CA-CHALLENGE
Üye
13.07.2007
Üsteğmen
23.964
Üsteğmen
23.964
Hakkında
-
Kurban Bayramınız Mübarek Olsun
-
Konu: Bilişim Suçları
Bilgisayar ve İletişim Teknolojilerindeki gelişmeler, eğitimden ticarete, devlet sektöründen özel sektöre, eğlenceden alış-verişe kadar bir çok alanda klasikleşmiş anlayışı değiştirmiş ve hayatımıza yeni bir yaşam tarzı getirmiştir. Teknolojinin efektif olarak kullanmaya başlandığı günümüzde artık bilgi teknolojilerinin ortaya çıkaracağı yenilik ve değişimlere kendimizi hazırlamamız dolaylı yoldan şart haline gelmiştir.
Hazırlanmamız gereken en önemli konulardan bir de; suçların teknoloji kullanarak işleniyor olmasıdır. Demeki buna ek olarak şunu da belirtmemiz gerekir ki Teknolojinin hayatımıza getirmiş olduğu yeni yaşam tarzına ek olarak yeni bir suç işleme şekli kazandırmıştır. Düz mantık şu; Suç işleme şekilleri, teknolojiye paralel olarak gelişmektedir.
Bilişim Suçlarıyla ilgili olarak karşımıza bir çok tanım çıkmaktadır; Bilgisayar suçları, dijital suçlar, internet suçları, siber suçlar, ileri teknoloji suçları v.b. Diğer ülkelerde ise; Computer Crimes, IT Crimes (İnformation Technologies), Cyber Crimes, Crimes of Network v.b. Aslında her bir tanım bize bir açıklık getirmektedir. Çünkü bu uç türleri bir bilgisayar vasıtasıyla yapılabileceği gibi bir network veya İnternet üzerinde de olabilmekte, yada bir ufak elektrik devresi veya kredi kartı da kullanıla bilinmektedir. Bilişim kelimesi ise Bilgisayar ve bilgisayar teknolojileri ile iletişim teknolojilerini kapsadığından “Bilişim Suçları” adı altında toplanmıştır. Dolayısıyla bilişim suçları terimi kullanıldığında bahsedilen bu teknolojileri kullanarak işlenen bir suç unsuru olduğu unutulmamalıdır.
Bilişim Suçlarının Sınıflandırılması
Bilişim Suçları tanımına uyan konuların sınıflandırılması ve tanımlanmasının yapılması yapılacak olan çalışmalara hazırlık teşkil edecek ve her bir suç tipi daha rahat anlaşılmış olacaktır. Burada suç türleri arasında farkı oluşturacak olan ana etken “suçun işleniş amacı” olmalıdır. Bu tür suçlar hangi yöntemle işlenmiş olursa olsun, hangi amaca hizmet ettiğine bakmak gerektiği kanısındayım. Örneğin bir bilgisayara girmenin çeşitli yolları mevcuttur, virüs,trojan,bug kullanarak gibi, ama asıl önemli nokta “suçun amacı”. Yani bu örnekte olduğu gibi “sisteme girme” eylemi. Kullanılan metodlar ise ancak suçun ağırlaştırıcı sebeplerini oluşturabilir. Mesela bir sisteme girmek için önce bir başka sisteme girmek veya ön hazırlık yapmak maksadıyla bir yazılım oluşturmak (trojan). Suç tiplerine bakacak olursak;
1.Bilgisayar Sistemlerine ve Servislerine Yetkisiz erişim.
Anayasamızda da belirtilen “Özel Hayatın Gizliliği”maddesine aykırı olarak teknolojik dinlemelerin yapıldığı güncel olarak karşılaşmaktayız. Daha modern bir yapıya ulaşan iletişim kavramı artık bilgisayar vasıtasıyla yapılmakta ve çoğu insan artık önemli bilgilerini (banka,kişisel v.s. gibi bilgiler) bilgisayarlarda saklamaktadırlar. Bunlara ek olarak birde Bankaların, Hastanelerin, bir çok özel şirketlerin hatta ve hatta güvenlik ve istihbarat birimleri bile hizmete özel bilgilerini bu ortamda muhafaza etmektedirler. Bu denli bilgilere ulaşmak yine bilgisayar teknolojilerini kullanarak yapılmaktadır.
2.Bilgisayar Sabotajı.
Bu suç türü iki şekilde karşımıza çıkmaktadır.
1. Bilgisayar teknolojisi kullanarak sistemine sızılan bilgisayardaki bilgilerin silinmesi, yok edilmesi ve değiştirilmesi.
2. Hedef alınan sisteme uzaktan erişerek değil de bilakis fiziksel zarar vererek yada sistem başında bulunarak bilgisayardaki bilgileri silmek,yok etmek veya değiştirerek zarar verilmesi.
2.sinde önemli olan mala verilen zarar değil de içindeki bilgilerdir, çünkü bilgi her zaman için çok değerlidir hele ki telafisi mümkün değilse.
3.Bilgisayar Yoluyla dolandırıcılık.
Klasik olarak bildiğimiz ve karşılaştığımız dolandırıcılık suçunun bilgisayar ve iletişim ortamları üzerinden yapılıyor olmasıdır. “Bilgisayar yoluyla dolandırıcılık” en çok kredi kartlarının suiistimaliyle yapılmaktadır. En basiti bu işlem için geliştirilmiş birçok “Card Generator” bulunmaktadır. İstenilen kredi kartı şirketi için mantıksal olarak olası kredi kartı bilgileri üretilmekte ve bu olaydan kredi kartı sahibinin haberi bile olmamaktadır. Bununla birlikte birde finans bilgileri bulunan sistemler üzerinde değişiklikler gerçekleştirilerek hesap transferleri yapıla bilinmektedir.
3.Bilgisayar yoluyla sahtecilik.
Bilinen klasik sahtecilik suçunun, ileri teknoloji ürünlerini kullanarak yapılmasıdır. Bilgisayar suçlarının tanımı içerisinde bu suçlarla bakıldığında diğer sahtecilik suçlarından ayırt edebilmek için “Bilgisayar Yoluyla Sahteciliği” ayrı olarak ele almak gerekir. Çünkü; Bilgisayar kullanarak üretilmiş sahte para, kimlik, kıymetli evrak v.b. suçunda, yapılacak incelemede teknik olarak işleyişi incelemek gerekir. Yani kısacası klasik sahtecilikle teknolojik suç arasında ince nokta yakalamak gerekebilir.
4.Kanunla Korunmuş bir yazılımın İzinsiz kullanılması.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda eser olarak kabul edilen bilgisayar yazılımlarının lisans haklarına aykırı olarak kullanılmasıdır. Bilgisayar yazılımları satın alınırken üzerinde gelen lisans sözleşmesine göre bir yazılımın bir adet kopyası ancak satın alan kişi tarafından yapılacağı ve bu yazılımın başka bir kişi tarafından kopyalanamayacağı ve kiralanamayacağı belirtilmektedir. Bir çok yazılım şirketinin yazılım korsanlığına karşı hukuki mücadelesini yürüten “BSA”’nın (Business Software Alliance) verdiği rakamlara göre ülkemizde lisanssız yazılım kullanımın %80 üzerinde olduğu belirtilmektedir.
5.Yasadışı Yayınlar.
Yasadışı yayınlar karşımıza 3 şekilde çıkmaktadır.
1. Vatanın Bölünmez bütünlüğüne aykırı olarak hazırlanmış terör içerikli internet sayfalarıdır. Özellikle Terör Örgütleri tarafından hazırlanan bu sayfalarda Türkiye içerisinde yayınlayamadıkları bölücü fikirlerini internet ortamında çok rahat teşhir edebilmektedirler.
2. Halkın ar ve haya duygularını incitecek şekilde genel ahlaka aykırı pornografik görüntüler içeren internet sayfalarıda yayınlanabilmektedir. Yurtdışında genel itibariyle çocuk pornografisi üzerine yoğunlaşmıştır. Ülkemizde ise böle bir ayrım yoktur. Gerek çocuk pornografisi gerek Büyük pornografi ülke çapında yasaktır.
3. Kişi ve kurumlara karşı işlenen hakaret ve sövme içerikli sayfalar mevcuttur. Bunlar genelde şahsi olaylar sonucunda ortaya çıkmaktadır veya eleştiri boyutunu yalan yanlış bilgilerle abartma durumudur.
6.Diğer Suç tipleri.
6. maddeye kadar bahsetmiş olduğum suç tip veya türleri genel itibariyle hepimizin bildiği ve en yaygın olan türlerdir. Bunlara ek olarak bir çok suç türü daha maddelenebilinir.
ALINTI
-
Burnout (tükenmişlik) Sendromu' Son günlerde yeni iş ortamları yönetimler yapılan işlerin nitelikleri ve bağımsız çalışabilme durumları çalışanlarda özellikle sağlık çalışanları arasında çok yaygındır.
Günümüz iş dünyasında teknolojinin ilerlemesiyle birlikte üretim ve verim kalitesinde gözle görülür bir azalma dikkati çekmektedir. 19. yy'da Sanayi Devrimi ile işlevlerinin bir kısmını makinelere devreden insanşimdi bu içine girdiği girdaptan kendini kurtaramamaktadır. Böyle oluncada insanın iş dünyasında sürekli sorunlarla karşılaşması da kaçınılmaz olacaktır. Son dönemde ise yeni iş ortamları yönetimler yapılan işlerin nitelikleri ve özerklik durumları çalışan insanda özelliklede sağlık çalışanları arasında 'Burnout (tükenmişlik) Sendromu' denilen bir durumu ortaya çıkarmıştır.
