İslam Dinində Haramlar Və Böyük Günahlar
Son güncelleme: 27.07.2009 12:52
-
İSLAM DİNİNDÄ HARAMLAR VÄ BÖYÜK GÜNAHLAR
BİR NEÇÄ SÖZ
Müsälman olaraq Allahın ämrlärini öyränib yerinä yetirmäklä mäsuliyyät daşıdığımız kimi, haram buyurduğu, qadağan etdiyi şeyläri öyränib onlardan uzaq durmağı da bilmäliyik.
Çünki öldükdän sonra diriläcäyimiz Axirät günündä här iki mövzuda da sorğu-suala çäkiläcäyik.
Buna görä müsälman qardaşlarımızın dinimizä görä haram olan şeylärlä böyük günahların ähämiyyätli bir qismi haqqında mälumatının olması üçün, bu kitabı sizä täqdim edirik.
Sähvlärimizin äfv edilmäsini Allah-Taaladan niyaz edirik.
Lütfi ŞENTÜRK
Din İşläri Yüksäk Kurulunun Üzvü
-
Halal vä haram
"Halal" vä "haram" dini terminlärdir. Yeyilib içilmäsi vä istifadä olunması qadağan olunmayan şeyä halal, yeyilib içilmäsi vä yerinä yetirilmäsi qadağan olunan şeyä isä haram deyilir.
Haram olan, yäni qadağan olunan şeylärin sayı mähduddur. Qadağan olunanların xaricindäkilär isä halaldır. Başqa sözlä, bir şeyin qadağan olunduğu bildirilmäyibsä, o şey halaldır.
Allah-Taala yaxşı, tämiz vä insan sağlamlığına faydalı olan şeyläri halal, pis, kirli vä zärärli şeyläri isä haram buyurmuşdur.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Özläri üçün näyin halal buyurulduğunu (qılındığını) sändän soruşurlar; de ki, bütün yaxşı vä tämiz şeylär sizä halal buyurulmuşdur."1
Allah-Taalanın öz qullarına sonsuz märhämäti vardır. Onların ömürlärini sağlam olaraq sürmälärini vä özlärini narahat edäcäk olan här şeydän uzaq olmalarını istäyär. Bunun üçün, onlara zärärli bir şeyi ämr etmäyäcäyi kimi, faydalı bir şeyi dä qadağan etmäz. O, näyi ämr etmişsä bizä xeyri olduğu üçün ämr etmiş, näyi qadağan etmişsä bizä zäräri olduğu üçün qadağan etmişdir.
Bunu bu şäkildä bilmäk vä beläcä inanmaq imanlı olmağın xüsusiyyätlärindän biridir.
Allahın halal buyurduğu şeylärä haram demäk, haram olaraq bildirdiklärini dä halal qäbul etmäk böyük günahdır, hätta kafirlikdir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Allahın sizä halal buyurduğu pak nemätläri (özünüzä) haram etmäyin vä häddi dä aşmayın. Doğrudan Allah häddi aşanları sevmäz!"2
"Dillärinizin yalan ifadäläri ilä:"bu halaldır, bu haramdır" demäyin; äks täqdirdä Allaha iftira atmış olarsınız. Şübhäsiz ki, Allaha yalan uyduranlar äsla qurtula bilmäzlär." 3
Allahın haram buyurduğu şeyä halal demäk nä qädär günah isä, halal olan bir şeyä haram demäk dä o qädär günahdır. Çünki Allah-Taala heç kimä halal vä haram qılma sälahiyyäti vermämişdir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"De ki; Allahın öz qulları üçün çıxardığı (yaratdığı) bäzäyi vä gözäl ruziläri kim haram buyurdu? De ki;onlar dünyadakı häyatında inananlarındır. Qiyamät günü isä yalnız möminläirndir. Başa düşä bilänlär üçün ayäläri belä izah edirik."4
"De ki: Allahın sizä verdiyi ruzinin bir qismini halal, bir qismini dä haram qıldığınızı görmürsünüzmü? De ki: Allahmı sizä izin verdi, yoxsa Allaha iftiramı atırsınız?"5
Mähz bu ayälär bizä xäbärdarlıq edir. Allahın qoyduğu särhäddi aşmamağımızı, halal dediyini halal, haram dediyini dä haram qäbul etmäyimizi näsihät edir.
Haramdan çäkinmäyän, halalla harama färq qoymayan insanın duasını Allah qäbul etmäz. Haram qazancla edilän yaxşılığın savabı da olmaz.
Peyğämbärimiz belä buyurur:
"Ey insanlar, Allah tämizdir, yalnız tämizi (halal olanı) qäbul edär. Allah peyğämbärlärä ämr etdiyini möminlärä dä ämr etmişdir"(belä buyurmuşdur).
"Ey peyğämbärlär, halal olan şeyläri yeyin vä yaxşı işlär görün. Şübhäsiz ki, män sizin elädikläirnizi biliräm."(Möminun suräsi, ayä, 51), "Ey möminlär ruzi deyä verdiyimizin halal vä tämiz olanlarını yeyiniz"(Bäqärä suräsi, ayä,172).
Peyğämbärimiz sonra bunları söylädi:"Aylarla säyahät edän, saçı-başı dağınıq, toz-torpaq içindä (olduğu halda) ällärini göyä doğru qaldırıb "Ya Räbbi, Ya Räbbi" deyä dua edän, halbuki yediyi haram, içdiyi haram, geyindiyi haram olan vä haram ilä bäslänmiş olan bu adamın duası necä qäbul olunacaq?" deyä buyurmuşdur.6
"Bir näfär halal qazancından Allah halal maldan verilän sädäqädän başqa heç bir sädäqäni qäbul etmäz bir xurma qädär sädäqä versä, Allah o sädäqäni qäbul edär. Sonra onu, sizin atın balasını (dayçasını) böyütdüyünüz kimi, sädäqä sahibi üçün böyüdür. Belä ki, o sädäqä dağ boyda olur."7
Bu ayäti-kärimä vä hädisi-şäriflär müsälman üçün, inanmış insan üçün halal tikänin vä halal qazancın nä qädär ähämiyyätli olduğunu göstärir. Qazancı halal olmayan insanın duası Allah täräfindän qäbul edilmäyäcäyi kimi, halal olmayan qazancı ilä elädiyi xeyirli işin dä bir qiymäti yoxdur.
Ancaq zäruriyyät haramı mübah (dinä görä edilmäsi normal olan, nä günah, nä dä savab olan işlär) hala gätirir. Dinimizdä mäcburiyyät yoxdur. Çünki İslamiyyät insana äziyyät vermäyän bir dindir. Bir insan özündän asılı olmayan säbäblärlä haram olan bir şey yemäyä vä yaxud haram olan bir şeyi elämäyä mäcbur qalarsa, halal sayılmasa da, öz ehtiyacını yerinä yetiräcäk qädär haram şeylärdän istifadä edä bilär. Bu günah olmaz. Çünki ayäti-kärimädä haram olan şeylär sayıldıqdan sonra : "Bir insan bunlardan (haram olanlardan) yemäyä mäcbur olarsa, heç kimä hücum etmädän vä särhhäddi aşmadan bir az yemäsi günah deyil" (Bäqärä.173), deyä buyurulmuşdur.
HaramIn növläri
Haram iki növ olur. Biri donuz äti vä şärab kimi özü haram olan şeylärdir. Bunlara " haram liaynihi" deyilir.
Digäri isä äslindä haram olmayıb väziyyätdän asılı olaraq haram olan şeylärdir. Bunlara " haram liğayrihi" deyilir.
Oğurluq bir mal, mäsälän, qoyun vä ya pul mahiyyätcä halaldır. Ancaq başqasının malı olduğu üçün vä sahibindän izinsiz alındığı üçün haram olmuşdur.
Halal vä haram haqqında bu qısa izahatdan sonra näyin haram olduğuna baxaq.
A Yemäklärdän haram olanlar
1 Donuz äti
Donuz mämäli heyvandır. Vähşi vä ähilläşdirilmiş olmaq üzrä iki cinsi vardır.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Allah-Taala kirli vä sağlamlığa zärärli olan şeyläri haram buyurmuşdur. Donuz da bunlardan biridir.
Donuz här cür kirli şeyi, siçan vä heyvan leşlärini belä yeyän bir heyvandır. Buna görä dä heyvanların än murdarı kimi tanınmışdır.
Donuz çirkli qidaları sevdiyi üçün, vücudunda häddindän artıq mikrob olur. Bu mikrobların başında trixin vä solitör gälir. Bunlar insan orqanizmi üçün çox tählükälidir. Müasir tibb dä donuz ätinin här iqlimdä, xüsusilä isti yerlärdä insan sağlığı üçün çox zärärli olduğunu müäyyänläşdirmişdir. Trixindän başqa, donuz streptokoku, donuz qribi, donuz väbası, qara yara, dabaq vä väräm dä donuzdan insana yoluxan xästäliklärdändir. Bütün bu xästäliklärdän qorunmaq üçün donuza toxunmamaq vä ätini yemämäk lazımdır.
Donuz ätinin haram buyurulmasının säbäbläri yalnız bizim bu gün bildikläirmizdän ibarät deyildir. Bälkä, zaman keçdikcä yeni-yeni säbäbläri dä öyränäcäyik. Hätta öyränä bilmäyäcäyimiz säbäblär dä ola bilär. Ancaq qäti olaraq bildiyimiz vä inandığımız bir şey vardır ki, o da Allah-Taalanın haram buyurduğu här şeyin bizä zärärli olduğudur.
2 Allahdan başqasının adına käsilän heyvan
Äti yeyilän heyvan käsilirkän Allahın adı ilä "Bismillah Allahü Äkbär "deyiläräk käsilir. Bu bir növ, heyvanı yaradan vä bizim istifadä vä xidmätimizä verän ulu Yaradandan icazä almaq demäkdir. Bu icazä alınmadan heyvan käsilä bilmäz. Ancaq yaddan çıxdığı üçün, Allahın adı deyilmädän käsilmişsä zäräri yoxdur.
Allahdan başqasının adı deyiläräk vä xatırlanaraq käsilän heyvanın äti yeyilmäz.
3 Leş, qaydalara uyğun olaraq käsilmädän ölän heyvan
Boğulmuş, daş, däyänäk vä bu kimi şeylärlä vurularaq, başqa heyvanlar täräfindän buynuzlanaraq öldürülmüş, canavarların yarısını yeyib atdığı heyvanlar da özü ölmüş heyvanlar kimi qiymätländirilir vä yeyilä bilmäz. Ancaq bunlar, ölmämişdän qabaq käsilsä yeyilä bilär.
4 Qan
Käsilmiş heyvanın vücudundan axan qan yeyilmäz. Ancaq dalaq vä ciyär kimi orqanlarda qalan qan axmış sayılmaz, dalaq vä ciyärlä birlikdä yeyilä bilär.
Bu haqda Qurani-Kärimdä belä buyurulur:
"Ölü (käsilmädän ölüb murdar olmuş) heyvan, qan, donuz äti, Allahdan başqasının adı ilä (bismillah demädän) käsilmiş, boğulmuş (küt alät vä ya silahla vurulmuş, (bir yerdän) yıxılaraq ölmüş, başqa bir heyvanın buynuzu ilä vurulub gäbärmiş, vähşi heyvanlar täräfindän parçalanıb yeyilmiş canı çıxmamış heyvanlar müstäsnadır dikinä qoyulmuş daşlar(Bütlär vä ya Käbänin ätrafındakı bütpäräst qurbangahlar) üzärindä käsilmiş heyvanlar vä fal oxları ilä pay bölmäk sizä haram edildi. "8
Burada äti yeyilän vä yeyilmäyän heyvanlar haqqında mälumat vermäk faydalı olar.
