1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Panik Atak - Anksiyete Bozuklukları

Panik Atak - Anksiyete Bozuklukları

Son güncelleme: 20.01.2012 08:29
Nerissa-Su Nerissa-Su foto

  • çaxnaşma hücum nədir - çaxnaşma hücum səbəbləri - çaxnaşma hücum əlamətləri - çaxnaşma hücumları - çaxnaşma pozuqluğu müalicəsi
    Insanların həyatlarını davam etdirmələri, təhlükəli vəziyyətlərdən qorunmaları baxımından anksiyete və stress olduqca əhəmiyyətlidir. Anksiyete qısaca qayğı və ya böhrana düşdü olaraq tərif edilə bilər. Anksiyeteli adam çətinlikli və həyəcanlıdır, birdən pis bir xəbər alacaq və ya pis bir şey olacaqmış kimi hiss edə bilər. Bu ruhi əlamətlər vurman idi, nəfəs darlığı, tərləmə, titrəmə kimi fiziki əlamətlər də yoldaşlıq edə bilər.
    Anksiyete normalda təhlükəli vəziyyətlərdə adamın özünü qorumasına köməkçidir və müəyyən hədəflərə çatmaq üçün məcburedici olmaqdadır. Təhlükənin qəbul edilməsi ilə döğüş ya da neçə prinsipi tətbiq olunur. Məsələn dişləmək məqsədilə üzərinə qaçaraq gələn bir iti görən adamda ilk reaksiya itdən qaçmaqdır. İtin hücumu təhlükəlidir, bu hücuma laqeyd qalmaq adamın yaralanmasına səbəb olar. Bu təhlükəni sezərək qorxmaq adamın özünü qoruma mexanizmlərini hərəkətə keçirmək baxımından əhəmiyyətlidir. Bənzər şəkildə imtahana girmə qayğısı sayəsində imtahanlara daha yaxşı hazırlanılır. İşində müvəffəqiyyətsiz olma qayğısı olan kəslər işini daha diqqətli edərlər.
    Sağlam insanlarda qorxu və qayğının səbəbi bəllidir. Xəstəlik vəziyyətində isə səbəbsiz qorxu və qayğı duyulur. Xəstəlik səviyyəsində qayğı tək başına ola bilər və bu anksiyete pozuqluğu olaraq adlandırılar və ya depressiya, alkoqol-maddə asılılığı, tiroid bəzi xəstəlikləri kimi müxtəlif fiziki və ruhi xəstəliklərə yoldaşlıq edə bilər.
    Adamın həyatı boyunca anksiyete pozuqluğu keçirmə nisbəti% 25 ötərindədir. Çox adam bu xəstəliyi həkimə müraciət etmədən öz başına sovuşdurmağa çalışdığı üçün psixiatriyada müraciət edənlərin sayı olduqca aşağıdır.

    Ansiyete pozuqluqları müxtəlifdir:
    Panik pozuqluğu
    Məşhur anksiyete pozuqluğu
    İctimai fobi və digər fobiler
    Obsesif kompulsif bozukluk
    Zədə sonrası stress pozuqluğu


    PANİK Pozuqluğu (PANİK ATAK)

    Anksiyete əlamətləri hücumlar halında gəlir. Hücumlar ümumiyyətlə 15-30 dəqiqə qədər sürər. Hücumların sıxlığı və şiddəti diaqnoz baxımından əhəmiyyətlidir. Panik atağın nə vaxt gələcəyi məlum və bu da insanların qayğısını artıran sosial uyğunlaşmasını pozan ən əhəmiyyətli faktorlardan biridir.

    Ümumiyyətlə gənclik dövründə ortaya çıxar. Gerçək səbəbi bilinə bilməməkdədir, ancaq tez-tez stress yaradan əhəmiyyətli həyat hadisələri ilə əlaqəsi vardır (məktəbi bitirmək, evlənmək, uşaq sahibi olmaq, yeni bir işə başlamaq, yaxınını itirmək, ağır xəstəlik keçirmək kimi).