Burnout kısaca kişinin kendisine büyük hedefler koyup daha sonra istediklerini elde edemeyip hayalkırıklığına uğrayarak yorulduğunu ve enerjisinin tükendiğini hissetmesi olarak açıklanabilir.
Tükenmişlik sendromu duygusal fiziksel zihinsel bulgu ve belirtiler içermektedir ;
Duygusal tükenmişlik belirtileri ; Depresif duygulanımdesteksiz güvensiz hissetme ümitsizlik evde gerilim ve tartışma artışı kızgınlık sabırsızlık huzursuzluk gibi negatif duygularda artış nezaket saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygularda azalma olarak görülebilir.
Fiziksel tükenmişlik belirtileri ;
Güçsüzlük kronik yorgunluk enerji kaybı yıpranmahastalıklara karşı daha hassas olma sık baş ağrılarıbulantı kas krampları bel ağrısı uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve yakınmaları içerir.
Zihinsel tükenmişlik duyguları ise ; Doyumsuzlukkendine işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar içerebilir. bunların sonucunda ise işi bırakmasavsaklama gibi davranışlar görülebilir.
Ayrıca tükenmişlik sendromunun oluşmasında etkili olduğu düşünülen 3 durum dikkati çekmektedir :
Rol Çatışmaları : Birbiriyle çakışan sorumluluklar taşıyan insan öncelikler koyarak sorumluluklarını sıralamak yerine herşeyi aynı düzeyde iyi yapmaya çalışabilir. Bu durumda yorgun düşer ve sonuç tükenmişilk sendromu olur.
Rol Belirsizliği : Çalışan kendisinde iyi bir kariyer portresi çizmesinin beklendiğini bilir ama kendisine rehberlik ya da model alacağı biri olmadığından bunu nasıl başaracağından emin olamaz. Ve bunun sonucunda da faydalı olacak hiçbirşeyi başaramadığı kanısına kapılabilir.
Aşırı yüklenme : Hiç kimseye hayır diyemeyerek altından kalkabileceğinden çok daha fazla sorumluluk yüklenen kişi sonuç olarak tükenme noktasına dayanabilir.
Tüm bunların dışında çalışma ortamıyla ilgili bazı problemlerde strese ve kişinin kendisini yaptığı işte mutsuz hissetmesine neden olabilir. Bu problemlerden en önemlileri :
· Aşırı iş yükü ve dinlenme zamanının az olması
· Yöneticilerin yetersizliği denetim yetersizliği veya her ikisi
· Yetersiz uzman eğitimi ve yönlendirme
· Yaptığı işi kontrol etme veya etkileme duygusundan yoksun olma
· Çalışanlar arasında destek ve sosyal iişkilerin olmaması
· Aşırı zor ve yoğun iş ortamı olarak sıralanabilir.
Bornout ile başetmek başlangıçta kişinin kendi çabalarıyla mümkün olabilmektedir. Ancak ilerlemiş ve daha ciddi durumlarda problemi çözümleyebilmek için bir takım yöntemler uygulanmaktadır. Problemi kendi kendine çözmek isteyen kişinin kendisine bir takım sorular sorması gerektiği kabul edilmektedir ;
· Yorgunluk hissiniz ne zaman başladı?
· Bu yorgunluk hissi ne zaman hayatınızda önemli bir yer tutmaya başladı?
· İş arkadaşlarınızla olan ilişkilerinizde hangi noktadan sonra kişisel hoşgörünüzü kaybettiniz?
· Bulunduğunuz projelerde sorumluluğunuzun ne olduğunu tam olarak biliyor musunuz?
Bu sorulara verilecek cevaplar kişinin kendisini daha iyi hissetmesine değerlerini ve önceliklerini yeniden yapılandırmasına yardımcı olacaktır. İkinci adım isekişinin hayatında bazı değişiklikler yapmasıdır. Kişinin işine karşı cazibesi azaldığında işi veya en azından sorumlulukları değiştirmek yararlı olacaktır. Belkide bu zamanda işe bir süre ara vermek en iyisi olacaktır.
Tükenmişlik sendromu ile başedebilmek için bu tarz kişisel önlemler dışında daha ciddi yöntemler de bulunmaktadır. Bu yöntemlerin uygulama alanları bireysel olarak çalışanlar çalışma grupları ve işverenler olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu sendrom ile başedebilmek adına strateji belirleme planlama ve uygulama daha çok işveren ya da çalışma koşullarını belirleyenlerin kararlarına bağlıdır.
Bireysel ve Grup Olarak Çalışanlar
Tükenmişlik sendromu ile başetme yöntemleri oluşturmak ve bunları yaşama geçirebilmek için bireysel kontrol olanakları çok önemlidir. İş ortamlarını kontrol etme olasılığının az olduğu yerlerde bireysel baş etme yöntemleri öncelik kazanmaktadır. Tükenmişlik sendromunu önlemek veya iyileştirmek için takım çalışması oluşturmakta başka bir yararlı yöntemdir. İşyerinde sosyal destek amaçlı gruplar kurmak ve toplantılar düzenlemek benzer koşullar altında çalışanların iş ortamlarının zorlukları ve stresle baş etme yöntemleri hakkında karşılıklı fikir alıp vermelerini sağlamak için uygun bir ortam olabilir. Eğitim içerikli uygulamalar bireysel başetme yöntemlerini geliştirmek amacı ile oluşturulmuş teknikler içermektedir. Stresi ve tükenmişliği kanalize etmek sıklıkla kas gevşetici egzersizler ile olanaklıdır.
-
Konu: Hipokondriyazis Nedir?
Kişinin vücut semptomlarını yanlış yorumlamasına bağlı olarak ciddi bir hastalığı olacağı korkusunu ya da ciddi bir hastalığı olduğu düşüncesini taşıyıp durmasıdır
RUHSAĞLIĞI.ORG - Kişinin vücut semptomlarını yanlış yorumlamasına bağlı olarak ciddi bir hastalığı olacağı korkusunu ya da ciddi bir hastalığı olduğu düşüncesini taşıyıp durmasıdır. Yeterli tıbbi değerlendirme yapılmasına ve güvence verilmesine karşın bu düşünceler sürüp gitmektedir. Vücudun normal çalışmasına ait bir takım belirtilere anormal gözü ile bakılmakta ve yanlış anlamlar yüklenip hastalık belirtisi olarak düşünülmektedir. Örnek olarak kalp atışları terleme öksürme esneme kabızlık gibi durumlar ciddi bir hastalığın (kanser kalp krizi ağır bir nörolojik hastalık gibi ) işaretleri olarak kabul edilmektedir. Ayni anda bir çok organa ait kuşku olabilirken sadece bir organ veya hastalığa ait kuşku da bulunabilir.
Hipokondriyaziste kişinin düşünce içerikleri hastalık kuşkuları ve kaygıları ve hastalık tanıları ile doludur. Bedenlerinin çeşitli yerlerine bir bozukluk bir ağrı olup olmadığını anlamak için dokunabilirler bastırabilirler. Ellerini göğüse kalp bölgesine tutabilirler. Nabız yoklayabilirler. Bedenin çeşitli bölgelerindeki bir ağrıya duyuya aşırı dikkat vardır. Göğüste bir kas ağrısı hemen kalp hastalığı kuşkularını doğurabilir. Bir gaz sancısı bağırsaklarda ciddi bir hastalığın işareti olabilir. Hipokondriyaziste sürekli hastalık düşünüldüğünden bu durum kişinin başka konularla ilgilenmesini engelleyebilir dolayısıyla da ilişkilerini kısıtlayabilir kişinin sürekli bir kaygı ve bunaltı yaşamasına neden olabilir.
Hipokondriyazta kişinin tıbbi yayınları ve ilaçları yakından takip etmesi çok rastlanılan bir durumdur. Çoğu zaman bu durum kişinin hastalıklar konusunda doktorla yarışmasına psikiyatriste sevk edildiklerinde kendilerinde vücutsal bir hastalık olduğunda ısrar etmelerine neden olur. Bunu kanıtlamak için sayısız doktoru dolaşıp gereksiz masraflara girmeleri çok yaygındır. Gerçek bir kalp kanser mide hastası genel olarak hastalığını düşündüğü kadar başka konuları da düşünür. Ayrıca hekimin verdiği güvenceler kendisini rahatlatır ve bunlara inanır. Oysa ki hipokondriyak hasta çok kısa bir süre inanıyor gibi görünse bile az bir zaman sonra tekrar doktor doktor dolaşmaya başlayabilir.
Hipokondriyaziste depresyon çok görülen bir durumdur bu da kişide çabuk yorulmaya uyku bozukluğuna istek azalmasına ve bunun gibi şeylere yol açabilir. Bu da kişide hasta olduğu inancını arttırıp daha fazla yatakta yatmasına kendisini ağır işe sokmamaya çalışmasına dolayısıyla da hastalıkla ilgili daha çok düşünmesine neden olur. Kişi sık sık sevk almaya check-up tomografi MR incelemeleri yaptırmaya başlar.