Ätİ yeyİlän vä yeyİlmäyän heyvanlar
Äti yeyilän vä yeyilmäyän heyvanlar: suda yaşayanlar, quruda yaşayanlar vä suda-quruda yaşayanlar olmaq üzrä üç yerä bölünür:
1 Yalnız suda yaşayan heyvanlar
Suda yaşayan heyvanlardan yalnız balıq yeyilir, digärläri yeyilmäz.9 Ancaq suda öz-özünä ölüb su üstündä tärsinä yatan heyvan, balıq belä olsa, yeyilmäz.
2 Yalnız quruda yaşayan heyvanlar
Quruda yaşayan heyvanlar üç yerä bölünür:
Birincilär: çäyirtkä, milçäk, qarışqa, hörümçäk, arı, äqräb vä başqa zähärli häşäratlar kimi heç qanı olmayanlardır.
Bunlardan sadäcä çäyirtkä yeyilä bilär, digärläri yeyilä bilmäz. Çünki bunlar insanın iyrändiyi varlıqlardır.
İkincilär: ilan, kärtänkälä, gänä, bit vä siçan kimi yer häşäratları, kirpi, yabanı siçan vä bunun kimi qanı axmayan heyvanlardan ibaätdir.
Bunlar zähärli olduğu, insanların iyrändiyi vä Peyğämbärimiz täräfindän ölüdrülmäsi ämr edildiyi üçün yeyilmäz.
Üçüncülär: qanı axan heyvanlardır. Bunlar da ähilläşdirilmiş vä yabanı olmaq üzrä iki yerä bölünür. Ähilläşdirilmişlärdän dävä, inäk, camış, qoyun, keçi, toyuq, qaz, ördäk, göyärçin halaldır, äti yeyilä bilär.
Qatırla eşşäyin äti yeyilmir. Atın äti yeyilä bilär, ancaq bu heyvan minik vasitäsi olduğu vä ondan müharibälärdä istifadä olunduğu üçün yeyilmäsi mäkruhdur.
İt vä samurun äti yeyilmir.
Vähşi heyvanlara gälincä, onlardan: aslan, päläng, qurd, ayı, fil, meymun, fil, pars vä çaqqal kimi käsici dişläri olan vä yırtıcı heyvanlarla birlikdä şahin, tärlan, qartal vä bayquş kimi päncäläri ilä ov edän heyvanların äti yeyilmir.
Käsici dişläri vä yırtıcı päncäläri olan bu heyvanların xaricindäki vähşi heyvanlardan maral, yabanı inäk vä eşşäk kimi heyvanların äti yeyilir.
Dovşan äti halaldır. Bunun kimi yırtıcı päncäläri olmayan göyärçin, särçälärin bütün növlärinin, durna vä buna bänzär yabanı quşların da äti yeyilir.
3 Häm suda, häm dä quruda yaşayan heyvanlar
Häm suda , häm dä quruda yaşayan tısbağa, xärçäng, ilan, timsah, suiti vä buna bänzär heyvanların äti yeyilmir.
B İçkİlärdän haram olanlar
1 İçki
İçki, azı vä ya çoxu särxoşluq meydana gätirän içilän şeylärdir.
İçki haramdır. Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Şärab da, qumar da, bütlär dä, fal oxları da Şeytan ämälindän olan murdar bir şeydir. Bunlardan çäkinin ki, bälkä nicat tapasınız. Şübhäsiz ki, Şeytan içki vä qumarla aranıza ädavät vä kin salmaq, sizi Allahı yada salmaqdan vä namaz qılmaqdan ayırmaq istär. Artıq bu işä son qoyacaqsınızmı?"10
Ayäti-kärimädä qadağan edilän içki şärabdır. Ancaq Peyğämbärimiz: " Särxoşluq verän här şey şärabdır vä här şärab haramdır,"11 deyä buyurmuş vä särxoşluq verän här içkinin şärab kimi haram olduğunu bildirmişdir.
Särxoşluq verän içkinin çoxu kimi, az miqdarı da haramdır. Çünki Peyğämbärimiz: "Çoxu särxoş edän şeyin azı da haramdır,"12 deyä buyurmuşdur.
İçki niyä haramdır?
Çünki içkinin bir çox zäräri vardır.
İçki insanlar arasına düşmänçilik vä kin salır.
İçki insanın ağlını başından alır. İnsan särxoş olduğu zaman ağlı, müvazinäti pozulur, nä danışdığını bilmir, hörmätdän düşür.
İçki insanın sağlamlığına da pis täsir edir. Mädä vä ağciyärini xarab edir. Häzm sistemini pozur. Täzyiqini yüksäldir. Beläliklä, orqanizmin düzgün işlämäsi pozulur.
Böyük miqdarda can vä mal itkisinä vä bir çox insanın şikäst qalmasına säbäb olan yol qäzalarının äksäriyyäti minik vasitälärinin alkoqollu väziyyätdä istifadä olunmasından meydana gälir.
İçki ailä häyatını da pozur. İnsanın ailäsini vä uşaqlarını unutmasına vä bu säbäblä dä boşanma ilä näticälänän ailädaxili narazılığa säbäb olur. Belä bir ailädä yetişän uşaqlar narahat vä bädbäxt olur. Ärlä arvadın yola getmämäsi uşaqlara da täsir edir vä sağlam böyümälärinä mane olur.
Buna görä dä Peyğämbärimiz: "İçkidän çäkinin, çünki o, bütün pisliklärin anasıdır,"13 deyä buyurmuşdur.
2 Narkotik maddälär
Pis, çirkli vä insan sağlamlığına zärärli olan här şeyin haram olduğu yuxarıda izah edilmişdi. Narkotik maddälär dä bunlardandır. İnsan sağlamlığına çox zärärli olduğu üçün bunlar da haram buyurulmuşdur.
Narkotik deyincä insanın ağlına näşä, tiryäk, eroin, kokain, morfi kimi maddälär gälir. Haram olduqları kimi alınıb satılmaları da qanuni (izinli) deyildir.
Narkotik maddälärin än ähämiyyätli vä ortaq xüsusiyyätlärindän biri, az miqdarda qäbul edildiyi zaman belä qısa müddätdä värdiş ämälä gätirmäsidir.
Narkotik maddänin dadına baxmaq olmaz. Bir däfä belä istifadä edänlärin ondan xilas olması çox çätindir. Narkotik maddänin dadına baxmaq zähärin dadına baxmaq kimi bir şeydir. "Zähär doğrudan da öldürärmi?" deyä onun dadına baxmaq ölümlä näticäländiyi kimi, narkotik maddäni bir däfä qäbul edän insan ondan xilas ola bilmir vä ölümä mähkum olur. Televiziya ekranlarında vä mätbuatda tamaşaçıları dähşätä gätirän ibrätamiz nümunälärä täsadüf etmäk mümkündür.
Narkotik maddälärin pis näticälärindän biri dä, ailäni dağıtması vä ictimai münasibätläri pozmasından ibarätdir. Narkoman ailäsinin, uşaqlarının, qohum-äqräbasının qarşısında öz mäsuliyyätini itirir. Onun axtardığı yalnız narkotik maddä olur. Onu tapmaq üçün här şeyi fäda edir. Çünki artıq onun üçün häyatda heç bir şeyin qiymäti yoxdur. Narkotik maddä üçün pul tapa bilmädiyi zaman oğurluq etmäkdän vä cinayät törätmäkdän belä çäkinmir.
Mähz buna görä dä dinimiz narkotik maddänin bütün növlärini qadağan etmiş, alış-verişinä dä icazä vermämişdir.
C Haram olan qazanclar
1 Qumar
Qumar ortaya pul qoyularaq oynanılan şans oyunudur.
Qumar müxtälif alätlärlä oynanılır. Nä ilä oynanılırsa oynanılsın, bu oyun täräflärdän birinä vä ya bir neçäsinä qazanc vä ya zärär verirsä, qumardır vä qadağandır. Bu yolla qazanılan pul da haramdır. Çünki Qurani-Kärim: şärab, qumar, dikinä qoyulmuş daşlar (bütlär), fal vä şans oxlarının şeytan ämälindän olan murdar işlär olduğunu bildirmiş vä bunlardan uzaq durmağı ämr etmişdir.
Qumar niyä qadağandır? Bu yolla qazanılan pul niyä haramdır? Bunun müxtällif säbäbläri var. Onlardan bäziläri aşağıdakılardır:
a) İnsanın istär özünün, istärsä dä ailäsinin keçinmäsini tämin etmäsi üçün müxtälif qazanc yolları vardır. O, heç kimä zärär vermädän qanuni yollardan biri ilä halal qazanc äldä edä bilär.
Bu yolları qoyub qumarla pul qazanmaq isä doğru deyildir. Çünki burada qazansa başqasına, uduzsa özünä zärär däyir. Başqasına zärär vermädän qazanmaq mümkün olduğu halda, bu yolu seçmäk, älbättä ki, uyğun deyildir.
b) Qumar insanın işlämäsinä, ailäsinä, cämiyyätä, hätta bäşäriyyätä faydalı xidmät etmäsinä vä Allaha qarşı mäsuliyyät daşıdığı ibadät väzifäsini yerinä yetirmäyä mane olur. Çünki, qumar oynamağa värdiş edän insan işlämäk istämir vä özünü bu zövqdän mährum edir. Bu pis adät onun ibadät etmäsinä dä mane olur.
c) Qumarın verdiyi zärär yalnız onu oynayanlarla mähdud deyil. Qumar ailä üzvlärinä vä cämiyyätä dä mänfi täsir göstärir. Cämiyyät üçün problem olan işsizlärin artmasına säbäb olur. Cämiyyätdäki ictimai böhranların başlıca säbäblärindän birinin dä işsizlik olduğunu söylämäk mümkündür.
Qumarın üzündän törädilän cinayätlär dä kifayät qädärdir. Mal canın bir parçasıdır. Bir anda pulunu uduzan insan böhrana düşür. Oyundakı yoldaşları ilä mübahisäsi cinayätä qädär gedib çıxa bilär.
Qumarın üzündän nä qädär xoşbäxt ailänin yuvası dağılmış, nä qädär ocaq sönmüşdür.
Qumar oynayan insan bir täräfdän särvätini, digär täräfdän dä öz sağlamlığını itirir. Çünki qumarbazın gecäsi-gündüzü yoxdur. O, yemäyini müntäzäm yemir vä vaxtında yata bilmir. Beläliklä dä, sağlamlığı pozulur.
Qumarbaz uşaqları ilä maraqlanmağa vä onları yetişdirmäyä vaxt tapa bilmir. Allaha qarşı olan ibadät väzifäsinä dä sählänkar münasibät göstärir.
Daha bir çox zärärläri olan qumarı dinimiz qadağan etmiş vä bu yolla äldä edilän qazancın da haram olduğunu bildirmişdir.
Peyğämbärimiz dostuna "gäl qumar oynayaq" deyän bir insanın günahlarının tämizlänmäsi üçün sädäqä vermäsinin lazım olduğunu göstärmişdir.14
2 Rüşvät
Rüşvät bir işin görülmäsinä qanunsuz şäkildä kömäk etmäsi üçün bir başqasına verilän pul vä ya başqa mänfäätlärä deyilir.
Dinimizin äsas prinsiplärindän biri ädalätdir. Här işdä ädalätli olmaq vä hüquqa riayät etmäk dini väzifälärimizdän biridir. Ädalätli olmayan, ädaläti qorumayan bir insan haqsızlıq elämiş olur, bu isä günahdır.
