Uykusuzluk çağın hastalığı

Son güncelleme: 08.11.2022 16:08

SU-PERISI

Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Psikiyatr Prof. Dr. Arif Verimli ile çağımızın hastalığı uyku bozukluğu (insomnia) üzerine konuştuk. İşte uyku bozuklukları üzerine merak ettikleriniz:

Uzman doktorların yanıtlamasını istediğiniz soruları ve sorunlarınızı [EMAIL]fsaka@dbr.com.tr[/EMAIL] adresine gönderebilirsiniz.
İnsomnia, yeterli sürede ve dinlendirici uyku uyuyamama hastalığıdır. Hastalığın varlığı süresince uyku saatlerinde düzensizlik, ani gece uyanmaları, uyandıktan sonra tekrar uykuya dalmada güçlük ve sabah çok erken saatlerde uyanma gibi belirtiler gözlemlenir.

Düzenli uyku saatinin varlığı ve uzun süreli uyumalar, ertesi güne dinlemiş ve çalışmaya hazır hale gelerek uyanacağımız anlamına gelmez. Uyku ve uyuma problemleri üzerine yapılan çalışmalarda, yetişkin bir bireyin her gece 7-8 saat uyuması gerektiği söylenir. Ancak bireyden bireye farklılık gösteren dinlenme süreci, kişinin uyku süresini değiştirebilir. Araştırmacılar yetişkin bireylerin %30 ila %40lık bir bölümünün her sene insomnia problemi ile başa çıkmaya çalıştığını belirtiyor.

AKUT İNSOMNİA

İnsomnianın kısa süreli olarak görülmesi anlamına gelir. Akut insomnia genelde stresli bir günün ardından ya da ruhsal gerilimin yüksek olduğu günlerde kendini gösterir. Vücut saatimiz böylesine zor günlerde dinlenme vaktimizin geldiğini göstermekte zorlanır. Genelde bir-iki gün arası süren bu düzensizlik, kendimizi daha iyi hissettiğimiz ana kadar devam eder. 4 haftayı bulabilen akut insomnia bulguları vardır.

KRONİK İNSOMNİA
1 ay veya daha fazla süren uyku düzensizliğine kronik insomnia denir. Yetişkinlerin %10-15lik gibi büyük bir bölümü kronik insomniadan şikayetçidir. Akut insomniaya nazaran kronik olanı, doktor yardımı gerektirir. Bu tarz bir rahatsızlığın ana sebebi genellikle büyük çapta bir depresyonun varlığıdır.

Yeterli sürede ve derin uyumak, bireyin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilmesi için oldukça önemlidir. Tıbbi araştırmalar özellikle kronik insomnia hastalığının bireyde davranış bozuklukları yarattığını açıklar. Gündüz devamlı uyku halinin varlığı, bunu takiben bazı rahatsızlıklar, enerji azalması, isteksizlik ve konsantrasyon zorluğu gibi günlük hayatı zorlaştıran belirtilerinin varlığı bilinmekte.

Tüm bunların varlığı kişiyi negatif etkiler altında bırakır, memnuniyetsizlik kendini gösterir ve başarısızlıklar birbirini kovalar. İnsomnia kişinin psikolojik yapısı üzerinde oldukça büyük sorunlara neden olur. Trafik kazalarının birincil nedenleri arasında yer alan dikkatsizlik, dalgınlık, refleks azalması insomnia kaynaklı olabilir.

Hayatımızı zorlaştıran akut ve kronik insomnia hastalığının oluşma sebepleri şunlar:

Akut İnsomniada

· Stres

· Çevresel rahatsızlıklar (gürültü veya çok sıcak çok soğuğa maruz kalmak)

· Normal uyku düzeninin bozulması (Seyahat veya yeni doğmuş bebek)

· Çeşitli rahatsızlıklar nedeniyle ilaç kullanımı

Kronik insomnia hastalığının ortaya çıkışına, akut insomniadan farklı olarak ruhsal gerginliğin yanında kronik hastalıklar da neden olabiliyor.

· Astım

· Kronik vücut ağrıları

· Kalp çarpıntıları

· Kronik stres

· Depresyon

Ne zaman doktora gidilmeli?
Akut insomnia genellikle herhangi bir tıbbi yardım gerektirmez. Kişi ruhsal gerginliğini yenebildiği anda genellikle kendi kendine çözülebilen bir tür uyku problemidir. Birey bu sorunu kendi başına da çözebilir. Ancak bu demek değildir ki, akut insomnia ciddiye alınmamalıdır. Eğer uykusuzluk birkaç geceden daha uzun sürüyor ve bünyeyi rahatsız ediyorsa, gün içinde gergin, uykusuz ve dikkatsiz bir tablo ortaya çıkıyorsa bu problem tıbbi yardım gerektirir. Bir hekimle birlikte incelenmelidir. Akut insomnia dikkate alınmazsa, vücut tarafından tanımlanır ve kronik insomniaya dönüşebilir.