Bütün bunlar da kişinin toplumsal ve mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
Hipokondriyak belirtiler depresyon şizofreni ve anksiyete bozukluklarında da sık görülür. Depresyonda özellikle yaş dönümü depresyonlarında kişilerin sıklıkla bedenlerini fazla dinledikleri görülmektedir. Fakat dikkatli muayene ile hastadaki uyku bozukluğukaramsarlık isteksizlik iştahsızlık zevk alamama gibi belirtilerle depresyon tanısı konur. Anksiyete bozuklarında zaman zaman somatik şikayetler olabilir fakat klinik tabloya bunaltı ve panik durumları hakimdir. Kişide bedensel bir hastalıkla aşırı derecede uğraşma durumu yoktur.
İyi incelendiği takdirde bedensel uğraşlar başlamadan önce oldukça uzun süren sıkıntılı bir dönemin olduğu görülür. Örneğin ağır iş koşulları gibi ekonomik sorunlar geniş bir ailenin yükünü uzun bir süre yüklenmiş olma gibi. Aile içindeki sorunlar ya da diğer sorunlar nedeniyle hastanın uykusu bozulur büyük sıkıntılar duyar bir süre sonra da artık kendi bedenini düşünmeye başlar.
Hipokondriyazisin oluşmasında ve sürmesinde doktor yaklaşımlarının etkisi de büyüktür. Bazen muayene sonrasında hastasına yanlış bir şey söyleyen kuşku aşılayan hekim yatkın kişilerde hipokondriyazisin gelişmesine neden olabilir.Hekimlerin sık sık değişik muayeneler yapması çok değişik ilaçlar denemesi sorunu pekiştirir. Örneğin daha çok kalbinden yakınan bir hastaya kalbi destekliyor düzenliyor gibi reklamları yapılan bir takım damlalar ya da haplar verilmesi kalp hastalığı endişesini artırır. Genel olarak bir ruh sağlığa uzmanına muayene için gelen kişi çoğu kez yıllardan beri hastalığı bir yaşam biçimi durumuna sokmuştur. Toplum ve aile içinde bu hastalar evham hastaları olarak da tanınır. Ve kendilerine hiçbir hastalıkları olmadıkları tekrar tekrar söylenir. Bu sözlerin etkisi olmayınca aile ve çevredekiler hastadan bıkabilirler. Bu da sorunun artmasında ve sürmesinde etkili olur.
Bu bozukluğun sıklığı ve yaygınlığı ile ilgili bilgiler net değildir. Erkeklerde ve kadınlarda eşit yaygınlıkta görülmekte belirtiler en sık 20-30 yaşlarında başlamaktadır. (fakat herhangi bir yaş döneminde de görülebilir.) Toplumsal konum eğitim düzeyi ve medeni durumdan etkilenmediği düşünülse de gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olarak görüldüğü düşünülmektedir. ABD’de değişik sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar arasında sıklığı % 4-14 arasında değişmektedir. Hastaneye başvuranların % 4-6 sında belirlenmiştir.
Hipokondriyaziste psikiyatrik tedaviye direnç vardır. Öncelikle kişinin psikiyatrist/psikoloğuyla çok iyi bir ittifak kurması gerekmektedir. Doktor doktor dolaşmaması bir iş ya da bulmasıdikkatini günlük yaşam sorunlarına yöneltmesi konusunda fikir birliğine varılması gerekmektedir. Kişinin sosyoekonomik durumunun iyi olmasıtedaviye yanıt veren anksiyete ya da depresyonunun bulunmasısemptomlarının birden başlaması herhangi bir kişilik bozukluğunun bulunmaması ve hastanın semptomlarıyla ilişkili psikiyatrik olmayan tıbbi bir durumun bulunmaması düzelmenin daha çabuk olacağına dair olumlu işaretlerdir. Sonuç olarak uygun bir tedavi ile hastaların üçte biri ile yarısında önemli ölçüde düzelmenin gerçekleştirdiği tahmin edilmektedir.
-
Bu konu çoğu anne babanın dinlemek zorunda kaldığı yakınmalarla ilgilidir. Erkekler çelimsiz olduklarından veya tam bir erkek gibi görüntüleri olmamasından yakınırken kızlar ise kilo sorunu yaşar. Bazı ergenler görünüşleri nedeniyle intihar etmeyi bile düşünür.
Örneğin merkezimize başvuran son derece güzel görünümlü 17 yaşındaki danışanımız çenesinin dışa çıkık olduğunu düşünüyordu. Annesini bir estetisyenden randevu alması için zorluyordu. Yine 15 yaşında başka bir kız danışanımın yaptığı sağlıksız diyetin etkisinden ötürü beyne giden damarları hasar görmüştü ve yapılan tıbbi tedavi sonrası merkezimize devam etmişti. 19 yaşında erkek olan bir başka danışanım ise hiç bir görünüm sorunu olmadığı halde göğüslerinin büyük olduğunu düşünüyordu.
Beğenilmenin bir çok şeyden önemli olduğunu düşünen ergenler için görünüm oldukça önemlidir. Sivilceleri yüzünden okula gitmek istemeyebilirler. Her insanın az ya da çok kusurları olabilir. Burada anlatılmak istenen görünümünden memnun olmayan ergenin sosyal ve öğrenim hayatına devamda ciddi sorunlar yaşaması halidir. Ayrıca görünümü hakkında obsesyonlar geliştirmesi uygun olmayan zayıflama yöntemlerinin denenmesi duruş bozuklukları olması ve gerekmediği halde estetik ameliyat olmak istemesi gibi sorunlardan bahsedilmektedir.
Yazılı ve görsel basının estetik kaygıların oluşumuna etkisi sanıldığından yüksektir. Ülke sorunları ayyuka ulaşmışken medyanındiyet selülit vücut geliştirme haberlerini her gün yayımlaması insanı hayrete düşürmektedir. Bu günlerde 15-20 yıl öncenin TRT haberleri milletçe özlenmektedir. İşte bu beyin uyuşturan haberler gençleri fazlasıyla etkilemiştir. Erkekler birer Arnold kızlar birer manken olma telaşına düşmüşlerdir. Estetik kaygılar 90’lı ve 2000’li yılların sosyal afyonu olmuştur. İnsanlar kendi gerçeklik ve önceliklerinden uzaklaştırılmışlardır.
Ergenlik çağındaki çocuğunuz kaygılarını dile getirdiğinde ona gülmeyin ve sorunlarını başkalarıyla konuşmaktan kaçının. Değişim gösteren bir çocuğa saygıyla yaklaşmak ve ilgili davranmak çok önemlidir. Estetik kaygılar özel ve sosyal hayatta sorunlara yol açıyorsa ailenin psikolojik destek alması önerilir.
-
Konu: Gençlik çağı psikolojisi
Gerçekten gençlik hem toplumsal hem biyolojik hem de ruhsal bir kavramdır. Türk toplumu gerçek anlamda genç bir toplumdur. Nüfusumuzun % 60’ını 25 yaşın altındaki çocuk ve gençler oluşturmaktadır. 50 milyonluk hiç bir Batı ülkesinde nüfus içindeki gençlik kesimi bu kadar büyük değildir. Ülkemiz gençliği sorunsuz bir gençlik sayılabilir. Çünkü varlıklı toplumların gençlerine özgü hastalıklarına daha tutulmadı. Ülkemizde gençler arasındaki uyuşturucu kullanımı o kadar değildir. Gençlik suçluluğu da nüfusumuza ve genel suçluluk oranına göre düşüktür. Gençlik yalnız olumsuzlukların toplandığı bir çağ değildir. Gençlik tatlı hayallerin tutkuların ve idealizmin filizlendiği sıkı arkadaşlıkların ilk sevgilerin yaşandığı dönemdir. Yeniliğe ve ileriye doğru atılımların yapıldığı kendini kanıtlama ve kendi kimliğini ortaya koyma çabalarının yaşandığı dönemdir. ARİSTO 2300yıl önce gençliğin özelliklerini çok çarpıcı anlatmıştır. Şöyle ki; tutkuludurlar huysuz ve öfkelidirler. Kendilerini içtepilerine kaptırırlar; tutkularının kölesi olurlar. İsteklerinin önüne dikilen en küçük engele bile katlanamazlar. Onura başarıya paradan çok değer verirler. Çünkü paraya gereksinimleri olmamıştır. Eli açık ve iyilikseverdirler. Çünkü kötülükleri tanımamışlardır. Çabuk güvenirçabuk bağlanırlar. Çünkü aldatılmamışlardır. Yüksek amaç ve hayalleri vardır; çünkü daha yaşamın sillesini yememişlerdir. Koşulların sınırlayıcı etkisini öğrenmemişlerdir.
Gençler yanılınca çok yanılırlar. Sevgide de nefrette de aşırıya kaçarlar. Her şeyi bildiklerini sanır ve onun için yanlışlarında sonuna kadar direnirler.