Rüşvät niyä verilir? Layiq olmadığı bir şeyi äldä etmäk üçün verilir. Layiq olmadığı bir şeyi äldä etmäk üçün bir şey vermäk dä, almaq da, vasitäçilik etmäk dä qadağan vä günahdır. Çünki rüşvät haqlını haqsız, haqsızı da haqlı göstäräräk ädalätin bärqärar olmasına mane olur. Bu isä cämiyyätdä böyük narazılığa säbäb olur.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Bir-birinizin mallarını haqqınız olmadığı halda yemäyin, xalqın mallarından bir qismini bilä-bilä haqsız yerä yemäk üçün günah yolu ilä (rüşvätlä) hakimlärä müraciät etmäyin!"15
Rüşvät insanlar üçün olduğu qädär cämiyyät üçün dä çox pis näticälär doğurur. Rüşvätin yayıldığı yerdä ädalätsizlik dä çoxalır. Asayiş vä täminat ortadan qalxır, intriqaçılar iş başına keçir. Buna görä dä sosial narazılıqlar artır. Bunun üçün Hz. Peyğämbärimiz: "Rüşvät alan da, verän dä cähännämlikdir",16 deyä buyurmuşdur.
3 Faiz
Faiz dä haram olan bir qazanc növüdür.
Faiz eyni növ malı bir-biri ilä däyişdirmäk üzrä bağlanan müqavilädä bir täräfin lehinä müäyyänläşdirilmiş äväzi olmayan artıq qazancdır. 50qr. qızılı 55qr. qızıl müqabilindä satmaq kimi. Buradakı 5qr. bir täräfin lehinä olan artıq qazancdır vä faizdir.
Qurani-Kärimdä faizlä älaqädar aşağıdakılar buyurulmuşdur:
"Säläm (müamilä, faiz) yeyänlär (qiyamät günü) qäbirlärindän ancaq cin vurmuş kimi qalxarlar. Bunların belä olmaları: "Alış-veriş dä säläm kimi bir şeydir!" dedikläri ucundandır. Halbuki, Allah alış-verişi halal, säläm almağı isä haram (qadağan) etmişdir.17
"Ey möminlär! Allahdan qorxun! Ägär doğrudan da iman gätirmişsinizsä, Allahdan qorxub sälämdän qalan mäbläğdän (faizdän) vaz keçin! (onu borclulardan almayın!). Ägär belä etmäsäniz, o zaman Allaha vä onun Peyğämbärinä qarşı müharibäyä girişdiyinizi bilin! Yox, ägär tövbä etsäniz, särmayäniz (mayanız) sizindir. Beläliklä, nä siz zülm edärsiniz, nä dä sizä zülm olunar!18
Peyğämbärimiz yeddi tählükäli şeydän çäkinmämizi, bunlardan birinin dä faiz olduğunu bildirmişdir.19
Faizin haram olmasının säbäbi
Faiz haramdır vä böyük günahlardan biridir. Çünki:
a) Faiz qarşılığında bir şey ödänmäyän qazancdır. Verilän 10 qr. qızılın äväzinä alınan 11 qr. qızılda 1 qramın äväzi ödänilmämişdir. Halbuki, insanların malları canları kimi toxunulmazdır. Belä olunca başqasının malının äväzini ödämädän almaq doğru deyildir.
b) Faiz iqtisadiyyata pis täsir göstärir, qiymätlärin artmasına säbäb olur. Çünki faiz veräräk borc alanlar faizi dä satın aldıqları äşyanın maliyyätinä älavä ettikläri üçün qiymätlär artır vä istehlakçı dolanmaqda çätinlik çäkir.
c) Faiz insanları tänbälläşdirir. Çünki ällärindä olan särmayäni faizä verän insanlar ticarät vä sänätkarlıqla mäşğul olub, zähmätä qatlaşmaq istämirlär. Buna görä dä iş dünyası istehsal qabiliyyäti olan bir çox insandan mährum olur. Halbuki, cämiyyät yalnız ticarät vä sänätkarlıq kimi failiyyätlär vasitäsilä yüksäk säviyyäyä çatır.
d) Faiz insanların bir-birlärinä kömäk etmäsinä mane olur. Älindäki särmayäni faizä vermäyä värdiş edän bir insan ehtiyacı olana borc vermäz, başqasının därdi-säri ilä dä maraqlanmaz. Bu isä cämiyyätin färdläri arasında birlik vä hämräyliyin zäiflämäsinä säbäb olar.
e) Faizin geniş yayıldığı ölkälärdä varlı ilä kasıb arasındakı färq getdikcä böyüyür; varlı daha da varlanır, kasıb daha da kasıblaşır. Bu da müxtälif sosial narazılıqlara gätirib çıxardır.
f) Ällärindäki särmayäni faizä vermäyänlärin bu imkanlarından istifadä etmädikläri üçün zärär elädikläri güman edilir. Ancaq bunlar näfislärinä deyil, Allahın ämrinä itaät etdikläri üçün, Onun äcr vä mükafatını äldä edirlär. Cänabi-Allah onların faiz qarışmamış vä zäkat kimi Allahın haqqı verilmiş mallarını bäräkätländirir vä çoxaldır. Qurani-Kärimdä buyurulmuşdur: "Allah sälämi (sälämlä qazanılan malın bäräkätini) mähv edär, sädäqäläri (sädäqäsi verilmiş malın bäräkätini) isä artırar."20
4 Oğurluq vä ädalätsizlik
Haram olan bir başqa qälir növü dä oğurluq vä ädalätsizliklä äldä edilän qazancdır. Bir insanı haqsız yerä öldürmäk, namusunu läkälämäk nä qädär böyük bir günahdırsa, onun malını haqsız yerä almaq da o qädär günah vä haramdır.
Hiyläbazlıq, möhtäkirlik, cibgirlik dä oğurluqdur. Bu vä bunun kimi qeyri-qanuni yollarla äldä edilmiş mal da haramdır.
Allah-Taala Qurani-Kärimdä belä buyurmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Qarşılıqlı razılıqla edilän alış-veriş müstäsna olmaqla, bir-birinizin mallarını haqsız bähanälärlä yemäyin vä özünüzü öldürmäyin. Häqiqätän, Allah sizä qarşı märhämätlidir. "21
Peyğämbärimiz dä belä buyurmuşdur:
"Kim ki, haqsız bir şey iddia edir, özünün olmayan şeyi mänimsämäk istäyirsä, o, bizdän deyildir. Cähännämdäki yerinä hazırlansın.22
Öldükdän sonra diriläcäyinä vä dünyada elädiklärinin hesabını birbaşa Allaha veräcäyinä inanmış bir insan başqasının malına haqsız yerä göz dikmäz, tarlada, bağda vä bağçada qonşularının särhäddinä täcavüz etmäz, haqqı olmayan şeyi mänimsämäz.
Başqasının mülkiyyätindä olan mal vä ärazidän haqsız yerä bir şey almaq necä günahdırsa, dövlätä aid mal vä ärazidän bir şey oğurlamaq da eyni şäkildä günahdır. Çünki burada bütün millätin, yetim-yesirin haqqı vardır.
Peyğämbärimiz oğurluqla, haqsızlıqla pul vä torpaq mänimsäyänlärlä älaqädar olaraq belä buyurmuşdur:
"Kim haqsız yerä başqasına aid yerdän bir şey alsa, qiyamät günündä haqsız olaraq aldığı yer ilä yeddi qat yerin dibinä batırılır. "23
"Bir näfär haqsız olaraq başqasının yerinä täcavüz edärsä, o yerin yeddi qatı da o käsin boynuna keçirdilir. "24
"Här kim ki, din qardaşının ismätinä vä yaxud malına haqsız olaraq toxunmuşdursa, qızıl, gümüş tapılmayan(qiyamät) gündän ävväl ondan halallıq alsın. Äks täqdirdä, elädiyi haqsızlıq nisbätindä onun yaxşılıqlarından alınıb haqq sahibinä verilir. Yaxşılığı yoxsa, haqq sahibinin günahlarından alınıb haqsızlıq edänä verilir. "25
Bäli, qiyamät günü düşünülmäsi belä insana dähşät verän bir gündür. O günün dähşätindän peyğämbärlär belä Allaha pänah aparmışdır. Belä bir günä başqasının haqqını alaraq, başqasının yerinä täcavüz edäräk getmäk insan üçün böyük pärişanlıqdır. Çünki o gün här käsin haqqı özünä veriläcäk, heç kimä haqsızlıq edilmäyäcäkdir. O halda o günü fikirläşmäk vä ona görä hazırlanmaq lazımdır.
1 Maidä Suräsi, ayä:14.
2 Maidä Suräsi, ayä:87.
3 Nahl Suräsi, ayä:116.
4 Araf Suräsi, ayä:32.
5 Yunus Suräsi, ayä:59
6 Müslim, Zekat, 19;Tirmizi,Tefsiril-Quran, 3.
7 Buhari, Zekat,7; Müslim, Zekat, 1.
8 Maidä suräsi, ayä:3.
9 Hänäfi mäzhäbindän başqa, digär mäzhäblärdä suda yaşayan bütün heyvanların äti yeyilir.
10 Maidä suräsi, ayä 90, 91.
11 Müslim , Eşribä, 7.
12 Tirmizi, Eşribä, 3.
13 Ät-Tärğib vä't-Tärhib, c.3, s.257 (Hädisi Hakim rävayät etmişdir).
14 Buhari, Surätün-Näcm, 2.
15 Äl-Bäqärä suräsi, ayä:188.
16 Äbu Davut, Akziyä,4
17 Äl-Bäqärä suräsi, ayä:275.
18 Äl-Bäqärä suräsi, ayä: 278-279.
19 Buhari, Tıb; Müslim, İman,38.
20 Äl-Bäqärä suräsi, ayä:276.
21 Äl-Nisa suräsi, ayä: 29.
22 İbn Mace, Ahkam, 6.
23 Buhari, Mäzalim, 13; Müslim, Müsakat, 30.
24 Buhari, Mäzalim, 13; Müslim, Müsakat, 30.
25 Buhari, Mäzalim, 10.
-
HansI häräkätlär günah hesab edİlİr?
Günah dindä suç sayılan, Allahın ämrlärinä uyğun olmayan söz vä davranışlardır.
Allahın qadağan etdiyi bir şey, mäsälän oğurluq etmäk günah olduğu kimi, ämr etdiyi bir şeyi etmämäk, mäsälän namaz qılmamaq da günahdır.
Günahların hamısı bir-birinä bärabär deyildir. Yad bir qadını zorlamaq günah olduğu kimi, onu ällä vä ya sözlä narahat etmäk dä günahdır. Amma bunlar eyni säviyyädä deyildir. Buna görä dä günahlar, böyük vä kiçik olmaq üzrä, iki yerä ayrılır.
İnanan insan istär böyük, istär kiçik olsun, günahı kimä qarşı işlädiyini düşünäräk bütün günahlardan çäkinmälidir. Xüsusilä böyük günahlardan uzaq durmalıdır. Çünki kiçik günahlarla müqayisädä böyük günahların mäsuliyyäti daha ağırdır.
İstär böyük olsun, istärsä dä kiçik, günah işläyän insan dindän çıxmır, ancaq günahkar olur. Mömindir, amma nöqsanlıdır. Bu mövzuda alimlär arasında fikir ayrılığı yoxdur.
Biz bu kitabda dinimizdä böyük sayılan günahların ähämiyyätli bir hissäsinä toxunacağıq.