İnsomnianın tedavisi
Doktor ve birey tarafından atılacak en önemli adım, ilk olarak uykusuzluk sorununun sebeplerinin araştırılması olmalıdır. Birçok insomnia vakasında, ruhsal gerginliklerin yanında, sağlık problemlerinin varlığı da önemli yer tutar. Depresyon, stres, zor uyuma ve nefes alma zorlukları insomanianın sıklıkla görülen nedenleri arasındadır. Uykusuzluğun önüne geçmek için çeşitli meditasyonlar ve uyku saati değiştirme yolları önerilebilir.

Amerikan Tıp Birliğinin yaptığı bir araştırmaya göre 65 yaşındaki toplam 78 hasta, 8 hafta boyunca ilaç tedavisi, psikolojik tedavi ya da her iki tür tedaviye tabi tutulmuş. Hastalar 2 yıl sonra tekrar incelendiğinde uykusuzluk probleminde en başarılı tedavinin psikolojik tedavi olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sadece psikoterapinin yeterli olduğu anlamına gelmemelidir. Bireyin insomnia ile savaşında en doğru uygulama, yapılacak tıbbi incelemeler sonucunda ortaya çıkacaktır.

Davranışlara müdahale etme:

Doktorlar, insomnia ile başa çıkmak için davranışlara müdahale yolunu kullanırken, uykusuzluğa karşı bireyin günlük davranışlarını ve tutumlarını değiştirmeye yönlendirmekte.

Uyarıcı kontrolü:

Uyarıcı kontrolü, bireyin uyumasını engelleyen ve tetik görevi yapan tüm aktivitelerin azaltılmasıdır. Amaç, kişiyi yatak odası ve uyku arasındaki bağa inandırmaktır. Örneğin kişi yatak odasını televizyon seyretmek, çalışmalarına devam etmek, kitap okuyup, yemek yemek gibi başka işlerinde de kullanıyorsa bu alışkanlıklardan bireyi uzaklaştırmak gerekir. Bir süre sonra kişi yatak odasına, sadece uyumak için gidebileceği alışkanlığı kazanır. Yatağa girdiğinde uykuya dalması kolaylaşır. Uzmanlar, uyumak için kişinin kendisini zorlamaması gerektiğini savunuyor ve yatağa girdikten 15-20 dakika sonra bile hala uykunuz gelmemişse, başka bir odaya gidin ve uykunuzun gelmesini bekleyin diyor.

Rahatlama teknikleri:

Uyumadan önce yapılacak derin nefes egzersizleri, meditasyon ve hafif kas açma hareketleri, zihni rahatlatacak, kasları gevşetecek ve günün stresini atmanıza yardımcı olacaktır.

Uyku ve uyanma düzenini ayarlamak:

İnsanlar genel olarak her gece aynı saate yatıp, aynı satte kalkarlar. Bu tarz bir uyku düzeni oluşturmak gündüz yorgunluğu ve gündüz uykularını en aza indirecektir. Gün içinde mutlaka uyunması gerekiyorsa, bu süre 30 dakikayı geçmemelidir.

İnsomnianın ilaçla tedavisi:

Yaşam tarzının ve davranışların değişmesine ek olarak insomniadan kurtulmak için ilaç tedavisi de önerilebilir. İlaç tedavisinin başında kişiyi rahatlatıcı özelliğe sahip ilaçların kullanımı tavsiye edilir. Bu tür tedavi tipine vücudun alışması ve bir sonraki kullanımda aynı etkiyi gösteremeyeceği olasılığının yüksek olması tedavi sürecinin kısa olmasına neden olur.

Ortalama 3- 4 haftayı kapsayan bir süreç hekim tarafından düzenlenir. Hekim tarafından tavsiye edilen ilaç, doktor kontrolü dışında kesilmemeli ve yine doktor kontrolü dışında yüksek dozlara çıkılmamalıdır. Tıbbi yardım alırken eğer hekiminiz ilaç kullanımını uygun gördüyse konuşma sırasında hamile olup olmadığınızı, işinizin ne kadar dikkat gerektirdiğini ya da ne sıklıkla araba kullandığınızı size sorabilir. Tedavinin doğru düzenlenebilmesi için bu gerekli bilgileri hekiminize iletiniz.

Uyku problemlerinin fiziksel ve ruhsal birçok nedeni olabiliyor. Günlük hayatımızda yaşadığımız üzücü olaylar bile gece uykumuzda peşimizi bırakmıyor. Bu tür ruhsal gerginliklerin yanında fiziksel problemler de düzensiz uykuya neden olabilir.

Bir çok insanın hoşlanmadığı durum horlama da uyku düzensizliklerine neden olabiliyor.