır.
    Saygı derken illa da yüksek saygıdan, muhatabın düşüncelerini kabul etmekten veya o düşünceye ya da inanca hak veya değer vermekten de söz etmiyorum. Saygı derken, muhataplarımız fiili şiddete (darp, yaralama veya öldürme) veya sözlü şiddete (kişiye ve kutsala saygısızlık gibi. Örneğin, somut hakaret, alay veya küçümseme) başvurmadıkça, o düşünce veya inanç sahiplerinin de yaşama, kendilerini ifade etme, düşünce veya inançlarına uygun davranma, düşünce veya inançlarını pratik olarak uygulama haklarının olduğunu kabul etmekten söz ediyorum.
    Saygı bir anlayış meselesidir; tahammüldür, hoşgörüdür, zarar vermemektir, insanca davranmaktır. Biraz daha gelişmiş saygı belki empati kurabilmektir. Empati kuramadığınız birini anlayamaz, onun gerçeğini bilemezsiniz. Muhatabın gerçeğini bilemeyince ona sözlerinizle, davranışlarınızla ulaşamazsınız. Saygının olmadığı yerde etkileşim neredeyse yok gibidir. Saygı göstermeyen biri, ne kadar üstün değerlere sahip olursa olsun muhatabını asla etkileyemez. Baskı ve şiddet yoluna giderek kimse Allah'ın özgür bıraktığı insanlara bir şeyleri kabul ettiremez. Kimse bir başkasının beynine, yüreğine kilit vuramaz. İlahi kitap, elçiler aracılığı ile ilahi mesajla ilgili her türlü zorlamayı insan doğasına ve vahye aykırı bulmuştur:
    2Bakara: 256-Dinde zorlama (baskı ve mecbur etme) yoktur. Şüphesiz, doğruluk (rüşd) sapkınlıktan apaçık ayrılmıştır. Artık kim şeytani güçleri tanımayıp Allah'a inanırsa, o, sapasağlam bir kulpa yapışmıştır; bunun kopması yoktur. Allah, işitendir, bilendir.
    10Yunus: 99-Rabbin isteseydi, yeryüzündekilerin hepsi mutlaka inanırdı. O halde sen mi insanları inanmaları için zorlayacaksın?
    11Nuh: 28-Nûh dedi ki: "Ey halkım! Söyleyin bakalım; şayet ben Rabbimden gelen apaçık bir delil üzerinde isem ve O, kendi katından bana bir rahmet vermiş de siz ona karşı kör kalmışsanız, onu istemediğiniz hâlde, biz sizi ona zorlayacak mıyız?"

    Saygı sevgiden önce gelir. İnsan ilişkilerinde saygı yoksa sevgi; sağlıklı değildir, sorunludur, çıkarcıdır, bencilcedir, yapaydır veya sahtedir. Saygı, çok temel bir ögedir; cana kıymamak yaşam hakkına saygıyı, çalmamak emeğe saygıyı, rahatsız edici ve zarar verici davranışlardan kaçınmak insan onuruna saygıyı, kendini ifade etmek, öğrenip öğretmek ve buna uygun davranmak düşünce ve inanca saygıyı, yerleşim ve seyahat hakkını engellememek köleleştirmeme ve özgür yaşam hakkını ifade etmektedir. Sevmediğimiz, kendi çevremizden ve inancımızdan görmediğimiz birine karşı sorumsuz davranışlar sergilemeyi meşru görmek, düşünce ve inanç istismarını çağrıştırır. Kur'an'da, bu istismara şu örnek verilmiştir:
    3Al-i İmran: 75-Kitap Ehli arasında öylesi var ki, kendisine bir hazine emanet etsen sana (sadakatle) iade eder; ve öylesi de var ki ona ufak bir altın sikke(dinar) emanet etsen, başında dikilmedikçe sana geri vermez. Bu, onların, "İlahi kitapla ilgisi olmayanlar(ümmiler)" hakkında bize yüklenmiş bir sorumluluk yoktur" demiş olmalarından kaynaklanmaktadır. Oysa kendileri (gerçeği) bildikleri halde Allah'a karşı yalan söylemektedirler.
    Kendimizden görmediğimiz birinin temel haklarını çiğnemeyi normal karşılamak hiçbir ahlak sisteminin onaylayacağı bir davranış olmasa gerek. Hele bunu Allah'a dayandırmak din istismarından başka bir şey olmamalı. Öyle ya, sizinle aynı dine, aynı çevreye veya aynı gruba mensup değil diye "öteki"nin canına, malına veya onuruna zarar vermeyi kim, hangi gerekçeyle Allah'a dayandırabilir ki? Bu ancak, kişisel emellere ulaşmak için uydurulmuş bir hezeyandır.