Böyük günahlarIn bäzİlärİ
1 Şirk ( Allaha şärik qoşmaq)
Böyük günahların än böyüyü şirkdir. Şirk, Allaha şärik qoşmaq, Allahdan başqa ilahi olduğuna inanmaqdır. Yäni, Allahın bir ortağı olduğunu qäbul etmäkdir. Bu mänadakı şirk yalnız böyük günah deyil, eyni zamanda kafirlikdir. Yäni Allahın ortağı olduğuna inanan bir insan mömin deyildir. Peyğämbärimizin zamanındakı müşriklär (politeistlär) Allaha inanırdılar. Ancaq Allaha ortaq qoşduqları üçün mömin sayılmırdılar.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Sizin Tanrınız täk olan Allahdır. Ondan başqa Tanrı yoxdur. O, rähmli vä märhämätlidir. "1
"De ki, (mänim Räbbim olan) o Allah birdir. Heç bir şäriki yoxdur. O, nä doğmuş, nä dä doğulmuşdur. Onun heç bir tayı-bärabäri, bänzäri dä yoxdur."2
"Ägär yerdä vä göydä Allahdan başqa tanrılar olsa idi, onların ikisi dä (müvazinätdän çıxıb) pozulardı. Ärşin sahibi olan Allah müşriklärin (Ona) aid etdikläri sifätlärdän tamamilä uzaqdır. "3
Bu ayä Allahın bir olduğunu, tayı-bärabärinin olmadığını göstärän inandırıcı vä qänaätbäxş dälildir. Kainatda här şeyin yerli-yerindä olması, bir qarışıqlığın vä pozuqluğun olmaması, onu yaradan vä idarä edänin bir olduğunu vä ortağının olmadığını göstärir.
Allaha ortaq qoşan insan än böyük günaha batmışdır. Buna görä tövbä etmädiyi müddätcä, yäni şirki tärk etmädikcä Allah-Taala onu bağışlamaz. Qurani-Kärimdä dä belä buyurulmuşdur:
"Şübhä yoxdur ki, Allah özünä şärik qoşanları äfv etmäz, amma istädiyi şäxsin bundan başqa olan günahlarını bağışlayar. Allaha şärik qoşan şäxs, älbättä, böyük bir günah etmiş olur."4 Çünki Allahın ortağı yoxdur.
İbadät yalnız Allaha edilir vä ancaq Onun haqqıdır. Çünki insanı yaradan, yaşadan vä ona yüksäk qabiliyyätlär verän Odur. Buna görä dä, än yüksäk hörmät kimi säciyyäländirilän ibadät dä Onun haqqıdır. Ondan başqa heç kimä ibadät edilä bilmäz. Ona edilän ibadätä başqasını ortaq etmäk şirkdir, bälkä dä, şirkin än çox yayılmış şäklidir. Bäzi insanlar özläri dä bilmädän bu günaha batır. Onlar Allah üçün olan hörmätin vä täzimin oxşarlarını insanlara da edirlär. Halbuki, här gün beş vaxt qıldığımız namazın här rükätindä oxuduğumuz Fatihä suräsindä:
"Ey Räbbimiz! Biz yalnız Sänä ibadät edirik vä Sändän kömäk diläyirik," deyirik.
Peyğämbärimiz bu mövzuda bizä xäbärdarlıq edir. Xristianların Hz. İsaya göstärdikläri häddindän artıq hörmätin ona edilmämäsini näsihät edir vä belä buyurur:
"Xristianların Märyäm oğlu İsanı mädh etdiyi kimi mäni mädh etmäyin. Şübhä yoxdur ki, män Allahın quluyam. Mänä "Allahın qulu vä elçisi" deyin."5
Xristianlar Hz. İsanı häddindän artıq mädh edäräk onu tanrılaşdırıblar vä kafirliyä üz tutublar. Ancaq Hz. İsa Tanrı deyil, bizim peyğämbärimiz kimi Allahın qulu vä elçisidir. Onu tanrılaşdırmaq, onu mädh etmäk deyil, äksinä onu tähqir etmäkdir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulur:
"Şübhäsiz ki: "Allah Märyäm oğlu Mäsihdir," deyänlär kafir oldular. Halbuki, Mäsih (İsa) belä demişdi: "Ey İsrail oğulları! Mänim dä, sizin dä Räbbiniz olan Allaha ibadät edin! Allaha şärik qoşana Allah, şübhäsiz ki, Cännäti haram edär. Onun düşäcäyi yer Cähännämdir. Zalimlärin heç bir kömäkçisi yoxdur!"6
Hz. İsa, xristianlara xäbärdarlıq etdiyi halda, onu dinlämäyiblär vä tanrılaşdıraraq kafirlik ediblär. Çünki onun tanrılıqla älaqäsi olmadığı kimi, belä bir iddiası da yox idi. O, Allahın qulu vä elçisi idi.
Peyğämbärimiz, xristianların bu dähşätli sähvinä yol vermämäk üçün, bizä xäbärdfarlıq edir. Çünki Peyğämbär dä olsa, bir insanı häddindän artıq mädh etmäk Allah göstärmäsin insanı şirkä aparar.
Allaha edilän ibadätä başqasını ortaq etmäk şirk olduğu kimi, nümayiş üçün bir mänfäät vä ya etibar qazanmaq üçün ibadät etmäk, xeyirxahlıq göstärmäk dä şirkin başqa bir növüdür.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Kim Räbbinä qovuşmağı arzu edirsä, yaxşı iş görsün vä ibadätdä heç bir şeyi ona ortaq qoşmasın. "7
Tämtäraq üçün edilän ibadäti, faydalı işi Allah qäbul etmäz. Belä ibadätin Allahın näzärindä bir qiymäti dä olmaz.
Peyğämbärimiz Allah-Taalanın belä buyurduğunu bildirmişdir:
"Män ortaqların ortaqlıqdan än mämnun olanıyam. Här kim yerinä yetirdiyi ämäl vä ibadätdä mänä başqasını ortaq edärsä, onu mänä ortaq etdiyi ilä yalnız buraxıram (yäni onu elädiyi işlärin savabından mährum ediräm).8
İbadäti här cür tämtäraqdan vä nümayişdän uzaq, yalnız Allah rizası üçün etmäli, onda dünyävi mänfäät äldä etmäk fikri olmamalıdır.
2 Adam öldürmäk
Allaha ortaq qoşmaq günahından sonra än böyük günah, adam öldürmäkdir. Bu, Allah-Taalanın än gözäl şäkildä yaratdığı vä kainatdakı här şeyi xidmätinä verdiyi insana haqsız yerä qıymaqdır.
Dinimizä görä här käs yaşamaq hüququna sahibdir. Bu hüququ insana böyük Allah vermişdir. İnsanı bu hüququndan mährum etmäyä Allahdan başqa heç kimin sälahiyyäti yoxdur. Buna görä dä başqasını haqsız yerä öldürän insan böyük günaha batmış olur. Çünki Allah-Taala:"Allahın haram buyurduğu cana haqsız yerä qäsd etmäyin, " deyä buyurmuşdur.9
Haqlı bir säbäb olmadan başqasını öldürmäk dinimizä görä insanlığa qarşı cinayätdir. Bir insanı öldürmäk bütün insanları öldürmäk kimi günahdır.
Qiyamät günü insanlar dünyada elädiklärinin hesabını verärkän än ävväl bu günaha görä mühakimä ediläcäkdir. Bunu Peyğämbärimiz xäbär vermiş, belä buyurmuşdur:
"Qiyamät günündä insanlar arasında qurulacaq ilk mähkämä qan düşmänliyidir. "10
İnsanın başqasını öldürmäsi böyük günah olduğu kimi, öz canına qäsd etmäsi, yäni intihar etmäsi dä eyni däräcädä böyük günahdır.
Peyğämbärimiz buyurur:
"Kim käskin bir alätlä özünü öldürsä, o adama cähännäm atäşindä hämin alätlä äzab veriläcäk."11
İnsan dünyada müxtälif çätinliklärlä vä qäm-qüssä ilä qarşılaşa bilär. Ancaq çätinliklärlä qarşılaşanda säbir edäräk onlardan qurtulmağa çalışmalı vä Allaha pänah apararaq Ondan kömäk istämälidir. Yoxsa böhrandan çıxmaq üçün canına qäsd etmäsi vä beläliklä dä canını qurtaracağını zänn etmäsi doğru deyildir. Çünki Peyğämbärimiz ölüm vä qocalıqdan başqa här därdin bir därmanı olduğunu bildirmişdir. İnsanın çätinlikläri keçmäsi üçün, kefini pozmadan vä ümidini itirmädän çarä axtarması kifayätdir.
3 Namuslu qadınlara böhtan atmaq
Böhtan atmaq da böyük günahlardan biridir.
Böhtan bir insanın elämädiyi şeyi elädiyini vä ya söylämädiyi sözü söylädiyini iddia edäräk ona qara yaxmaqdır.
Böhtan cämiyyäti narahat edän sosial xästälikdir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulur:
"(Ey insan!) Bilmädiyin bir şeyin ardınca getmä (Bacarmadığın bir işi görmä, bilmädiyin bir sözü dä demä). Çünki qulaq, göz vä üräk bunların hamısı (sahibinin etdiyi ämäl, dediyi söz baräsindä sorğu-sual olunacaqdır."12
Bu ayä yaxşı bilmädiyimiz mövzuda bir şey danışmağın doğru olmadığını, insanın bundan mäsuliyyät daşıyacağını bildirir.
Böhtanın növläri vardır. Şübhäsiz ki, än pisi insanın ismäti haqqında olan böhtandır.
Namuslu bir qadına böhtan atmaq onun häyatını mähv edär. Çünki ismät qadının än qiymätli varlığıdır. Böhtan onu yerlä-yeksan edär. Günahsız yerä ölänä qädär qäm çäkmäsinä säbäb olar.
Peyğämbärimiz namuslu qadına böhtan atmağı insanı hälak edän günahlardan saymış, belä buyurmuşdur:
"İnsanı mähv edän yeddi şeydän çäkinin."
"Ey Allahın elçisi, bu yeddi şey nädir?" deyä soruşduqları zaman Peyğämbärimiz :
"Allaha şärik qoşmaq, sehrbazlıq etmäk, Allahın öldürülmäsini haram (qadağan) etdiyi bir insanı haqsız yerä öldürmäk, yetimin malını yemäk, faiz yemäk, düşmänä hücum edilän vaxt müharibädän qaçmaq, namuslu, başı aşağı mömin qadınlara zina böhtanı atmaqdır," deyä buyurdu.13
Günahsız insanların äzab çäkmäsinä vä narahat olmasına säbäb olmaq çox pis häräkätdir. İnsan özünä olmasını istämädiyi bir şeyi başqasına da elämämäli, üç günlük dünya üçün axirätini pozmamalıdır.
4 Zina etmäk
Zina da böyük günahlardan biridir.
Zina bir-biri ilä evli olmayan insanların cinsi älaqäyä girmäsidir.
Dinimiz zinanı qadağan etmişdir. Çünki zinanın müxtälif zärärläri vardır.
Här şeydän ävväl, insanın sağlamlığını pozur. Bir çox zöhrävi xästäliyin mänbäyi zinadır. Hätta günümüzdä insan sağlamlığını tähdit edän QİÇS (SPİD) xästäliyi dä äksärän cinsi älaqä ilä yoluxur.
Zinanın artdığı yerlärdä ölümün dä artacağını xäbär verän Peyğämbärimiz diqqätimizi bu nöqtäyä çäkmişdir.