Gençlikte Arkadaşlık
Gençlik çağı evden kopma ve topluma açılma çağıdır. Ergenliğe giren bir gence evi dar gelmeye başlar. Ana-babanın öğütlerinden ve karışmalarından usanan genç kendini dışarı atar. Çünkü soluk alabildiği özgür davranabildiği yer dışarı ortamıdır. Evle bağları gevşeyen genç kendini dışarıda bulur. Kendi gibi bağımsızlık arayan aynı kaygıları yaşayan benzer bocalamayı yaşayan yaşıtlarına takılır. Evinde anlaşılmadığını değer verilmediğini çocuk gözüyle bakıldığını sanan genç için arkadaş kümesi bir kurtuluş bir sığınaktır. Gencin sıkı arkadaşlık kurmadan topluma açılması düşünülemez. Bu bakımdan arkadaşlık ilişkileri toplumsal ilişkilere öncülük eder. Arkadaşlarca aranmak beğenilmek ve benimsenmek benlik saygısının önemli bir koşuludur. Genç bu ilişkilere girerek zekasıyla spor ve sanat yetenekleriyle kendini kanıtlar. Arkadaşlık kurabilmek ve sürdürebilmek başlı başına bir başarı ruh sağlığının bir ölçüsüdür. Ailesine bağımlıgüvensiz ve sıkılgan bir çocuk okulda başarılı olabilir ama arkadaşlık kurmada çok yetersiz olabilir. Gençlik çağında gençlerin ruh hekimlerine başvurma nedenlerinin başında arkadaşsızlık yakınması gelir.
Gençlikte Benlik
Ben benlik kişilik çoğunlukla eş anlamlı olarak kullanılan kavramlardır. Kişiyi kişi yapan başkalarından ayıran duygu tutum ve davranışların tümünün örgütlenmiş bütünlüğünü anlatır. Her insanın ulaşmak istediği bir benlik vardır. Kişi özlediği kendine yakıştırdığı bu ideal benlik kavramını geliştirmeye çabalar. İdeal bene yaklaştıkça mutlu olur. Kimi zaman ideal ben bir düş bir özlem olarak kalır. İdeal benliğe ulaşamazsa kişi mutsuz olur. İdeal benliğin gerçek dışı olduğu durumlarda kişi bunalıma düşer kavramını geliştirmeye çabalar. İdeal bene yaklaştıkça mutlu olur. Kimi zaman ideal ben bir düş bir özlem olarak kalır. İdeal benliğe ulaşamazsa kişi mutsuz olur. İdeal benliğin gerçek dışı olduğu durumlarda kişi bunalıma düşer. Kendi kendinden beklentisi çok yüksek olan kişi genellikle bilinçdışı dürtülerin ve tutkuların buyruğundan çıkmayan kişidir.
Gençlikte Kimlik Karmaşası
Kimlik karmaşasına giren gençler kendilerine belli bir yön veremeyen bir yerde kök salamayan gençlerdir. ERİKSON (1968) kimlik karmaşasını yaşayan genci şöyle tanımlar: İnsanlara yaklaşma ve sıkı ilişkiler kurmada başarısızlık gösterir ve bunun sonucu yalnızlık çeker. Uygun olmayan rastgele kişilerle arkadaşlık eder. Çalışamama kendini bir işe verememe dikkatini toplama güçlüğü belirgindir. Yarışmadan kaçar ve yeteneklerine uymayan işlerde kendini tüketir. Ailenin ve toplumun onaylamadığı rollere girer. Ters ya da olumsuz kimliğe bürünür. Kimlik karmaşasında kurtulmak için gençler değişik yollara başvururlar. Dış ülkelere göçüp yerleşerek uyruk değiştirerek din değiştirerek kendilerine yeni bir kimlik bulmaya çalışırlar.
Toplum içinde bir yer edinemeyen kök salamayan ve geleceğinden de umudu kesilen genç topluma sırt çevirebilir. Çocukluğundaki kötü örneklere dönüş yapar. ‘Madem ben sizi istediğiniz gibi olamıyorumöyleyse istemediğiniz gibi olacağım’ der. Sınıfını uyruğunu dininiülkesini yetiştiği ortamın tüm değer yargılarını yadsıyabilir. Kimi genç de topluma sırt çevirmek yerine topluma meydan okuyarak olumsuz kimliğini kanıtlamaya çalışabilir. Şiddet eylemcileri teröristler bunlara örnek gösterilebilir. Bunlar içinde en çarpıcı örnek hiç şüphesiz ki MEHMET ALİ AĞCA’dır. Zemzem kuyusuna işeyerek üne kavuşan insan gibi o da değer verilen insanları öldürerek ünlü kişiler arasına girmiştir.
Aile Tiplerine Göre Çocuğa Verilen Önem
ÇOK SEVEN-KOLLAYAN GEVŞEK DİSİPLİNLİ AİLE
Çocuğa büyük sevgiyle bağlanmışlar tam benimsemişler. Çok sıcak verici ancak çok koruyucu ve kollayıcıdırlar. Tüm yaşamları çocuğa göre düzenlenmiştir. Yalnız çocuk için yaşıyor gibidirler; bir dediğini iki etmezler.
SIKI DİSİPLİNLİ SEVECEN AİLE
Bu aileler de çocuklarına karşı sevecen ilgili ve düşkündürler. Çocuğun tüm maddesel ve ruhsal gereksinimlerini karşılarlar. Çocuğun sağlığı ve öğrenimi için hiçbir özveriden kaçınmazlar.
BASKICI-İTİCİ SEVGİSİZ AİLE
Gence bu ailelerde küçükten beri yeterli sevgi ve sevecenlik gösterilmemiştir. Aile ortamı gergin ilişkiler düşmancadır. Bol eleştiriazar aşağılama ve dayak vardır.
SEVGİSİ YETERSİZ DİSİPLİNLİ GEVŞEK AİLE
Bu aileler çocuğa karşı ilgisiz ruhsal gereksinimlerine karşı duyarsızdırlar. Çocuk ayak altında dolaşmadıkça ağlamadıkça ya da bir muzırlık yapmadıkça ilgilenmezler.
PARÇALANMIŞ AİLEDE GENÇ
Ölüm veya ayrılık nedeniyle bölünmüş ailelerde büyüyen çocukların gençlik çağında çok değişik uyum sorunları ortaya çıkabilir. Çocukluğu babasız geçmiş bir genç erkek genellikle bir genç kızdan daha çok sorunlarla karşılaşır.
SEVEN BENİMSEYEN DEMOKRATİK AİLE
Çağdaş bir ailedir. Ana-baba arasında saygı vardır. Sorunlar buyruklarla değil konuşarak çözümlenir. Evde gerginlik yerine ılımlı bir hava vardır.
GELENEKSEL ATAERKİL AİLE
Geleneksel Türk ailesinde babanın tartışılmaz salt otoritesi vardır. Evde ilk ve son sözü söyleyen babadır. Babayla çocuk arasında korkuyla karışık saygılı bir uzaklık vardır.
Ruhsal Hastalık Kavramı
Ruhsal hastalık insanın duygu düşünce ve davranışlarında olağan dışı sapmaların aykırılıkların bulunmasıdır diye tanımlanabilir.
Ruhsa hastalık belirtileri rahatsız edici acı verici kişiyi ve çevresini mutsuz eden türden belirtilerdir. Kişinin uyumunu bozar ilişkilerini sarsar çalışmasını etkiler.
Nevrozlar
BUNALTI NEVROZU
Bunaltı sürekli olabildiği gibi yoğun biçimde nöbet nöbet de gelebilir. Bunaltı nöbeti geçiren bir kimse belirsiz bir korku içindedir. İçi daralırsık sık solur soğuk soğuk terler döker göğüs sıkışır boğazında lokma kalmış gibi bir tıkanma duyar çarpıntısı vardır.
Çocuklukta yaşanan bunaltının en önemli nedenlerinden biri ana-babadan ayrılma ana-babayı yitirme durumlarıdır.
FOBİK NEVROZ
Saçma abartılmış ve gerçeğe uymayan korkulara fobi adı verilir. Korku benliğin sağlıklı bir tepkisidir. Kişiyi tehlikelere karşı uyarır ve önlem almasını korunma yolları aramasını sağlar. Fobik kişi benliği tehlikeye sokmayan durum ve nesneler karşısında korkuya ve paniğe kapılır. Köpekten korkan bir kimse bir yavru köpek yanından geçse bile dizinin bağı çözülebilir. dokunmak ya da kucağına almak ise paniğe kapılabilir.
HİSTERİK NEVROZ
Hasta hiçbir organik bozukluğu olmadığı halde birden bacaklarının tutmadığından ellerini kollarını oynatamadığından yakınır. Sanki birden felç olmuş gibidir. Ancak sinirlerde ve kaslarda bir bozukluk yoktur. Gündüz kolunu-bacağını oynatamayan hasta uykudayken serbestçe oynatır.
OBSESİF-KOMPULSİF NEVROZ
Kişi düşüncesinin saçma olduğunu bilir. Ama bunaltı çekmekten kendini alıkoyamaz. Aklından kovmaya çalışır ama başaramaz. Örneğin bir anne yeni doğan çocuğu ile ilgili olarak aklından geçen ‘Ya çocuğumu boğarsam. Ya elimdeki bıçağı çocuğuma saplarsam’ gibi düşünceden çok büyük sıkıntı duyar.
DEPRESİF NEVROZ
Depresyon genel bir çöküntü durumudur. Depresyona giren bir kişi yaşama sevincini yitirir. Sürekli üzgün. kederli isteksiz ve yorgundur. Günlük işler ona büyük bir yük gibi gelir. Yaptığı işten tat almaz. Gülmeyi unutmuş gibidir. Canı konuşmak istemez.