    Savaş halinde kişinin kendisini savunması veya bir zulme(fitne) engel olması dışında kişinin başkasına fiili müdahalesi ilahi mesajdan da onay almaz. (Bkz. 2Bakara: 190-193,256; 22Hacc: 39)
    Muhataplarımız saygısız ise onlara saygı duyamayız; bize saygısızlık eden, hakaret eden, bizi küçümseyen, bize zarar vermek isteyen birine saygı gösteremeyiz, en azından göstermek zorunda değiliz. Saygısızlığın karşılığı mutlaka saygısızlık da değildir.
    Saygı yoksa insanlık yoktur, ancak sevgi olmadan da insan ilişkileri sürdürülebilir. Herkes birbirini sevmek zorunda değildir, ne var ki herkes birbirine saygı göstermek zorundadır.
    Bir insana saygı duymak için onu tanımak gerekmez. Saygı için var olmak, yaratılmış olmak, insan olmak yeterli bir nedendir. Sözgelimi, kişinin mesleği, varlıklı olup olmadığı, memleketi, hangi özelliklere sahip olduğu gibi özelliklerini bilmemiz gerekmez. Muhataplarımıza her konuda katılmasak bile onları tanıdıkça onlara olan saygımız artabilir veya azalabilir.
    Medeni (uygar) insanlar saygılı davranırlar. Kentlerde genellikle medeni davranışlar egemendir. Hak ve adaletin olmadığı bir toplum ilkel bir toplum niteliğine sahiptir. İlkel toplumlar tanımadıkları insanlara saygı duymazlar, onların canına kıyabilir ve onlara zarar verebilirler. İlkel toplumlarda daha ziyade sevgi kültürü egemendir, saygı kültürü ise çok zayıftır.
    İnsanları ne kadar severseniz sevin aranızda bir çizgi bulunmalıdır. İşte o çizginin adı saygıdır. Dostunuzla aranızdaki sınırı ve çizgiyi kaldırmaya, komşunuzla aranızdaki duvarı yıkmaya kalkışırsanız iki farklı ve bağımsız kişilikten birisi yara alır. Komşusuyla arasındaki duvarı yıkan kişi bağımsız (müstakil) iki aileyi, tek aileye dönüştürmüş olur.
    Kaynaşmakla (entegrasyon) farklılıkları eriterek yok etmek (asimilasyon) aynı değildir. Farklılıkları bütünüyle silmeye çalışmak bir asimile politikasıdır. O yüzden farklılıkları saygıyla karşılamak, "din konusunda baskı ve zorlama yoktur" ilkesinin de bir gereği olmalıdır.
    Temel haklar ve özgürlükler konusundaki ilkesel farklılıklar barış ortamını zedeler. Sözgelimi yaşam hakkını, kişi dokunulmazlığını, sosyal hakları, sağlık haklarını, ekonomik hakları, siyasal hakları, konut dokunulmazlığını, düşünce ve inanç özgürlüğünü kabul etmede ilkesel farklı düşüncelere sahip birine saygı göstermek veya onunla uzlaşmak olanaklı değildir. Temel haklar konusu tartışma üstüdür. Cana kıymayı, haksızlığı, zulmü, ayrımcılığı, çalmayı meşru gören biriyle barış içinde ve karşılıklı saygı düzleminde yaşayamayız.
    Farklılıklar saygıyı zorunlu kılarken benzerlikler ve aynılıklar sevgiyi getirir. Sevgi çok değerlidir. Sevgi; dostluktur, kardeşliktir, duygudaşlıktır. Dostluk, aynı amaç için koşturmak, ortak hedefe birlikte yürüme arzusudur.
    Sevgi; muhataplarımızda görülen dürüstlük, iyilik, güzellik, paylaşım, özveri gibi olumlu özelliklerden dolayı duyulan yakınlık hissidir. Sempati, hoşlanma, ilgi duyma ve beğeni zamanla sevgiye düşünür. Sevgiye doğru adım adım yönelişler, belli bir bilince dayalıdır. Bazı nesnelere, yerlere ve zamanlara duyduğumuz sıcak ilgi de onların bu güzelliklerle ilişkisinden dolayıdır.
    Bazen yakından tanımadığımız insanlarda böylesi özellikleri görürsek onlara karşı da yakınlık hissederiz. Onlar bizi sevmeseler de bizi tanımasalar da biz onlara sevgi duyarız. Çünkü biz onları tanımaktayız onlar ise bizi tanımamaktadır.
    Olumsuz özelliklerine tanık olduğumuz veya olumlu özelliklerine tanık olmadığımız birine sevgi duymak zorunda değiliz. Yaptıklarından pişmanlık duymayan katillere, canilere, soygunculara, yalancılara, zalimlere sevgi duyamayız. Bunlara sevgi duyanların sevgileri sorunludur. Kötülüğü meslek haline getirenlere sevgi duymayanları da kınayamayız. Onlara karşı en büyük sevgi göstergesi, onların yanlışlarını düzeltmeleri konusunda uğraş içine girmektir.
    İnsan sevgiyle, umutla ve inançla yaşar. Sevgisini, umudunu ve inancını bütünüyle yitiren insan hayata küsmüş ve kendisini karanlığa mahkûm etmiştir. Sevgi umudu, umut sevgiyi besler.