Ailä üçün dä än böyük tählükä, şübhäsiz ki, zinadır. Çünki zina ailänin qurulmasına mane olur. Qurulmuş olan ailäni isä dağıdır. Ailä isä cämiyyätin nüväsini ämälä gätirir. Uşaq ailädä böyüyür. Äxlaq vä tärbiyäni ailädä alır. Ailänin tählükäyä düşmäsi cämiyyätin tählükäyä düşmäsidir. Buna görä dä dinimiz zinanı qadağan etmişdir. Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Zinaya da yaxın düşmäyin. Çünki o çox çirkin bir ämäl vä pis bir yoldur. "14
Peyğämbärimiz dä belä buyurmuşdur:
"Allaha şärik qoşmamaq, oğurluq etmämäk, zina etmämäk, uşaqları öldürmämäk, özünüzdän uydurduğunuz yalanla böhtan vä iftira atmamaq üzärä mänä beyät edin. "15
"Mömin olan bir şäxs zina etmäz. Mömin olan bir şäxs içki içmäz ."16
5 Müharibädän qaçmaq
Dinimizin bizä verdiyi bir sıra väzifälär vardır. Vätäni qorumaq vä lazım olduğu zaman onun uğrunda vuruşaraq ölmäk bu väzifälärin än vaciblärindän biridir. Çünki din, namus vä müstäqillik kimi müqäddäs şeylär yalnız vätän sayäsindä mühafizä edilä bilär.
Buna görä dä, inanan insanlar olaraq, vätän naminä edä bilmäyäcäyimiz heç bir fädakarlıq yoxdur.
Vätäni qorumaq üçün äsgärliyä getmäk milli olduğu qädär dä dini bir väzifädir. Çünki vätänin müdafiäsi eyni zamanda dinin dä müdafiäsidir.
"Dinimiz äsgärliyä böyük ähämiyyät vermişdir." Särhäddä bir gün növbät gözlämänin bir ay gündüz nafilä oruc tutub gecä ibadät etmäkdän daha çox savab olduğunu Peyğämbärimiz muştuluqlamışdır.17
Äsgärlik häm dä müharibäyä bir hazırlıqdır. Vätän naminä vuruşmaq isä Allahın ämridir. Peyğämbärimizä hansı davranışın daha üstün olduğunu soruşan birinä, o: "Allaha inanmaq vä onun yolunda müharibä etmäk," deyä buyurmuşdur.18
Vätän üçün döyüşürkän ölänlärä şähid deyilir. Şähidlik isä bir müsälmanın bu dünyada nail ola biläcäyi än uca märtäbädir.
"Payğämbärimiz, öldükdän sonra cännätä gedän heç kimin bütün dünyanı ona versälär dä, geri qayıtmaq istämädiyini bildirmişdir. Yalnız şähidlärin şähidliyin ucalığını gördükläri üçün dünyaya qayıdıb yenä on däfä şähid olmağı arzu edäcäklärini xäbär vermişdir."19
Düşmänlä vuruşmaq vä şähid olmaq nä qädär böyük mükafata layiqdirsä, müharibädän qaçmaq da o qädär böyük günah sayılmışdır.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Kafirlärlä bir yerä toplaşdıqları vaxt rastlaşsanız, dönüb onlardan qaçmayın!(Düşmäni aldatmaq mäqsädilä yalandan özünü qaçan kimi göstärib) täkrar döyüş üçün bir täräfä çäkilän vä ya (kömäk mäqsädilä müsälmanlardan ibarät) başqa bir dästäyä qoşulan istisna edilmäklä, kim belä bir gündä düşmänä arxa çevirib qaçarsa, sözsüz ki, Allahın qäzäbinä uğramış olar. Onun mäskäni Cähännämdir. Ora nä pis dönüş yeridir!"20
İslam tarixindä bu mövzu ilä älaqädar bir hadisä vardır. Täbük säfärinä getmäyän üç adam haqqındakı bu hadisädän müharibädän qaçmağın Allah vä Peyğämbäri täräfindän än ağır şiddät vä nifrätlä qarşılandığını görürük.
Täbük säfärinä üzrlü säbäbläri olmadığı halda getmäyän Kab b. Malik, Murarä b.är-Räbi äl-Amri vä Ümeyyä äl-Vakıfi Peyğämbärimiz täräfindän çox ağır bir şäkildä cäzalandırılmışdır. Peyğämbärimiz onları cämiyyätdän ayırmış, müsälmanların onlarla danışmasını qadağan etmişdir. Bazarda, dükanda gäzärkän heç kim bunlara salam vermäz, üzünü çevirärdi. İçindä yaşadıqları cämiyyätin bu münasibätindän çox sıxılmışdılar. Allaha yalvarır, günahlarının bağışlanmasını istäyirdilär.
Nähayät, älli gündän sonra Allah-Taala tövbälärini qäbul etmiş vä onları bağışlamışdı. Bu mövzuda aşağıdakı ayä nazil olmuşdu:
"Hämçinin (Täbük döyüşündän) geri qalmış üç näfärin dä tövbälärini qäbul etdi. Belä ki, gen dünya onlara dar olmuş, üräkläri tängä gälib sıxılmışdı. Onlar ( Allahın äzabından) yalnız Onun Özünä sığınmağın mümkün olduğunu başa düşdülär. Allah onlara tövbä etmäk üçün tövbä näsib etdi. Şübhäsiz ki, Allah tövbäläri qäbul edändir vä rähmlidir!"21
Bu hadisäyä şahid olanlar bundan böyük därs almışdır, bundan sonraki säfärlärdän üzrsüz säbäblä yayınan olmamışdır.
6 Sehrbazlıq etmäk
Böyük günahlardan biri dä sehrbazlıq etmäkdir.
Sehrbazlıq säbäbi gizli olan, gözbağlayıcılıq vä hiylägärlik şäklindä täzahür edän şeyä deyilir.
Biz buna "cadu" vä "äfsun" deyirik.
Çox qädim zamanlardan bäri sehrbazlıq, demäk olar ki, bütün cämiyyätlärdä mövcud olmuşdur.
Sehrin müxtälif yolları vä müxtälif növläri vardır.
Sehr daha çox ruhlara täsir edir. Fikirläri qarışdırır, üräyi yaralayır, äxlaqı yerlä-yeksan edir. Ärlä arvadın arasını vurur, ailä yuvasını dağıdır. İnsanları bir-biri ilä düşmän edir, cämiyyätdä narahatlıq yaradır.
Mähz bu säbäblärlä dinimiz sehrbazlığı qadağan etmiş, sehrbazlıqla mäşqul olanların pis ruhlu insanlar olduğunu, dünyada vä axirätdä pärişan olacaqlarını bildirmişdir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Sehrbaz harda olursa olsun, mätläbinä çatmaz."22
Sehrbazın cadu etmäsi günah olduğu kimi, bir insanın cadu elätdirmäsi dä günahdır.
Peyğämbärimiz belä buyurur:
"Quş uçuran vä onun üçün quş uçurdulan, fala baxan vä ya baxdıran, sehr edän vä ya etdirän bizdän deyildir. Kim falçıya gedib onun söylädiyinä inansa, o adam Mähämmädä (s.a.s) nazil olan Qurani-Kärimi inkar etmiş olar."23
7 Yetim malı yemäk
İnsanlar varlılıq vä kasıblıq baxımından bir-birinä bärabär deyildir. Bäzilärinin maddi väziyyäti yaxşı olduğu halda, bäziläri kasıbdır. Ata-anası ilä ailädä rahat yaşayan uşaqlar olduğu olduğu kimi, yetim qalmış, yuvası dağılmış uşaqlar da vardır. Näticä etibarilä, insanların sosial väziyyäti eyni deyildir.
Buna görä dä dinimiz maddi väziyyäti yaxşı olanların kasıbları vä yetimläri qorumalarını näsihät etmişdir.
Öz uşaqlarımız kimi, yetimlär dä bizä Allahın bir ämanätidir. Öz uşaqlarımızla maraqlandığımız kimi, onlarla da maraqlanmalıyıq. Çünki onların da anası, atası bizik. Onların da öz uşaqlarımız kimi, tähsil alıb yetişmäläri vä cämiyyät üçün faydalı şäxsiyyät kimi formalaşdırılmaları bizim väzifämizdir.
Yetimlärin özü kimi mallarını da qorumaq bizim väzifämizdir. Yetimlärin malını öz malı kimi yeyänlär böyük babal altında qalır vä böyük günah işläyir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Häqiqätän, yetimlärin mallarını haqsızlıqla yeyänlärin yedikläri qarınlarında oda çevriläcäk vä onlar qiyamätdä alovlu Cähännämä giräcäklär."24
8 Ata-ananın üzünä ağ olmaq
Müsälmanın iki äsas väzifäsi vardır.
Birincisi yalnız Allaha ibadät etmäk, digäri dä Allahın yaratdıqlarına şäfqät vä märhämät göstärmäkdir.
Allahın yaratdıqlarından insana än yaxın olanları ana vä atadır. Çünki onlar insanın dünyaya gälmäsinä säbäb olmuşdur. Sadäcä dünyaya gätirän deyil, eyni zamanda onu böyüdän, yetişdirän, tärbiyä vä tähsil verän insanlardır. Onlar bu xidmätlärinin äväzini dä gözlämädän, narahat olmadan, bütün işläri istäyä-istäyä görüblär. Özläri yemäyib uşaqlarına yediriblär, özläri geyinmäyib uşaqlarına geyindiriblär. Uşaqlarının rahatlığı üçün heç bir fädakarlıqdan çäkinmäyiblär.
Buna görä dä, dinimiz ata-anaya hörmätsizliyi qadağan etmiş vä bunu än böyük günahlardan hesab etmişdir.
Peyğämbärimiz belä buyurmuşdur:
"Böyük günahlar, Allaha şärik qoşmaq, ata-ananın üzünä ağ olmaq, adam öldürmäk vä yalan yerä and içmäkdir. "25
"Üç şey var ki, bunlar ilä edilän ämälin faydası olmaz: Allaha şärik qoşmaq, ata-ananın üzünä ağ olmaq vä müharibädän qaçmaqdır."26
"Allahın rızası ata-ananın rızasındadır. Allahın qäzäbi ata-ananın qäzäbindädir."27
Ata-anaya xüsusilä qocaldıqları vaxt edilän xidmät insanın Cännätä girmäyä layiq görülmäsinä, äksi isä cähännämä girmäsinä säbäb olur. Zira Peyğämbärimiz:
"Başı daşdan daşa däysin (yäni zillätä düşsün), yenä başı daşdan daşa däysin, yenä başı daşdan daşa däysin," deyä buyurmuşdur. Ondan soruşmuşlar:
Kimin ey Allahın Räsulu?
Peyğämbärimiz:
"Ata-anasından ikisinin vä ya birinin yaşlandığı vaxtda kömäyinä yetişib, Cännätä getmäyänin (yäni onların xeyir-duasını ala bilmäyänin), deyä buyurmuşdur.28
Ata vä anaya layiq olduqları xidmät vä hörmät göstärilmäli,onları narahat edän häräkätlärdän çäkinilmälidir. Çünki onlar bizim hamilärimizdir.
Heç bir üzrlü säbäb onlara qarşı hörmätsizliyimizi haqlı çıxarda bilmäz.
9 Yalan vä yalançı şahidlik
Doğruluq insanın än gözäl xüsusiyyätlärindändir. Çünki sözü vä ämäli doğru olan insanı Allah-Taala sevär.
Doğruluq Peyğämbärlärdä olan sifätlärdän biridir.
Allah-Taala Qurani-Kärimdä Peyğämbärlärini bu xüsusiyyätlärinä görä täriflämişdir.
Doğruluq äxlaqın tämäli vä bütün fäzilätlärin başıdır.
Doğruluq nä qädär tärifälayiq bir fäzilät isä, bunun äksi olan yalançılıq isä o qädär pis bir xasiyyätdir.
Buna görä dä, dinimiz yalan danışmağı yasaqlamış, onu böyük günahlardan hesab etmişdir.
Yalan insan üçün än pis xüsusiyyät olan münafiqlik (ikiüzlülük) älamätidir. Yalan danışan bir insan ibadätlärini yerinä yetirsä dä, münafiqlikdän (ikiüzlülükdän)xilas ola bilmäz.