Psikozlar
ŞİZOFRENİ
Şizofreni genç yaşlarda başlayan düşünce duygu ve davranışlardaki ağır bozukluklarla birlikte giden kişinin ruhsal dengesini ve uyumunu bozan bir psikozdur. Genellikle ergenlik çağı ile 45 yaş arasında ortaya çıkar. En yaygın psikoz türüdür. Hastaneye başvuranların % 20’sini oluşturur.
MANİK-DEPRESİF PSİKOZ
Hasta depresyona girdiği zaman tam bir çöküntü içinde görünür. Yemez-içmez uyumaz; insanlardan kaçar. Bezgin üzgün ve elemlidir. Çalışma gücünü yitirmiştir. Hasta suçluluk duygusu çeker. Öyle ki hasta ikinci Dünya Savaşı’nın kendi yüzünden çıktığını söyleyecek kadar gerçekten kopabilir.
Ruhsal Tedavi
Ruhsal tedavi (Psikoterapi) ruhsal bozuklukları konuşma yoluyla düzeltmeyi ve iyileştirmeyi amaçlayan tedavi biçimidir. En yoğun tedavi biçimi Psikanaliz’dir. Bu tedavide hasta divana uzanarak değil hekimle yüzyüze konuşarak tedavi edilir. Hastanın beklentileriyle hekimin amaçları çelişiyor tedavi süreci verimli olmaz. İyi bir arkadaşla dertleşme sorunlarını paylaşma ve dayanışma bir ölçüde ruhsal tedavidir. Hekimin hastasını tanımasından daha önemlisi hastanın kendi kendini tanımasıdır. Hastanın yardım almaya istekli ve işbirliğine yatkın olması ruhsal tedavide ön koşuldur. Hekimlikte hastanın isteğine karşın tedavi uygulanamaz.
Gençlerle ruhsal tedavi sürdürülürken ana-babalarla düzenli ya da belli aralıklarla görüşmeler yapmak gerekir. Genç ana-babası arasında kalırsa tedavinin etkisi olmaz. Örneğin tutucu bir aileden gelen bir genci daha bağımsız davranmaya yöneltmek gençle ana-babanın daha çok çatışmasına yol açar. Böyle bir durumda tedavi son bulur.
-
Kendi gençliğinizi düşündüğünüz zaman bu dönemde hayatınızda en büyük paya sahip olan kişilerin arkadaşlarınız olduğunu görürsünüz. Hatta bu dönemde arkadaşlarla geçirilen vakit aile ile geçirilen vakitten daha fazla bile olabilir; çünkü bu dönemde ergen ailesinin anlayamayacağı kızacağı ona yardımcı olamayacağını düşündüğü konuları yaşıtları ile rahatlıkla konuşabilir. Ergenin arkadaş edinmesionlarla gezmeye gitmesi oyun oynaması vakit geçirmesi bir şeylerini paylaşması karşı cinsle flört etmesi psiko-sosyal gelişiminde pozitif anlamda rol oynar. Ergenlikte arkadaşlık bu kadar önemliyken arkadaş edinemeyenler sıkıntı içerisindedir. Arkadaş edinememenin birçok nedeni olabilir.
Kafaları çok fazla karışık ve duyguları çok çabuk incinen ergenler bu dönemde içlerine kapanık olabilir. Başarısız olma kaygısı düşüncelerine hakim olduğunda karşılarındaki insanlara uyum sağlayamayacaklarını düşünebilirler. Yapılan ufak bir hareketi büyütebilir kafalarında kurup “Bu insanlar beni istemiyor” yargısına varıp kendilerini geri çekebilirler. İçine kapanık ve utangaç ergenler arkadaşlık için gerekli olan ilk adımın karşı taraftan gelmesini bekler. Eğer karşı taraftan gelen bir hareket varsa ardından o kişiye güvenip güvenemeyeceklerini tartarlar. Güveniki tarafın da çabası sonucu oluşacak bir şeydir. Eğer ergen karşı taraftan güven bekler kendisini çekip hiçbir şey yapmazsa arkadaş adayını kaybedebilir. Hatasının farkına varsa bile “Yine beceremedim işte !” düşüncesiyle kendini suçlar ve diğer çocuklara sokulmakta tereddüde düşer.
Genellikle ergenler okul ortamında arkadaş edinir. Estetik görünüm arkadaş edinmede bu dönemde oldukça önemlidir. Aşırı şişman zayıfuzun kısa olan sakatlığı özrü hastalığı olan ergenler arkadaş edinmekte zorlanabilir. Farklı olanlara karşı olumsuz tavır takınan ergenler bu tip çocuklarla dalga geçebilir onları aralarına almayıp dışlayabilir. Bu durumda farklı olan ergenlerin benlik değerleri sarsılır ve bu ergenler içlerine kapanabilirler. Takılan lakaplarla derste yapılan kötü şakalarla diğer çocukların önünde aşağılanmaya maruz kalan bu ergenler okula gitmek istemeyebilir. Özgüvenleri zedelenen ergenlerkendilerini inciten kişilerden uzak durdukları gibi başka insanlarla da arkadaşlık yapmakta zorlanabilirler; çünkü arkadaş olmaya çalışacakları diğer kişilerin de kendilerine bu şekilde davranacaklarını düşünürler.
Bazı ergenler okulundaki veya mahallesindeki akranlarından kendini oldukça farklı hissedebilir. Onların dinlediği müziği giyimlerini ve hayata bakışlarını beğenmeyebilir. Bu durum da arkadaş sorununa yol açabilir.
Okul değiştiren ergen için de arkadaş edinmek zor olabilir. Geldiği okulun çocukları tarafından kabul görmeyebilir.
Bazı ergenler ailelerinin yoksulluğunu sorun edip akranlarıyla arkadaşlık etmek istemeyebilir.
Ergenin aile durumu sosyal çevredeki faaliyetlerini yakından etkilemektedir. Ailesi tarafından takdir edilmeyen sürekli eleştirilenkötü muamele gören ya da ilgisiz bırakılan çocukların benlik değerleri düşüktür. Ailesi tarafından şiddet gören çalışmaları takdir edilmeyensürekli diğer çocuklarla kıyaslanan ergenler ya içlerine kapanık veya gergin ve saldırgan olabilir. Bu iki durum da ergenlerin diğer çocuklarla uyumunu güçleştirir. Fazla geçimsiz olan ergenler içlerine girdikleri ortamda huzursuzluğa neden olacakları için arkadaşsız kalabilirler.
Aileler çocuklarının arkadaş edinememe sorunlarına ilgisiz kalmamalıdır. Kaldı ki bu sorun sanıldığından fazla yaşanmaktadır. Merkezimize baş vuran ergenlerle yapılan eğitim ve terapi çalışmaları sonrasında sosyalleşme becerisinde artış gözlemlenmektedir. Ergenlik döneminde arkadaşlığın önemi ve yeri psiko-sosyal gelişim için olağanüstü öneme sahiptir. Ayrıca bu sorun ergenlik döneminde halledilemezse gelecekte bazı sosyal ve psikolojik sorunlara zemin oluşturabilir.
-
Öğrenme zorluğu bir çocuğun özellikle okul ortamında gerektiği şekilde öğrenmesini engelleyen bir durumu belirten genel bir tanımdır. Öğrenme zorluğu olan bir çocuk dinleme kendini ifade etme. Okuma yazma neden-sonuç ilişkisi oluşturma matematik becerilerini kazanma ve kullanmada önemli güçlüklerle karşılaşır.
Bir çocuğa öğrenme zorluğu tanısı koyabilmek için o çocuğun zekasının normal hatta normalin üzerinde olduğuna duyu organlarıyla ilgili bir zorluğunun olmadığına çevreden aldığı uyaranların yeterli olduğuna emin olmamız gerekir. Öğrenme zorluğ genel olarak üç başlık altında incelenir: Okuma zorluğu (disleksi)yazma zorluğu (disgrafi) ve matematik zorluğu (diskalküli). Öğrenme zorluğu yapısal nedenleri olduğu düşünülen gelişimsel bir bozukluktur. Bu zorluk çocuğun okul yaşamında çeşitli sıkıntılar yaşamasına neden olabilir; bu nedenle çocuğun okul yaşamının başında bu konuyla ilgili profesyonel destek alması onun öğrenme için gerekli becerilerini geliştirmesine ve kendine uygun öğrenme yolları bulmasına yardımcı olabilir. Ancak öğrenme zorluğunun kesin bir çözümü yoktur.
Kaç Tür Disleksi Vardır? Bunları Kısaca Tanımlar mısınız?
Öğrenme zorluğu şu alt başlıklar halinde incelenebilir:
1. Gelişimsel Konuşma ve Dil Bozuklukları: Dil alanındaki zorluklar genellikle öğrenme güçlüğünün ilk habercisidir. Bu çocuklar sözcükleri telaffuz ederken zorlanabilirler örneğin itfaiye yerine itmaiye problem yerine proglem diyebilirler. Bazı çocuklar da konuşmayı bir iletişim aracı olarak kullanmakta çok becerikli değillerdir; isteklerini duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanırlar ayrıca kendilerine söylenen şeyleri tam olarak anlayamazlar. Bu çocuklar sıklıkla "şey işte filan" gibi sözcükler kullanır "Gözüm seni bir yerden ısırıyor" gibi mecazi anlamı olan ifadeleri anlamakta zorlanabilirler.