    Panik hücumu zamanı aşağıdakı əlamətlərdən ən az dördü bir yerdə olmalıdır:

    Vurman idi
    Tərləmə
    Nəfəs darlığı, boğuluyormuş kimi hiss etmə
    Titrəmə
    Baş gicəllənməsi
    Bulandı
    Yaşadıqlarının gerçək olmadığı hissi
    Atəş basması və ya üşümə hissi
    Bədəni uyuşuyormuş kimi hiss etmə
    Sinə ağrısı
    Ölüm qorxusu
    Ağlını itirmə və ya dəli olma qorxusu
    Panik hücumlarda yuxarıdakı əlamətlər yanında aşağıdakı xüsusiyyətlər də əhəmiyyətlidir:

    Hücumlar ümumiyyətlə birdən ortaya çıxar, atak ortaya çıxdığında bunu dayandıracaq bir yol yoxdur.
    Qayğının şiddəti ilə yaşanılan vəziyyət arasında ümumiyyətlə əlaqə yoxdur.
    Atak ümumiyyətlə bir neçə dəqiqədə keçər, ancaq bəzən daha uzun müddət davam edən hücumlar ola bilər.
    Hücumların sıxlığı adama görə dəyişər, ayda bir iki dənə ola biləcəyi kimi bəzilərində dərhal hər gün görülə bilər və ya tez təkrarlayan hücumlarda sonra uzun bir müddət hücum görülməyə. Panik hücumlarının ortaya çıxışı müəyyən bir səbəbə bağlı ola bilər və ya səbəbsiz olaraq özbaşına ortaya çıxa bilər. Yalnız baş gicəllənməsi və ürək döyünməsi əlamətləri ortaya çıxırsa məhdud əlamətləri olan hücumda bəhs edilir. Məhdud əlamətləri olan hücumlar yaxşılaşma müddətində ola biləcəyi kimi ağır hücumların qabaqcıl əlamətləri də ola bilər. Çaxnaşma hücumlar çaxnaşma pozuqluğunda görülməsinin yanında fobiler və zədə sonrası stress pozuqluğunda olduğu kimi digər anksiyete pozuqluqlarında da görülə bilər.

    Ruhi əlamətlər fiziki əlamətlərdə yoldaşlıq etdiyi üçün xəstələr ümumiyyətlə fiziki problem olduğunu düşünər və əvvəlcə başqa sahədə həkimlərə müraciət edərlər. Yaşadıqlarının ruhi bir problem ola biləcəyini ağıllarına gətirməzlər və ya qəbul etmək istəməzlər.

    Panik hücumları ümumiyyətlə təhlükəli deyil, ancaq adam idarəsini itirdiyi duyğusuna qapıldığı üçün narahatdır. Müalicə edilmədiyi təqdirdə ciddi nəticələr doğura bilər. Panik hücumu keçirmiş kəslərin ən böyük qorxusu eyni şeyi təkrar yaşamaqdır. Bu səbəblə çaxnaşma yaradan vəziyyətdən uzaq dayanmağa çalışırlar nəticədə fobiler ortaya çıxa bilər. Bunların içində ən əhəmiyyətlisi agorafobidir (açıq sahə qorxusu). Kişilər çölə çıxdığında çaxnaşma yaşayacağı qorxusu ilə evdə qalmağı seçim edər və bir müddət sonra heç küçəyə çıxa bilməz ola bilər. Bu vəziyyətdə həyat keyfiyyəti düşər, ictimai fəaliyyətlər və hobbilər üçün xərclənən zaman azalar, insan özünü xəstə və digər şəxslərə asılı hiss etməyə başlayır, tək başına evdə dayana bilməz və ya küçəyə çıxa bilməz, işləyə bilməz və ya işinə gedə bilməz vəziyyətə gələ bilər. Xəstələr çaxnaşma hücumlar əsnasında sıxlıqla təcili xidmətlərə müraciət edərlər. Zamanla depressiya, alkoqol-maddə asılılığı və intihar görülə bilər.

    Əslində bütün bunların olmaması üçün bir an əvvəl həkimə müraciət əhəmiyyətlidir. Nəticədə çaxnaşma pozuqluğu uyğun dərman müalicəsi ilə asanca müalicə edilə bilən bir narahatlıqdır.

    Çaxnaşma hücumlar NİYƏ OLAR?

    Gerçək səbəb bilinə bilməməkdədir. Səbəb olan faktorlar qısaca biyopsikososyal olaraq ifadə edilə bilər. Bu mövzuda müxtəlif nəzəriyyələr vardır. Bəzi araşdırmaçılar beynin temporal lobunun funksiya pozuqluğu və ya xəstəliyin öyrənmə yolu ilə inkişaf etdirilmiş olduğunu irəli sürməkdədir. Bəzi araşdırmalarda isə beyində nörotransmitter (xəbərçi) dediyimiz maddələrin təşkil edilməsi və funksiyalarında pozuqluq olduğu qarşıya qoyulmaqdadır.
    Stressli həyat hadisələri çaxnaşma hücumların ortaya çıxışını tetikləməkdədir. Yaxın dövrdə itkin yaşamış və ya yaxınlarından, işindən və ya olduğu ətrafdan ayrılmış kəslərdə həyatlarındakı bu dəyişikliklərlə çaxnaşma hücumlarının başlanğıcı arasında əlaqə olduğu göstərilmişdir. Araşdırmaçılara görə stressli həyat hadisəsi adamın müqavimətini salmaqda və bu dövr xəstəliyin ortaya çıxışını asanlaşdırır.