Peyğämbärimiz belä buyurmuşdur:
"Münafiqin üç älamäti vardır: yalan danışar, verdiyi sözün üstündä durmaz, bir şey ämanät edildiyi zaman xäyanät edär(ämanäti qorumaz)."29
Yalanın bütün növläri günahdır. Ancaq elä yalanlar vardır ki, onlarla haqlı olan haqsız çıxardılır vä häqiqät ört-basdır edilir. Yalançı şahidlik bu cür yalanlardan biridir.
Xätir üçün, yaxud Allah göstärmäsin mänfäät üçün mähkämädä yalançı şahidlik etmäk böyük günahdır. Çünki yalançı şahid ädaläti zädäläyir, haqqın taptalanmasına vä günahsız insanların äziyyät çäkmäsinä, zärär görmäsinä säbäb olur. Beläliklä, yalançı şahid başqasına kömäk etmäk, könlünü xoş etmäk üçün öz könlünü qaraldır vä axirätini mähv edir. Allahın qäzäbinä vä äzabına layiq olur. Äleyhlärinä şahidlik etdiyi insanların da nifrätini qazanır.
Şahidlik etdiyimiz şikayätçi vä şikayät olunanlar arasında yaxınlarımız vä sevdiklärimiz dä olsa, yenä şahidliyi Allah üçün etmäli vä doğrunu söylämäliyik.
Allah-Taala Qurani-Kärimdä belä buyurur.
"Ey iman gätiränlär! (şahidliyiniz) sizin özünüzün, ata-ananızın, yaxın qohumlarınızın äleyhinä olsa belä, ädalätdän möhkäm yapışan Allah şahidi olun! (Äleyhinä şahidlik edäcäyiniz şäxs) istär dövlätli, istär kasıb olsun, här halda Allah onların här ikisinä sizdän daha yaxındır. Näfsinizin istäyinä uyub haqdan üz çevirmäyin! Äğär dilinizi äyib-büzsäniz vä ya (doğru şähadät vermäkdän, yaxud ümumän şahidlikdän) boyun qaçırsanız, (bilin ki,) Allah etdiyiniz işlärdän xäbärdardır!"30
Peyğämbärimiz dostlarına :
Böyük günahların än böyüyünü sizä bildirimmi? deyä soruşdu. Onlar:
Bäli, bildir, ey Allahın Peyğämbäri! dedilär. Peyğämbärimiz:
Allaha şärik qoşmaq, ata-ananın üzünä ağ olmaq, dedi, sonra durduğu yerdän qalxıb oturdu vä:
Yaxşı qulaq asın, bir dä yalançı şahidlik, dedi vä bu sözü ara vermädän täkrar etmäyä başladı. Dostları, "Kaş ki, sükut etsälär(heç danışmasalar)," dedilär.31
Yalançı şahidlik edän bir insan üç cür günaha batmış olur. Birincisi, yalan danışır. İkincisi, haqsız olan bir insana kömäk edir. Üçüncüsü, haqlının zärär çäkmäsinä säbäb olur.
10 Qeybät
Qeybät bir insanın müsälman qardaşının arxasınca danışması, onda mövcud olan bir äksikliyi söyläyib onu pislämäsidir.
Peyğämbärimiz bir gün yanındakılardan :
Qeybätin nä olduğunu bilirsinizmi? deyä soruşdu. Onlar:
Allah vä Peyğämbäri daha yaxşı bilär, dedilär. Peyğämbärimiz:
Qardaşını (özünün olmadığı zaman) onun xoşlanmadığı bir şeylä xatırlamaqdır, deyä buyurdu. Dinläyänlär:
Dediyim şey qardaşımda varsa, nä buyurursunuz? deyä soruşdular. Peyğämbärimiz:
"Ägär dediyin qardaşında varsa, o zaman qeybät olur. Ägär yoxsa, ona böhtan vä iftira etmiş olarsan," -deyä buyurdu.32
Demäli, qeybät bir insanın arxasınca onun xoşlanmadığı şeyläri danışmaqdır. Bunlar onun bädän quruluşu ilä, näcabäti ilä, äxlaqı ilä, geyim-kecimi vä dini ilä älaqädar ola bilär. Boyu balacadır, ailäsi yaxşı deyil, tämtäraq häväskarıdır, yalançıdır, xäsisdir, etibarsızdır kimi.
Bu vä bunun kimi qüsurları din qardaşının arxasınca danışmaq qeybätdir vä iyränc bir günahdır.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"...bir-birinizin qeybätini qılmayın! Sizdän biriniz ölmüş qardaşının ätini yemäyä razı olarmı?! Bu sizdä ikrah hissi oyadar (qeybät dä belädir). Allahdan qorxun! Häqiqätän, Allah tövbäläri qäbul edändir, rähmlidir!"33
İnsan niyä başqasının qeybätini edir? Böyük alim İmam Qäzzali qeybätin başlıca säbäblärindän birinin kin olduğunu söyläyir. Onun fikrincä, insan başqasına kin bäslädiyinä görä, onun äleyhinä danışmaqdan zövq alır. Halbuki, mömin kin saxlamaz.
Geybätin bir başqa säbäbi dä, gözü götürmämäkdir. Adätän insan özündän üstün, cämiyyät içindä hörmäti olan vä bilikli bir insana bu vä başqa üstünlüklärinä görä paxıllıq edir vä onda gördüyü bäzi qüsurları söyläyäräk onu pislämäyä cähd göstärir.
Aşağıdakı misal qeybäti çox gözäl izah edir. Hz. Ayşä anamız bir gün Peyğämbärimizä deyir:
Ey Allahın elçisi, Safiyänin (Safiyä Peyğämbärimizin arvadlarından biri) boyu o qädär qısadır ki? Bu qädäri sänä bäs edirmi? Peyğämbärimiz:
Ayşä, elä bir şey dedin ki, ägär o söz dänizin suyu ilä qarışsa, här halda onu pozardı, deyä buyurmuşdur.34
Peyğämbärimiz müsälman qardaşının arxasınca danışanlara qiyamät günü dähşätli şäkildä äzab veriläcäyini bildirmiş vä belä buyurmuşdur:
"Män merac etdirildiyim gecä bir topa insanın yanından keçdim. Bunlar misdän dırnaqları ilä üzlärini vä sinälärini cırmaqlayırdılar. Män:
Ey Cäbrayıl, bunlar kimdir? deyä soruşdum. Cäbrayıl Äleyhüssälam:
Bunlar, insanların ätlärini yeyän geybät edän onların ismät vä şäräflärinä toxunanlardır, dedi."35
Qeybät etmäk günah olduğu kimi, geybätä qulaq asmaq da günahdır. Müsälman qardaşının arxasından danışılırkän, onun ismät vä şäräfinä toxunulurkän bunu eşidärsä, onun üzärinä düşän danışana mane olmaqdır. Çünki bir müsälmanın qanı vä malı kimi namusu da toxunulmazdır.
Peyğämbärimiz buyurur:
"Ägär bir näfär, qardaşının namus vä şäräfi haqqında nalayiq danışanlara qarşı onu müdafiä etsä, Allah-Taala da qiyamät günü o insanı cähännämdän uzaqlaşdırar."36
Müsälman qardaşının arxasınca danışaraq günaha batan bir insanın günahdan xilas olması üçün tövbä etmäsi kifayät deyil. Häm tövbä etmäli, häm dä qeybätini elädiyi qardaşından halallıq almalıdır. Ancaq o zaman bu günahdan xilas ola bilär.
11 Sözgäzdiränlik (aravuranlıq)
Dinimizin qadağan etdiyi vä böyük günahlardan saydığı pis ämällärdän biri dä sözgäzdiränlikdir.
Sözgäzdiränlik ara vurmaq üçün birindän söz alıb digärinä aparmaqdır. Bu pis xasiyyät möminä yaraşmaz. Bu häräkät insanların arasındakı münasibätläri pozar, qardaşı qardaşa düşmän edär. Ailäni dağıdar vä böyük fitnä-fäsada säbäb olar.
İbn Abbas (r.a.) deyir ki, Peyğämbärimiz iki qäbrin yanından keçärkän :
Bu qäbirdä yatanlar äzab çäkirlär. Häm dä (onların fikrincä) äzab çäkmäläri böyük bir şeyä görä deyil, deyä buyurdu vä sözünä davam etdi:
Bäli, (onlar nä qädär ähämiyyätsiz hesab etsälär dä) günahları böyükdür. Biri sidikdän çäkinmäz, yaxşı tämizlänmäzdi. Digäri dä sözgäzdiränlik edärdi.37
Yenä Peyğämbärimiz buyurur:
"Ara vurmaq üçün söz aparıb gätirän bir insan Cännätä girä bilmäz."38
"Şübhäsiz ki, insanların än pis olanları ikiüzlülärdir ki, birinä bir üzlä, digärinä bäşqa bir üzlä gedirlär."39
Qurani-Kärim ayıb axtaran vä sözgäzdiränlik edän insanlara etibar edilmämäsini vä elädiklärinä yaxşı münasibät göstärilmämäsini näsihät etmişdir. Qurani-Kärim belä buyurur:
" Ayıb axtarana, söz gäzdiränä münasibät göstärmä."40
Peyğämbärimiz ayäti-kärimädäki xäbärdarlıqlara tamamilä ämäl edärdi. Yoldaşları haqqında özünä söz gätirilmäsinä yaxşı münasibät bäslämäz vä:
"Yoldaşlarımdan heç biri digäri haqqında xoşuma gälmäyän bir şeyi mänä bildirmäsin. Çünki män hamınıza sämimi bir qälb ilä sevgi dolu könül ilä yaxınlaşmaq istäyäräm,41 deyä buyurur vä yoldaşlarının belä çirkin häräkätä yol vermälärinä izin vermäzdi.
Sözgäzdiränlik günah olduğu kimi, insanların etibarının itirilmäsinä dä säbäb olur.
12 Bädgümanlıq
Böyük günahlardan biri dä bädgümanlıqdır ki, bu da başqasının pis olduğunu zänn etmäkdir.
Bädgümanlıq däqiq mälumata äsaslanmaz. Däqiq mälumat olmadan bir insan haqqında hökm vermäk, söz danışmaq sähv olar. Qurani-Kärimdä buyurulmuşdur:
"Bilmädiyin bir şeyin ardınca getmä."42
Yaxşı bilmädiyimiz vä görmädiyimiz şeylär haqqında danışmamağımız ämr edilir. Çünki insanın eşitdiyi şeylärin äksäriyyäti yalan, bir hissäsi dä kin vä qäzäbin mähsulu ola bilär. Bunu däqiq mälumat kimi yaymaq peşmançılıq gätirär. Buna görä dä Peyğämbärimiz belä buyurmuşdur:
"Här eşitdiyini danışmaq insana yalan olaraq kifayät edär. "43
Här eşitdiyimiz häqiqät deyildir. Häqiqät olduğunu färz eläsäk belä, onu başqalarına demäk lazım deyil. Hälä häqiqät deyilsä, tädqiq etmädän, doğruluğu tam olaraq mälum olmadan onu başqalarına näql etsäk, buna görä mäsuliyyät daşıyarıq.
Bäzi insanların söz vä häräkätlärinä baxaraq onlar haqqında täxmini fikir yürütmäk sähvdir, günahdır.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Çox zännä gümana qapılmaqdan çäkinin. Şübhäsiz ki, zännin bäzisi günahdır."44
Peyğämbärimiz dä belä buyurur.
"Bädgümanlıqdan çäkinin. Çünki güman sözlärin än yalanıdır."45
Qördüyümüz kimi, bädgüman olmaq vä başqalarının gizli qüsurlarını vä ayıblarını axtarmaq günahdır.