2. Gelişimsel Okuma Bozukluğu(Disleksi): Okumayı öğrenmek için yerine getirilmesi gereken işlemler oldukça karışıktır:
Çocuğun sayfa üzerinde belli bir yere odaklanması ve göz hareketlerini sayfa boyunca kontrol etmesi gerekir. Okuma zorluğu olan bir çocuk okumaya çalışırken sözcüklerin başına odaklanmakta zorlanabiliri ve sözcüğün ortasından başlayabilirörneğin "baştakiler" sözcüğüne "ta" diye başlayabilirler; okurken sıklıkla yerlerini kaybederler satır ya da sözcük atlarlar.
Hangi harfle hangi sesin eşleşeceğini öğrenmesi gerekir. Çocukbenzer görüntü ve ses veren harfleri ayırt etmekte zorlanabilir; "deniz" yerine "beniz" "su" yerine "şu" okunması sıkça yapılan yanlışlardır.
Sözcüklerin anlamını ve gramer kurallarını bilmesi gerekir. Bu konuda zorlanan çocuk özne ile eylemi birleştiremez sözcükleri parçanın anlamını bozan bir şekilde okuduğunda bunu fark edemez.
Çocuğun ayrıca
Okuduğu metinden fikirler ve imgeler çıkarabilmesi.
Bildikleriyle yeni öğrendiklerini birleştirebilmesi.
Öğrendiklerini belleğinde tutabilmesi gerekir.
Bütün bunları yapabilmek için de beynin görme dil ve bellek alanlarının işbirliği içinde olmalıdır.
3. Gelişimsel Yazma Bozukluğu (Disgrafi): Yazılı ifadeiiletişimin en üst düzey ve en karmaşık şeklidir. Yazılı ifade sözel dili kullanmayı okuma yeteneğini kelimeleri doğru olarak oluşturabilmeyi yazım kurallarını bilmeyi ve yazıyı planlayabilmeyi gerektirir. Yazmada zorluk çeken bir çocuk öncelikle sözcükleri oluşturmakta hangi sesi hangi harfle eşlemesi gerektiğine karar vermede zorlanacaktır. Bu nedenle öğrenme zorluğu olan çocukların yazı yazması yaşıtlarından daha uzun zaman alır. Ayrıca bu çocuklar hangi sesin hangi harfe karşılık geldiğini bulmada ve sesleri/harfleri doğru olarak sıralamada da çok zorlanabilirler bu nedenle yanlış ve eksik yazma çok sık görülen hatalar arasında yer alır örneğin "geliyorlarmış" sözcüğünü "geliyormus" şeklinde yazabilir. Öğrenme zorluğu olan çocuklar yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine de dikkat etmezler kelimeleri nokta ve virgül ile ayırmadan peşpeşe yazabilirler hecelerin arasına boşluk bırakabilirler. "Alidisarıyatop oy namaya cıkmısti" tipik bir örnek olabilir. Sonuç olarak bu çocuklar uzun yazılı ifadelerde pek başarılı değillerdir çok kısa yazılar yazmayı tercih ederler.
4. Gelişimsel Aritmetik Bozukluğu (Diskalkuli): Bu çocukların konuşmaları genelde akıcıdır ve görsel hafızaları da iyidir. Ancak bu çocuklar zaman ve yön ile ilgili soyut kavramlarda zorlanabilirler; örneğin dün-bugün-yarın kavramları onlar açısından güçlük yaratan kavramlardır; sıralamada başarılı değillerdir örneğin olayları anlatırken hangisinin önce hangisinin sonra geldiğini söyleyemezler işlerini sıraya koyamazlar; zamanlamada da zorlanırlar bir işin ne kadar zaman alacağını kestiremezler. Bu çocukların isim hafızaları zayıftır. Zihinden işlem yapmakta para hesabında zorlanırlar. Aritmetik/matematik alanlarında zorlanan çocuklar işlemlerin kurallarını unutabilirler eldeleri unutabilirler toplama diye başlayıp çıkarma ile devam edebilirler. Çarpım tablosunu akıllarında tutmak matematik problemlerini çözmek için belli stratejiler geliştirmek de bu çocuklar için zordur.
5. Sözel Olmayan (Non-Verbal) Öğrenme Zorluğu: Buöğrenme zorluğu ile bağlantılı olarak tanımlanan daha yeni bir alandır. Bu çocukların özellikle motor beceri görsel-mekansal organizasyon ve sosyal becerilerde zorluk yaşadıklarını belirtmek gerekir. Sporda bedenini kullanmada zorlanma mekan içinde yönünü bulamama sağını-solunu öğrenememe sayfayı iyi kullanamama insanların beden dilini anlamada zorlanma bu zorluğu yaşayan çocukların tipik özellikleri arasında yer alır.
Disleksi Hangi Yaşlarda Anlaşılabilir ve Kesin Tanısı Nasıl Konur?
Okul döneminde "öğrenme zorluğu" tanısı alan çocukların okul öncesi dönemde bir takım belirgin özellikleri olduğu artık fark edilmiş olsa da kesin tanıyı koymak için çocuğun ilkokula başlamasını beklemek gerekir. Okul öncesi dönemde dikkat çekebilecek bazı noktalar şunlardır:
Çocuğun emeklemeyi geç öğrenmesi ve emeklerken vücudunu uyumlu bir şekilde hareket ettirememesi
Çocuğun konuşmayı geç öğrenmesi cümle kurmakta yaşıtlarından geç kalması bazı sözcükleri doğru telaffuz etmede yaşıtlarına göre zorluk çekmesi
Çocuğun kavram öğrenmekte zorlanması örneğin renk sayışekilzaman kavramları
Çocuğun uzun süre el tercihinin oluşmaması kalemi tutmada zorlanması
Çocuğun yaşıtları dinleyebildiği halde bir öykü kitabını sonuna kadar dinleyememesi dinlediklerini anlatamaması
Çocuğun hazırlık sınıfında yapılan çizgi çalışmalarından kaçınması
Öğrenme zorluğu tanısı koymak için öncelikle çocuğun duyu organlarının normal olduğundan çocuğun yoğun duygusal problemler yaşamadığından çevreden yeterli uyaran aldığından ve zekasının normal olduğundan emin olmak gerekir. Çocuk öğrenme için hiçbir engeli olmadığı halde sınıfından beklenen düzeyde öğrenmekte zorlanıyorsa öncelikle bir uzmana başvurmalıdır. Bu uzman bir çocuk psikoloğu veya çocuk psikiyatristi olabilir; uzmanlar arsındaki işbirliği de tanının kesinliği açısından önemlidir. Aileyle yapılan kapsamlı bir öngörüşme bu konuya yönelik testlerçocuğun okuma yazma ve matematik alanlardaki düzeyi incelenmek yoluyla çocuğun öğrenme zorluğu tanısı almak için belirtilen özelliklere sahip olup olmadığı anlaşılır.
Tedavi ya da Terapi ile Disleksinin Tamamen Ortadan Kalkması Mümkün müdür?
Öğrenme zorluğu yapısal bir zorluk olduğu için diğer bir deyişle çocuk bu özellikle dünyaya geldiği için bu zorluğun bütünüyle ortadan kalkması mümkün değildir. Bu zorlukla baş etmek için en etkili yöntem çocuğun bir uzman tarafından zorlandığı alanların geliştirilmesi ve öğrenme için gerekli bütün alanların bir arada kullanılmasını sağlamak amacıyla bir özel eğitim programına alınmasıdır. Bu çerçevede yapılan çalışmalar sonucu çocuğun öğrenme kalitesi ve hızı artar bu da çocuğun motivasyonunu artırır. Çocuk zaman içinde kendi açısından en verimli öğrenme ve ders çalışma yolunu keşfetmeye başlar. Sonuç olarak söz konusu olançocuğun sorunun geçmesi değil çocuğun ve çevresindeki kişilerin bu sorunla baş etmeyi öğrenmeleridir.
Disleksi Sorunu Olan Bir Çocuğa Ailede ve Okulda Yaklaşım Ne Olmalıdır?
Öğrenme zorluğu tanısı almış bir çocuğun ailesinin ve öğretmenlerinin öncelikle çocuğun davranışlarına ve tepkilerine bakış açılarını değiştirmeleri gerekir. Çocuğun sanki istese yapacakmış gibi algılanması yerine başarmak için kendini çok zorlaması gerektiği ve bunun çocuk açısından çok da keyif verici bir durum olmadığının bilinmesi önemlidir bir başka deyişle çocuk "yapmıyor" değil "yapamıyor"dur. Bunun dışında dikkat edilmesi gereken noktalar şu şekilde sıralanabilir:
Çocuğun ev ve okuldaki çalışma ortamı dikkatini en az dağıtacak şekilde ayarlanmalıdır. Çocuğa belirli bir çalışma mekanı sağlanmalı günlük düzen ve öğrencilerden beklenenler kısa ifadelerle ve sık aralıklarla öğrenciye iletilmelidir.
Özellikle küçük sınıflarda bir yetişkin çocuğun çalışmalarını yapıp yapmadığını denetlemeli çocuğun kendi sorumluluğunu tümüyle üstlenmesi daha üst sınıflara bırakılmalıdır.