    Ailesel uyğunluq vardır. Panik xəstələrinin yaxınlığında çaxnaşma hücumlar və depressiya kimi başqa ruhi pozuqluqlar sıxdır. Xəstəlik ümumiyyətlə 25 yaşından əvvəl başlayır. Qadınlarda kişilərə görə iki qat daha çoxdur. Uşaqlarda da görülə bilməkdədir.

    Kafeinli qidalar və kokain kimi xəbərdarlıq edicilər hücumu ortaya çıxarmaqdadır.

    Çaxnaşma hücumlar çaxnaşma pozuqluğunda olduğu kimi tək başına ortaya çıxa bildiyi kimi ürək xəstəlikləri, tənəffüs yolu və endokrin xəstəliklər kimi müxtəlif fiziki xəstəliklərə də yoldaşlıq edə bilər və ya spirt maddə asılılığı ilə birlikdə görülə bilər.

    PANİK Pozuqluğu VƏ çaxnaşma hücumlar NECƏ MÜALİCƏ EDİLƏR?

    Edilən araşdırmalar çaxnaşma hücum keçirən şəxslərin psixiatriyada müraciət etmədən əvvəl ortalama 10 ayrı həkimə müraciət etdiyini göstərmişdir. Bu xəstələrin çaxnaşma hücumu keçirdiyi ümumiyyətlə anlaşılamamakta və bu səbəblə səhv diaqnoz və müalicə-tez olmaqdadır. Çaxnaşma hücumlar tez-tez ürək böhranı ilə qarışdırılmışdır. Bu xəstələr hücum əsnasında sıxlıqla "ürək böhranı keçirirəm" qayğısı ilə təcili xidmətə müraciət edərlər. Eyni şəkildə hücumlar ürək xəstəliyi ilə qarışdırılıb buna istiqamətli müalicə başlanabilmektedir.

    Bu səbəblə doğru diaqnoz qoyulması vacibdir. Doğru diaqnoz qoya bilmək üçün detallı fiziki müayinə, ruhi müayinə edilməli, nevroloji, endokrin, ürək və tənəffüs sistemi xəstəlikləri araşdırılmalıdır. Bedensel bir xəstəliyin ortaya çıxması çaxnaşma hücum olmadığını göstərməz. Bəzi fiziki xəstəliklərə çaxnaşma hücumlar da yoldaşlıq edir ola bilər. Bu vəziyyətdə yenə çaxnaşma hücumları önləməyə istiqamətli müalicə başlanmalıdır.

    Panik pozuqluğunun ən uyğun müalicəsi dərman istifadəsinin yanında elmi və davranışçı müalicə texnikalarının istifadə. Boşalma egzersizlerinin də xəstəyə öyrədilməsi faydalı ola bilər. Panik hücumları zamanı dərman istifadəsinin çox faydası olmaz. Uyğun doza və uyğun müddət dərman istifadəsi ilə hücumların təkrarlaması önlənər. Yenə digər müalicə yöntemlerinde məqsəd hücumların təkrarını qarşısını almaqdır.

    Panik hücumunu xəbərdar edən qidalardan uzaq dayanılması, yuxu və yemə vərdişlərinin təşkil edilməsi hücumları önləməyə köməkçidir.

    Narahatlığını düşündürdüğünden, ilk şikayətin ümumiyyətlə xəstəxanaların təcili xidmətlərinə ya da ürək xəstəlikləri ekspertlərinə edildiyi, cəmiyyətdə görülmə sıxlığının% 5''lere çatdığı təxmin edilən əhəmiyyətli bir rahatsızlıktır.Hastalığın bir ürək narahatlığı deyil, psixiatrik bir narahatlıq olduğunun başa düşülməsi, uzun bir zaman alabilmekte, bu vəziyyət vaxt və pul itkinlərinə səbəb ola bildiyi kimi, müalicənin uzanmasına və gecikməsinə də səbəb olmaktadır.Hem tanı əvvəli xərcləmə və xərcləri, həm də müalicə prosesində xərclər ilə iş itkilərindən ortaya çıxan xərclər düşünüldüyündə, böyük iqtisadi itkilərin söz mövzusu olduğu görülür.Sadece pul xərcləri səbəbiylə deyil, xəstənin və ailəsinin gündəlik həyatını, mənəvi həyatını da çox mənfi bir şəkildə təsir etdiyi, həyat keyfiyyətini saldığı və ümumi həyat doyumlarını yokettiği üçün əhəmiyyətli bir sorundur.
#20.01.2012 08:29 0 0 0