Täbii ki, güman etmäyin hamısı günah deyil. Çünki ayäti-kärimädä bäzi gümanların günah olduğu bildirilmişdir. Demäli, günah olmayan güman etmäk dä vardır. Yaxşı fikirdä olmaq günah olmayan gümandır. Hätta yaxşı fikirdä olmaq tövsiyä edilir. Peyğämbärimiz dä belä buyurmuşdur:
"Sizdän biriniz qätiyyän Allaha xoş güman etmädän ölmäsin."46
Haqqında yaxşı fikirläşdiyimiz biri, güman etdiyimiz kimi yaxşı deyilsä, biz buna görä mäsuliyyät daşımırıq. Çinki däqiq mälumatımız olmadığı insanlar haqqında biz ancaq yaxşı şeylär düşünä bilärik. Ägär pis güman etdiyimiz biri yaxşı isä, o zaman biz Allahın ämrinä äks häräkät etmiş olduğumuz üçün günah etmiş oluruq.
13 Lağa qoymaq
Müsälman müsälmanın qardaşıdır. Ona haqsızlıq etmäz. Onun malına vä namusuna täcavüz etmäz. Onu aldatmaz. Onu lağa qoymaz. Onu incidäcäk söz vä häräkätlärdän uzaq durar. Özünä edilmäsini istämädiyi şeyi ona da istämäz. Onu sevär, malını, şäräfini vä namusunu qoruyar.
Müsälman qardaşını lağa qoymaq, onu incidän söz demäk vä ona pis ad qoymaq böyük günahlardandır.
Qurani-Kärimdä belä buyurulur:
"Ey iman gätiränlär! Bir qövm digärini lağa qoymasın. Ola bilsin ki, lağa qoyulanlar lağa qoyanlardan (Allah yanında) daha yaxşı olsunlar. Qadınlar da bir-birinä rişxänd elämäsinlär. Bälkä, rişxänd olunanlar rişxänd edänlärdän daha yaxşıdırlar. Bir-birinizä tänä etmäyin, eyib tutmayın vä bir-birinizi pis läqäblärlä çağırmayın. İman gätirdikdän sonra fasiq adını qazanmaq necä dä pisdir. Mähz tövbä etmäyänlär zalimlärdir!"47
Peyğämbärimiz dä:
"Bir-birinizä häsäd aparmayın! Alış-verişdä bir-birinizi aldatmayın. Bir-birinizä darğın olmayın vä bir-birinizdän üz çevirmäyin. Bir-birinizin bitmäk üzrä olan bazarlığını pozmayın. Allahın qulları, qardaş olun.
Müsälman müsälmanın qardaşıdır; ona zülm etmäz, onu kömäksiz qoymaz, ona xor baxmaz," deyä buyurmuş, sonra köksünä işarä edäräk:
"Takva mähz buradadır. Bir insanın pis olması üçün müsälman qardaşını xor görmäsi kifayätdir. Müsälmanın müsälmana qanı, malı, namusu haramdır,"48deyä davam edäräk müsälmanı xor görmäyin nä qädär pis bir häräkät olduğunu bildirmişdir.
Bir insan özü kimi insan olan bir başqasını näyä görä lağa qoyar? Ona qiymät vermädiyi, ağıl vä zäkasını bäyänmädiyi vä onda anadangälmä mövcud olan bir äksikliyi üçün lağa qoyar. Bu isä doğru bir şey deyildir. Bu ölçü ola bilmäz. Bundan ölçü kimi istifadä etmäk sähvdir. Çünki insan Allahın yaratdığı än uca varlıqdır. Hörmäti vardır. Allahın etibar etdiyi insanı aşağı görmäk böyük xätadır. Digär täräfdän, bälkä dä, lağa qoyulan Allahın yanında lağa qoyandan daha qiymätlidir.
Allah-Taala istär ällä, istärsä dä dillä ona-buna sataşmağı, incitmäyi adät elämiş insanlarala älaqädar belä buyurur:
"Dalda geybät edib üzdä tänä vuran här käsin vay halına! O kimsä ki, mal yığıb onu dönä-dönä sayar. Vä elä zänn edär ki, mal-dövläti onu äbädi yaşadacaqdır. Xeyr! O mütläq Hütämäyä atılacaqdır! Bilirsänmi Hütämä nädir?! O, Allahın yanar odudur. Elä bir od ki, üräkläri yandırıb yaxar. O, belälärinin üzünä qapanıb kilidlänäcäkdir. Onlar hündür sütunlara bağlanmış olacaqlar!"49
Başqasını lağa qoymaq, onu incidän söz demäk vä häräkätlär etmäk qadağandır, günahdır. Müsälman näinki insana, hätta digär canlılara belä äziyyät vermämälidir. Çünki dinimiz, insan başda olmaq üzrä, bütün canlılara äziyyät edilmäsini qadağan etmişdir.
14 Hiylägärlik etmäk
İslamiyyät düzgünlüyä böyük ähämiyyät verir. Här işdä vä sözdä düzgün olmağı äxlaqın vä bütün fäzilätlärin äsası sayır.
Dinimiz yalan danışmağı haram etdiyi kimi, iş vä ticarätdä hiylägärliyi, müsälmanı aldatmağı da haram etmiş vä bunu böyük günahlardan hesab etmişdir.
Bir insanın müsälman qardaşını onun sadälövhlüyündän istifadä edäräk aldatması häqiqätän çox pis xasiyyät, çirkin bir häräkätdir.
Peyğämbärimiz bir däfä bazarda bir taxıl topasının yanından keçärkän älini bu topanın içinä soxdu vä barmaqları islandı. Taxılın sahibindän soruşdu:
Bu nädir? Adam:
Yağışda islandı, ey Allahın Peyğämbäri, deyä cavab verdi. Peyğämbärimiz:
İslaq hissäsini üstünä qoysan, insanlar görsä olmazmı? Bizä hiylägärlik edän, bizi aldatan bizdän deyildir, deyä buyurdu.50
Başqasına aid olan bir malı oğurlamaq, hiylägärlik etmäk necä günahdırsa, ticarät vä alış-verişdä äksik ölçmäk vä sähv çäkmäk dä eyni şäkildä haram vä günahdır.
Allah-Taala Qurani-Kärimdä belä buyurur:
"O käslär ki özläri xalqdan bir şey aldıqları zaman onu tam ölçüb alar, xalq üçün ölçdükdä vä ya çäkdikdä isä onu äksildärlär. Mägär onlar diriläcäklärini düşünmürlär?! Özü dä dähşätli bir gündä?! O gün bütün insanlar alämlärin Räbbi olan Allahın hüzurunda duracaqlar!"51
Bir gün İbn Ömär (r.a.) bu ayäläri oxuyurdu. "O gün bütün insanlar alämlärin Räbbi olan Allahın hüzurunda duracaqlar!" ayäsinä gälincä özünü saxlaya bilmäyib ağlamağa başlamışdır. Çünki o gün elä bir gündür ki, här haqq sahibinä haqqı veriläcäk vä heç kimä haqsızlıq edilmäyäcäkdir. Buna inanan biri, başqasını aldatmaz. Heç kimä hiylägärik vä haqsızlıq etmäz.
15 Täkäbbür
Böyük günahlardan biri dä täkäbbürdür. Täkäbbür insanın özünü bäyänmäsi vä başqalarının qarşısında lovğalanmasıdır.
Bu pis xasiyyät, insanların bir-birini sevmäsinä vä qaynayıb-qarışmasına mane olur. Özündän razı olan adamı Allah sevmädiyi kimi, insanlar da sevmäzlär. Buna görä dä Qurani-Kärimdä tävazökarlıq täriflänmiş, täkäbbür, yäni özündän razılıq vä lovğalıq pislänmişdir.
Allah-Taala belä buyurur:
"Adamlardan täkäbbürlä üz çevirmä, yer üzündä lovğa-lovğa gäzib dolanma. Häqiqätän, Allah heç bir özündän razını, lovğalanıb fäxr edäni sevmäz!"52
"Biz bu axirät yurdunu yer üzündä täkäbbürlük etmäyänlärä vä fitnä-fäsad törätmäyänlärä qismät edirik. Gözäl aqibät ancaq Allahdan qorxub pis ämällärdän çäkinänlärindir!"53
"Allah täkäbbür edänläri sevmäz!"54
Peyğämbärimiz dä belä buyurmuşdur:
"Cähännämlikläri sizä xäbär verimmi? Onlar daş üräkli, malını xeyir işdän äsirgäyän täkäbbürlü insanlardır."55
"Lovğalıq edäräk paltarını dartan insana Allah-Taala qiyamät günü rähmät näzäri ilä baxmaz."56
Peyğämbärimiz buyurdu:
"Qälbindä zärrä qädär täkäbbür olan biri Cännätä girä bilmäz. " Äsabälärindän Mali b. Minarä:
"Ey Allahın Räsulu, insan paltarının vä ayaqqabısının gözäl olmasını sevär," dedi. Peyğämbärimiz:
"Allah gözäldir, gözälliyi sevär. Täkäbbür isä haqqı qäbul etmämäk vä insanları xor görmäkdir," deyä buyuraraq57 tämiz geyinmäyin, üst-baş vä pal-paltarın düzgünlüyünä diqqät etmäyin täkäbbürä däxli olmadığını bildirmişdir.
Böyüklük Allaha mäxsusdur. Qula yaraşan tävazökarlıqdır. Allaha mäxsus bir sifätä qulun yiyä durması doğru deyildir. Necäki, Peyğämbärimiz dä:
"Ucalıq vä ululuğun Allahın şanına layiq sifätlär olduğunu, bu sifätlärin birindä Allaha şärik qoşmaq istäyänlärä Allahın äzab veräcäyini ..."58 bildirmişdir.
Müsälmana yaraşan tävazökar olmaq vä beläliklä häm Allahın, häm dä insanların mähäbbätini qazanmaqdır.
16 Färz olan ibadätläri tärgitmäk
İnsanı yaradan vä ona saysız-hesabsız nemätlär bäxş edän Allah-Taalanın qulları üzärindä bir haqqı vardır. Bu, ibadätdir. Möminlär Allahın bu haqqına riayät elädikläri, yäni ibadät elädikläri täqdirdä Allahın yanında qiymät qazanırlar. İbadät väzifäsini yerinä yetirmäyänlär isä bundan mährum olurlar.
Allah-Taala belä buyurur:
"(Ya Räsulum) de ki:"Ägär ibadätiniz olmasa, Räbbinizin yanında nä qädir-qiymätiniz olar?"59
Älbättä ki, ibadät insana Allah yanında qiymät qazandırır. Çünki yaradılmağımızın mäqsädi Allahı tanımaq vä Ona ibadät etmäkdir. Bu mövzuda Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Män cinläri vä insanları yalnız mänä ibadät etmäk üçün yaratdım!"60
Färz olan ibadätlär aşağıdakılardır:
1 Kälmeyi-şähadät: Allahdan başqa Tanrı olmadığına, Hz. Mähämmädin Allahın Peyğämbäri olduğuna şahidlik etmäk. Yäni bu mänadaki "Äşhädü än la ilahä illällah vä äşhädü ännä Muhammeden abdühu vä Räsüluh" kälmeyi-şähadäti dillä söylämäk.
2 Namaz qılmaq: häddi-büluğa çatmış vä ağlı başında olan här bir müsälmanın gündä beş vaxt namaz qılmasıdır.
3 Zäkat vermäk: varlı müsälmanların mal vä pullarının bir hissäsini kasıb müsälmanlara vermäsidir.
4 Häccä getmäk: imkanı olanların ömürlärindä bir däfä häcc väzifäsini yerinä yetirmäsidir.
5 Ramazan orucunu tutmaq: häddi-büluğa çatmış vä ağlı başında olan müsälmanların här il Ramazan ayında oruc tutmasıdır.
İslamın färz buyurduğu ibadätlär bunlardır.