Çocuğun daha rahat öğrenebilmesi için birden fazla algı kanalının kullanılması önemlidir. Sadece dinlemek değil o konuyla ilgili bir film izlemek bir yeri ziyaret etmek bir deney yapmak çocuğun daha rahat öğrenmesini sağlar. Bu süreç içersinde çocuğa sıkça sorular sorulması gelinen aşamayı bir yetişkinin yardımıyla özetlemesi çok yararlı olacaktır. Bu bağlamda çocuğun öğrenmesi gereken konuları bir banda okumak ve çocuğun aynı konuyu bu bant eşliğinde okuması onun öğrenmesini kolaylaştıracaktır.
Çocuğun evde ödevleri için ayırdığı bir zaman dilimi mutlaka olmalıdır. Çocuk çalışmaya başlamadan önce o zamanı nasıl kullanacağı hangi işe ne kadar zaman ayıracağı çocukla birlikte planlanmalı ve çocuğun bu plana ne kadar uyabildiği yine kendisiyle birlikte değerlendirilmelidir.
Çocuğa verilecek yönergeler kısa olmalı çocuğun yönergenin verilen bölümünü kavradığından emin olduktan sonra diğer bölümleri verilmelidir.
Çocukla bir öykünün sonunu tamamlama benzer özellikte sözcükler bulma sözcük bulmacaları oynamak onun sözel becerilerini arttıracaktır.
Bu çocuklar okuma ve yazmada zorluk çektikleri için bu konulara doğrudan yaklaşmak onlara çok da cazip gelmez. Sevdikleri konularla ilgili dergiler okumak çizgi romanlar bir yemek tarifine göre yemek yapmak bu becerileri kullanmayı daha hoş hale getiren yöntemler olabilir.
-
Facebook'un yeni Zaman Tüneli'nden kurtulmak isteyenlerin başına bakın neler geliyor.
Facebook'un yeni özelliği Timeline (Zaman Tüneli) ile profilinizin görünümünü çok daha detaylı bir şekilde değiştirebiliyorsunuz. Timeline ile çok yaratıcı sayfalar hazırlayanlar olsa da, birçok kullanıcı eski görünümde kalmayı tercih ediyor. Ama ne yazık ki bu çok yakında mümkün olamayacak.
Dolandırıcıların yeni tuzağı ise Timeline'dan sıkılıp eski profiline dönmek isteyen kullanıcılar için... Basit bir Facebook uygulaması, sizi eski profilinize döndüreceğini vaat ediyor ama aslında tüm kişisel bilgilerinizi ele geçiriyor. E-posta adresinizi spam postalar atmak için kullanıyor ve Facebook hesabınızdan da izinsiz olarak arkadaşlarınıza mesaj gönderiyor ya da paylaşım yapıyor. Bu mesajlar veya paylaşımlardaki bağlantılar ise, tıklayanları da aynı tuzağın içine çekmiş oluyor.
Siz siz olun, arkadaşlarınızdan geliyormuş gibi görünse bile, mesajlardaki bağlantılara tıklarken 2 kere düşünün. Ayrıca eski profilinize döndüreceğini söyleyen uygulamalara da itibar etmeyin; böyle bir şey ne yazık ki mümkün değil...
(Hürriyet)
-
MESLEK BİLDİREN SÖZCÜKLER – Слова, Обозначающие Профессии
Meslek bildiren sözcükler hem ERİL hem de DİŞİL olarak kullanılır.
1. Meslek ve ihtisas bildiren sözcükler son takıları yönünden genel olarak ERİL CİNS’tirler.
врач (doktor)
педагог (pedagog)
доцент (doçent)
судья (hakim)
секретарь (sekreter)
механик (teknisyen)
токарь (tornacı)
Bu sözcükler modern Rusçada bayanlar için de kullanılırlar. Bir şahsın adının cinsiyetine göre isim soylu sözcük eklenir.
Эта девушка – хороший педагог.
Его сестра – прекрасный секретарь.
Эта женщина – наш судья.
Эта красивая женщина – наш врач.
Где секретарь? – Секретарь вышла из бюро.
2. Bazı “ortak özellik” taşıyan isimler şimdiye kadar hem ERİL hem de DİŞİL olarak kullanılır. Bunların sonu -а veya -я ile biterler.
сирота (yetim, öksüz)
калека (sakat, özürlü)
умница (akıllı)
разиня (mıymıntı)
Эта девочка – круглая сирота. Bu kız öksüz.
Какая она умница! Ne akıllı biri!
-
Чей? (kimin) zamirinin hallere göre çekimi
HALLER
TEKİL
ÇOĞUL
eril cins
dişil cins
nötr cins
И.п.
чей
чья
чьё
чьи
Р.п.
чьего
чьей
чьего
чьих
Д.п.
чьему
чьей
чьему
чьим
В.п.
чей, чьего
чью
чьё
чьи, чьих
Т.п.
чьим
чьей
чьим
чьими
П.п.
о чьём
о чьей
о чьём
о чьих
Şahıs Sahiplik Zamirleri varlıkların sahibini gösterirler. Birinci ve ikinci Şahıs Sahiplik Zamirleri’nin cins, sayı ve hal ekleri tamamen farklıdır. Önünde kullanıldıkları isim hangi halde ise Sahiplik Zamirleri de o halde çekimli olmak zorundadır.
- Чей это карандаш?
- Bu kurşunkalem kimindir?
- Это мой карандаш.
- Bu benim kurşun kalemimdir.
- Чья это ручка?
- Bu dolmakalem kimindir?
- Это моя ручка.
- Bu benim dolmakalemimdir.
- Чьё это зеркало?
- Bu ayna kimindir?
- Это моё зеркало.
- Bu benim aynamdır.
- Чьи это карандаши
- Bunlar kimin kurşunkalemleri
(ручки, зеркала
?
(dolmakalemleri, aynalar)?
- Это мои карандаши
(ручки, зеркала.
- Bunlar benim kurşunkalemlerim
(dolmakalemlerim, aynalarım).
- Чей это портфель?
- Bu çanta kimindir?
- Это наш (ваш портфель.
- Bu bizim (sizin) çantamızdır (çantanızdır).
- Чья это газета?
- Bu kimin gazetesidir?
- Это наша (ваша газета.
- Bu bizim (sizin) gazetemizdir (gazetenizdir).
- Чьё это зеркало?
- Bu kimin aynasıdır?
- Это наше (ваше зеркало.
- Bu bizim (sizin) aynamızdır (aynanızdır).
- Чьи это портфели?
- Bu kimin çantalarıdır?
- Это наши (ваши портфели.
- Bu bizim (sizin) çantalarımızdır (çantalarınızdır).
-
НЕКОТОРЫЙ ve НЕСКОЛЬКО Belgisiz Zamirler
1. Некоторый (kimi) zamiri:
Bir bütünün, bir grubun veya bir çokluğun bir kısmından bahsedilirken bu zamir kullanılır.
Некоторые туристы посетили музей.
Turistlerin bazıları müzeyi ziyaret ettiler.
Некоторые студенты сдали экзамены.
Öğrencilerin bazıları sınavlarını bitirdi.
Я уже прочитал некоторые стихи Пушкина.
Ben artık Puşkin’in şiirlerinin bazılarını okudum.
2. Несколько (birkaç) zamiri:
Bu zamir sayı bakımından belgisizliği gösterir. Bu zamirden sonra gelen sayılabilen isimler -İN HALİ çoğul olarak kullanılır. Kendisi de sıfatların çoğul formunda çekilir.
У меня несколько книг.
Birkaç tane kitabım var.
Наш учитель знает несколько иностранных языков.
Öğretmenimiz birkaç tane yabancı dil biliyor.
Учитель говорил о нескольких студентах.
Öğretmen birkaç kız öğrenci hakkında konuşuyordu.
-
İlgi Zamirleri – Относительные Местоимения
İlgi Zamirleri bir cümlenin içindeki isim hakkında açıklama yapmak içim kurulan ikinci cümleciğin başında yer alan ve ilk cümledeki ismi belirten sözcüklerdir. Bu sözcükler кто? (kim?), что? (ne?), чей? (kimin?), какой (hangi?) gibi genel Soru Zamirleridir. Bu zamirler ismin sayısına, cinsiyetine ve hallere göre değişirler.
Bunların dışında где? (nerede?) куда? ve (nereye?) gibi soru sözcükleri ile de ilgi cümlecikler kurulur fakat bu durumda bu sözcükler isimin tekil ya da çoğul, erkek ya da dişi oluşuna göre değişmezler.
Как зовут того человека?
O adamın isimi nedir?
Вы знаете?
Siz biliyor musunuz?
Вы знаете, как зовут того человека?
O adamın isimi ne olduğunu biliyor musunuz?
Куда она пошла?
O nereye gitti?
Вы видели?
Siz gördünüz mü?
Вы видели, куда она пошла?
Onun nereye gittiğini gördünüz mü?
Когда начинается школа?
Okul ne zaman başlıyor?
Они помнят?
Onlar hatırlıyorlar mı?
Они помнят, когда начинается школа?
Okulun ne zaman başladığını hatırlıyorlar mı?
Где он?
O nerededir?
Она не знает.
O bilmiyor.
Она не знает, где он.
Onun nerede olduğunu bilmiyor.
Кого зовут?
Kimi çağırıyorlar?
Вы слышите?
Siz duyuyor musunuz?
Вы слышите, кого зовут?
Kimi çağırıldığını duyuyor musunuz?