    Unutmayalım!
    Saygı karşılıklı, sevgi karşılıksızdır. Sevgi kişisel çıkarlara dayalı olursa o sevgi sağlıklı değildir. Bencil duygular sevgiyi kirletir. Bize saygı gösterenlere saygı gösteririz. Saygı göstermemek illa da saygısızlığı zorunlu kılmaz. Muhatabımız kim olursa olsun düşük düzeyde de olsa en azından onun yaşama hakkına saygı göstermek zorundayız. Muhatabımızın konuşmasını dinlemek ve onunla konuşmak, ona "Merhaba" demek bir saygı gereğidir.
    "Ben ancak ben'i seveni severim" anlayışı ahlaki bir temele dayanmaz. Bize yakınlık ve sevgi duyanlar, olasıdır ki bizdeki doğruluk, iyilik ve güzellikten dolayı değil daha fazla varlıklı veya daha üstün bir konumda ya da daha geniş çevreye ve daha cazip fiziksel özelliklere sahip olduğumuz için böyle bir tutum içindedirler.
    Yine "Ben'i sevmeyeni ben de sevmem" anlayışı da ahlaki bir temele dayanmaz. Bize yakınlık veya sevgi duymayan insanlar yaptığımız yanlışlardan dolayı böyle bir tutum içinde iseler öncelikle yanlış tutum ve davranışlarımızdan kaçınmalıyız. Bizi doğru konuda uyaran birinden uzaklaşmamız uyarıldığımız konuda daha da sıkıntı yaşayacağımızın önemli işareti olabilir. Belki bu olumsuzlukları olumluya dönüştürebilsek karşılıklı sevgi doğacaktır.
    Doğru davranış ve doğru tutum sergilediğimiz halde, bizi sevmeyenlerin sevmeme gerekçesi doğru tutum ve davranışlarımız ise onların bizi sevmeden önce kendilerini düzeltmeleri daha doğrudur.
    O halde, sevginin ve sevgisizliğin gerekçesi çok önemlidir.

    Unutmayalım!
    Saygı koşulsuz, sevgi koşulludur. Yabancı (tanımadık) ortamlarda muhataplarımıza saygı göstermek için hiçbir koşul öne süremeyiz. Muhataplarımızı hiç tanımasak da onların temel hak ve özgürlüklere sahip olduğunu kabul ederiz. Oysa yabancı (tanımadık) ortamlardaki kişileri sevmek zorunda değiliz. Sevgi için birtakım şartlar gerekir; Tanışlık, güvenirlik, dürüstlük, paylaşım gibi. Sözgelimi zalimleri, canileri, sahtekarları, hainleri sevemeyiz. Bununla şunu demiş oluyoruz: "Muhatabımız eğer sahtekar ise onu sevmem." Bu sevginin belli şartlara bağlı olduğunun bir kanıtıdır. Pek çok kişi daha düşük düzeyde yanlış yapanlara da sevgi duymaz. Oysa aynı düzeyde yanlış yapan birinin selamını alırız, bu kişiyle konuşuruz ve onu dinleriz. Saygı göstermek için tanıdık olmak gibi bir koşulu bile öne sürmeyiz.
    Koşulsuz bağlılık ve sevgi kişiyi yıpratır. Dost olarak gördüğümüz kişi ne tür kötülük yaparsa yapsın onunla dostluğun zedelenmeyeceği anlayışı gerçeğe ve hakkaniyete uygun değildir. Kişilere, nesnelere, yerlere ve zamanlara yöneltilen aşırı ve abartılı sevgi ve saygı anlayışı muhatabını putlaştırmaya ve tapınmaya götürebilir; bunun sonucu diğer insanlar sürüye dönüşür. O yüzden yüksek saygı ve derin sevgi kontrollü olmalıdır. Kendini kaybetmiş veya kendinden geçmiş duygular, kişi ve toplum için sağlıklı sonuçlar getirmez. Uyanık (gözü açık) bir bilinç, kişilere hak etmedikleri özellikleri yüklemez. Hak etmediği özelliklerle donatılan birey, çevresini kendisine kul-köle yapar. Kontrolsüz, aşırı ve abartılı sevgi ve saygı, denetimsiz güçleri harekete geçirir. Denetimsiz güçler, fırsat buldukça önüne gelen her şeyi istismar etme ve herkesi sömürme yoluna gider.
    Saygı ve sevgi gören birey huzurlu ve mutludur. Saygı arayışı kişiyi onurlu kılarken sevgi dilenciliği onu gitgide alçaltır. Sonuç olarak kişi saygıyı talep edebilir, bu sayede daha saygınlık kazanır. Ancak sevgi talep edilmez, belli koşulları taşıyorsanız bu koşullara uygun olanlar gelir ve sizi bulur.

    (Turgut ÇİFTÇİ)
    noimage SEVGİ ÇARDAĞI
#25.08.2011 16:23 0 0 0