Bu ibädätläri imkanı olan här bir müsälmanın yerinä yetirmäsi färzdir, lazımdır.
Şärtlärini bildiyi vä imkanı olduğu halda, bu ibadätläri etmämäk böyük günahlardan biridir.
Misal üçün namazı götüräk. Häddi-büluğa çatmış ağlı başında olan qadın vä kişi gündä beş vaxt namaz qılmalıdır. Bu mäsuliyyäti näzärä almayıb namaz qılmayan insan böyük günah işlämiş olur.
Qurani-Kärimdä belä buyurulur:
"Onlardan sonra namazı tärk edib şähvätä uyan näsil gäldi. Näfislärinin cäzasını çäkäcäklär."61
Digär ibadätlär dä namaz kimidir. Tärk edilmäsi böyük günahdır.
TÖVBÄ
İnsan olaraq hamı günah işläyä bilär. Peyğämbärlärin xaricindä heç kim günahsız deyil, yäni här hansı bir günah işlämäkdän qorunmuş deyil.
Peyğämbärimiz belä buyurur:
"İnsanoğlunun hamısı günah işläyär. Günah işälyänlärin än xeyirlisi (peşman olub) tövbä edändir."1
Gördüyümüz kimi, Peyğämbärimiz insanın xatasız olmadığını bildirir. İnsan biläräk vä ya yanılaraq günaha bata bilär. Nä qädär diqqätli olursa olsun, heç sähvsiz vä günahsız ola bilmäz. Ancaq insanlar bir-birlärinä nisbätän az günahkar vä ya çox günahkar ola bilärlär.
Nä olursa olsun, insan heç bir vaxt ümidsizliyä qapılmamalı, sähvlärindän peşmanlıq çäkäräk Allaha yönälmäli, Ondan äfv dilämälidir. Çünki Allah-Taala sonsuz märhämät sahibidir. Sämimiyyätlä tövbä edänlärin tövbälärini qäbul edär.
Allah-Taala belä buyurur:
"Bändälärinin tövbäsini qäbul edän, günahları bağışlayan vä sizin nä etdiyinizi bilän Odur."2
"O müttäqilär ki, bir günah iş gördükläri, yaxud özlärinä zülm etdikläri zaman Allahı yada salıb (tövbä edäräk) günahlarının bağışlanmasını istäyärlär. Axı günahları Allahdan başqa kim bağışlaya bilär? Vä onlar gördükläri işin (pis olduğunu) bildikdä (tövbädän sonra) bir daha ona qayıtmazlar."3
Säbäbi nä olursa olsun, işlädiyimiz günahlar üçün tövbä etmäyi Allah-Taala ämr edir.
Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
"Ey iman gätiränlär! Hamınız Allaha tövbä edin ki, fälah tapasınız." 4
"Ey iman gätiränlär! Allaha sämimi-qälbdän (bir daha günaha qayıtmamaq şärtilä) tövbä edin."5
Peyğämbärimiz dä bu mövzuda belä buyurur:
"Ey insanlar! Allaha tövbä edin vä ondan äfv diläyin. Män gündä yüz däfä tövbä ediräm."6
Tövbänin härfi mänası qayıtmaqdır. Dindäki mänası isä işlänän günaha görä peşman olub, bir daha etmäyäcäyinä dair Allaha and içmäk vä ondan äfv istämäkdir.
Tövbä günahlardan tämizlänmä yoludur. Kirlänän vücudumuz su ilä tämizländiyi kimi, günahla kirlänän mänävi varlığımız da tövbä ilä tämizlänir.
Allah-Taala lütf edäräk tövbä qapısını açıq qoymuşdur. Qul öz iradäsi ilä Allaha yönäldiyi vä Ondan äfv dilädiyi zaman Cänabi-Haqq onun tövbäsini qäbul edär. Ancaq qul da tövbäsini son näfäsinä qädär gecikdirmämäli, sähvinin ardından därhal tövbä etmälidir.
Möminin son näfäsindäki tövbäsinin dä qäbul olunacağı arzu edilirsä dä, bu qädär ähämiyyätli işi gecikdirmäk doğru deyil.
Allah-Taala buyurur:
"Allah yanında yalnız o käslärin tövbäsi qäbul olunar ki, onlar nadanlıq ucundan pis bir iş gördükdän sonra därhal tövbä edälär. Allah belälärinin tövbäsini qäbul edär! Häqiqätän, Allah här şeyi biländir vä hikmät sahibidir! Günah işlär görmäkdä davam edäräk ölüm yetişän anda:"Män indi tövbä etdim" deyänlärin vä kafir olaraq ölänlärin tövbäsi qäbul olunmaz. Biz onlar üçün şiddätli äzab hazırlamışıq!"7
Demäli, can boğaza gälmädän vä yaşamaqdan ümid käsilmädän ävväl edilän tövbä qäbul edilir. Can çäkişän vä yaşamağa ümidi qalmamış bir insanın kafirlikdän tövbä edäräk iman gätirmäsi gäbul olunmur.
Fäqät günahkar möminin son näfäsindäki tövbäsi belä mäqbuldur. Allahdan ümid käsilmäz.
İnsanın işlädiyi günahlar iki növdür.
Bir hissäsi içki içmäk kimi qul haqqı ilä älaqäsi olmayan, yalnız Allaha qarşı işlänmiş olan günahlardır.
Belä günahlardan edilän tövbänin üsula uyğun tövbä ola bilmäsi üçün üç şärtin yerinä yetirilmäsi lazımdır. Bunlar:
a) Günahı tärk etmäk,
b) Elädiyinä peşman olmaq,
c) Bir daha elämämäk qärarına gälmäk.
Günahı tärk etmädän edilmiş tövbä ilä işlädiyi günaha görä peşman olmadan vä eyni günahı bir daha işlämämäk qärarına gälmädän edilmiş tövbä qaydaya uyğun tövbä sayılmaz. Bu, içki içän birinin "män içki içmäyi tövbä etdim" demäsinä bänzäyär ki, belä tövbä olmaz.
Digär bir hissäsi dä oğurluq etmäk vä haqsız yerä adam öldürmäk kimi insan haqları ilä älaqädar olan günahlardır.
Bu cür günahlara görä tövbä etmäyin, yuxarıdakı şärtlärdän başqa, bir şärti dä vardır ki, o da haqq sahibinin haqqını vermäk, yaxud ondan halallıq almaqdır.
Şärtlärinä ämäl edäräk edilän tövbä mäqbul olur vä Allah-Taala tövbä edäni bağışlayır, ämrinä riayät edäräk tövbä etdiyi üçün dä ondan razı olur.
Peyğämbärimiz buyurur:
"Qulunun tövbäsinä Allah-Taalanın sevinci, sizin birinizin ucsuz-bucaqsız sährada däväsini itirib täkrar tapdığındakı sevincindän daha çoxdur."8
İslam dinindä haramlar
vä
böyük günahlar
Müsälman Allahın ämr vä yasaqlarını öyränib, onları yerinä yetirmälidir. O, Allahın haram qıldığı, qadağan etdiyi şeylärdän çäkinmälidir. Ona görä ki, öldükdän sonra Axirät günündä diriläcäyi vaxt, här iki väziyyätä görä sorğu-suala çäkiläcäkdir.
Bu kitab, müsälmanın dinimizä görä haram olan şeylär vä böyük günahların mühüm bir hissäsi haqqında mälumat alması üçün hazırlanmışdır.
1 Äl-Bäqärä suräsi, ayä:162.
2 İxlas suräsi.
3 Äl-Änbiya suräsi, ayä:22.
4 Äl-Nisa suräsi, ayä:48.
5 Buhari, Änbiya, 48.
6 Äl-Maidä suräsi, ayä:72.
7 Käfv suräsi, ayä:10.
8 Müslim, Zühd, 5.
9 İsra suräsi, ayä:33.
10 Buhari, Rikak, 48, Müslim, Kasamä, 8.
11 Buhari, Cänaiz, 84.
12 İsra suräsi, ayä:36.
13 Buhari, Tıb.48; Müslim, İman,38.
14 İsra suräsi, ayä:32.
15 Buhari, İman,11; Müslim, İman,24.
16 Buhari, Äşribä, 1.
17 Müslim, İmarä, 50.
18 Buhari, İman, 18; Müslim, İman, 36.
19 Buhari, Cihad, 21.
20 Äl-Enfal suräsi, Ayä:15-16.
21 Ät-Tövbä suräsi, ayä:118.
22 Taha suräsi, ayä:69.
23 Et-Tärğib ve't-Tärhib, c.4, s.33 Beyrut, 1938.
24 Nisa suräsi, ayä:10.
25 Buhari, Eyman, 16.
26 et-Tärğib vä't-Tärhib, c. 3, s. 328, Beyrut, 1938 (Hädisi, Tabärani rävayät etmişdir.)
27 Tirmizi,Birr, 3.
28 Müslim, Birr, 3.
29 Buhari, İman, 24; Müslim, İman, 25.
30 Nisa suräsi, ayä.135.
31 Buhari, Şähadät, 10; Müslim, İman, 38.
32 Müslim, Birr, 20; Äbu-Davud, Ädäb, 40.
33 Äl-Hucurat suräsi, ayä: 12.
34 Äbu-Davud, Ädäb, 38.
35 Äbu-Davud, Ädäb, 40.
36 Tirmizi, Birr, 20.
37 Buhari, Cänaiz, 89; Müslim, Taharä, 111.
38 Buhari, Ädäb, 50; Müslim, İman, 45.
39 Buhari, Cänaiz, 82; Ädäb, 49.
40 Qäläm suräsi, ayä:11.
41 Äbu Davut, Ädäb, 33.
42 İsra suräsi, ayä: 36.
43 Müslim, İman. 3.
44 Hucurat suräsi, ayä:12.
45 Buhari, ädäb, 58; Müslim, Birr, 9.
46 Müslim, Cännät,19.
47 Hucurat suräsi, ayä.11.
48 Müslim, Birr, 10.
49 Hümäzä suräsi.
50 Müslim, İman, 43.
51 Mütäffifin suräsi, ayä:1'6.
52 Lokman suräsi, ayä:18.
53 Äl-Qäsäs suräsi, ayä: 83.
54 Äl-Nähl suräsi, ayä:23.
55 Buhari, Qäläm suräsi, Täfsiri, 1; Müslim, Kitabül-Cännä, 13.
56 Müslim, Libas, 9.
57 Müslim, İman, 39.
58 Müslim, Birr, 38.
59 Äl-Furqan suräsi, ayä:77.
60 Zariyat suräsi, ayä:56.
61 Märyäm suräsi, ayä:59. (1) İbn Mace, Zühd, 30.
1 İbn Mace, Zühd, 30.
2 Äş-Şura suräsi, ayä:25.
3 Ali-İmran suräsi, ayä:135.
4 Nur suräsi, ayä:8.
5 Ät-Tährim suräsi, ayä:8.
6 Müslim, Zikr, 12.
7 Än-Nisa suräsi, ayä:17-18.
8 Buhari, Daavat, 4; Müslim, Tevbe, 1.
- İslam Dinində Haramlar Və Böyük Günahlar Konusuna Benzer Konular
- IslÂm Hukukunda Kadina Taninan Haklar 18.03.2004
- Buyuk gunahlardan bazilari 20.03.2004
- Der Weg Zum Glück ISLAM 03.07.2004
- Dinimizin kolaylık Dini olduğuna Dair tatbikatten Bazı misaller,İslam kolaylıklar din 24.12.2007
- İslam Dışındaki Dinlerin Geçerliliği Neden Kalkmıştır? 24.12.2007
- Plastik Gıda Ambalajı 27.07.2009 12:52