Кем он хочет стать?
O kim olmak istiyor?
Его отец не знает.
Onun babası bilmiyor.
Его отец не знает, кем он хочет стать.
Babası onun kim olmak istediğini bilmiyor.
Что это?
Bu nedir?
Учительница спросила.
Öğretmen sordu.
Учительница спросила, что это.
Öğretmen bunun ne olduğunu sordu.
О чём ты думаешь?
Sen ne hakkında düşünüyorsun?
Мне интересно.
Merak ediyorum.
Мне интересно, о чём ты думаешь.
Senin ne düşündüğünü merak ediyorum.
Какую работу ты выполняешь?
Sen ne iş yapıyorsun?
Ты должен сказать.
Sen söylemelisin.
Ты должен сказать, какую работу ты выполняешь.
Ne iş yaptığını söylemelisin.
Скольких студентов нет?
Kaç öğrenci yok?
Учитель спрашивает.
Öğretmen soruyor.
Учитель спрашивает, скольких студентов нет.
Öğretmen kaç öğrencinin olmadığını soruyor.
-
Rusçada кто?, что?, какой? ve чей? Soru Zamirleri önlerine ни- öneki alarak olumsuz anlam ifade cümlelerde kullanılırlar.
никто не …
hiç kimse … değil
ничто не …
hiçbir şey … değil
ничей не …
hiçbir kimsenin … değil
никакой не …
herhangi biri … değil
Никто ve ничто Olumsuzluk Zamirleri normal кто? ve что? Soru Zamirleri gibi çekilir. Bu Olumsuzluk Zamirleri olumsuzluk eki (не, нет, нельзя bulunan cümlelerde bulunurlar.
Никто не смотрел на него.
Onun yüzüne kimse bakmıyordu.
Никто не ответил на наш вопрос.
Bizim sorumuzu hiç kimse cevaplandırmadı
Никакие предложения не были
Toplantıda tekliflerin hiçbiri destek
поддержаны на собрании.
görmedi.
Oldukça yoğun olarak kullanılan никто ve ничто cümlede yerine göre hem özne hem de tümleç olarak kullanılır.
Никто не пришёл к нам.
Bize kimse gelmedi.
Ничто не пугает меня.
Hiçbir şey beni korkutmuyor
Tümleç olarak kullanıldıklarında Olumsuzluk Zamirleri hallere göre değişirler.
Я никому не позвонил.
Ben hiç kimseye telefon etmedim.
Она ничего не попросила.
O hiçbir şeyi rica etmedi.
В коридоре никого не было.
Koridorda hiç kimse yoktu.
Я ничего не слышал по радио.
Ben radyodan hiçbir şeyi işitmedim.
Olumsuzluk Bildiren Zamirleri edatlarla kullanıldıkları zaman ни- veya не- parçacığı ayrılır ve edat araya girer.
никого –> ни у кого
никем –> ни с кем
некого –> не у кого
некому –> не к кому
Я завтра ни к кому не пойду.
Ben yarın hiç kimseye gitmeyeceğim.
Она ни с кем не говорила.
O hiç kimse ile konuşmuyordu.
Ни у кого не было этого словаря.
Bu sözlükten hiç kimsede yoktu.
Я её ни о чём не спросил.
Ben ona hiçbir şey hakkında sormadım.
Никакой ve ничей niteleme göreviyle isimlerle kullanılırlar ve bu isimlerin cins, sayı ve hal çekimlerine uyarlar.
Мне не нужно ничьей помощи.
Hiç kimsenin yardımına ihtiyacım yoktur.
Они не сделали никаких ошибок.
Onlar hiçbir hata yapmadılar.
Никакого успеха в этом они не добились.
Bu konuda onlar herhangi bir başarı elde edemediler.
Некого ve Нечего Olumsuzluk Zamirleri
некого
hiçbir kimse
нечего
hiçbir şey
Bu zamirler de, кто? ve что? Soru Zamirleri’nin önüne не- eklenerek elde edilmektedir. Yine bu Soru Zamirleri gibi çekilirler ve sürekli ilk heceleri vurguludur.
некого ve нечего’nun çekimi
HALLER
НЕКОГО
НЕЧЕГО
Именительный
-
-
Родительный
некого
нечего
Дательный
некому
нечему
Винительный
некого
нечего
Творительный
некем
нечем
Предложный
не о ком
не о чем
Ей нечего слушать.
Onun için dinleyecek bir şey yoktur.
Некого послать за книгами.
Kitapları almak için gönderecek kimse yoktur.
Edatlarla kullanıldıkları zaman edat araya girer ve her bir sözcük parçası ayrı okunur.
Им не с кем разговаривать.
Onların konuşacağı hiç kimseler yoktur.
Нам не на чем ехать.
Gidecek bir şeyimiz yoktur.
Öznesiz cümlelerde некого ve нечего’dan sonra fiil mastar halde kullanılır.
Мне некому позвонить.
Telefon edeceğim hiç kimse yoktur.
Не с кем поговорить.
Konuşacak kimse yok.
-
Şahıs Zamirlerinin Hallere Göre Çekimi
(Склонение Личных Местоимений По Падежам
birinci tekil ve çoğul Şahıs Zamirleri’nin hallere göre çekimi
birinci tekil ve çoğul Şahıs Zamirleri’nin hallere göre çekimi
HALLER
TEKİL
ÇOĞUL
yalın hal
(кто? что?)
я
ben
мы
biz
(-in) hali.
(кого? чего?)
меня
beni(m)
нас
bizi(m)
(-e) hali
(кому? чему?)
мне
bana
нам
bize
(-i) hali
(кого? что?)
меня
beni
нас
bizi
(ile) hali
(кем? чем?)
со мной
benim ile
с нами
bizim ile
(-de) hali
(о ком? о чём?)
обо мне
Benim hakkımda
о нас
bizim hakkımızda
Я учитель.
Ben öğretmenim.
Меня зовут …
Benim adım …(Beni … çağırırlar.)
У меня болит горло.
Benim boğazım ağrıyor.
Ко мне пришёл друг.
Arkadaşım bana geldi.
Он говорил со мной.
O benim ile konuşuyordu.
Она стояла передо мной.
O benim önümde duruyordu.
Birinci tekil Şahıs Zamiri я’nin hallere göre çekimli şekillerinin önünde kullanılan с, к, перед, над edatları ilave olarak о seslisini de alırlar: со, ко, передо, надо gibi.
-DE HALİ’nde ise о edatı обо şeklinde kullanılır.
Кто говорил вам обо мне?
Kim size benden bahsediyordu?
Bu edatların önüne eklenen о harfleri а okunurlar.
Birinci çoğul Şahıs Zamiri’nde bu о’lar bulunmazlar.
Мы студенты.
Biz öğrencileriz.
Нас зовут …
Bizim adımız …(Bizi … çağırırlar.)
У нас болят зубы.
Bizim dişlerimiz ağrıyor.
К нам пришли соседи.
Bize komşular geldiler.
Она говорила с нами.
O bizimle konuşuyordu.
Она стояла перед нами.
O bizim önümüzde duruyordu.
ikinci tekil ve çoğul Şahıs Zamirleri’nin hallere göre çekimi
HALLER
TEKİL
ÇOĞUL
yalın hal
ты
sen
вы
siz
(-in) hali
тебя
seni(n)
вас
sizi(n)
(-e) hali
тебе
sana
вам
size
(-i) hali
тебя
seni
вас
sizi
(ile) hali
с тобой
senin ile
с вами
sizin ile
(-de) hali
о тебе
senin hakkında
о вас
sizin hakkınızda
Вы (siz, sen) Şahıs Zamiri; hem çoğul anlamında kullanılır hem de nazik bir hitap şekli olarak tekil şahıs için de kullanılır. Özellikle mektup ve benzeri yazışmalarda sıkça büyük harfle yazılarak kullanılır. Hitap edilen şahıs tekil olduğu halde bile Вы ile fiillerin çoğul çekimi kullanılır.
Где ты, мой друг?
Sen neredesin, arkadaşım?
Я приду к тебе после урока.
Dersten sonra sana geleceğim.
Тебя кто-то спросил.
Seni birisi sordu.
Он хочет пойти с тобой.
O seninle gitmek istiyor.
Она спросила о тебе.
O senin hakkında sordu.
Я Вас хорошо знаю.
Sizi iyi biliyorum.
Сколько вам лет?
Kaç yaşındasınız?
Она принесла вам новый журнал.
O size yeni dergi getirdi.
Мы долго говорили вчера о вас.
Sizin hakkınızda dün çok konuştuk.
Я пишу Вам письмо.
Size mektup yazıyorum.
Почему вас не было на вечере?
Partide neden yoktunuz?
üçüncü tekil Şahıs Zamirleri’nin (он, она, оно hallere göre çekimi
HALLER
TEKİL (ЕД.Ч.)
TEKİL (ЕД.Ч.)
yalın hal
он, оно
o
она
o
(-in) hali
его (у него
onu(n)
её (у неё
onu(n)
(-e) hali
ему (к нему
ona
ей (у ней
ona
(-i) hali
его (на него
onu
её (на неё
onu
(ile) hali
им (с ним
onun ile
ей, ею (с ней, с нею
onun ile
(-de) hali
о нём
onun hakkında
о ней
onun hakkında
üçüncü çoğul Şahıs Zamiri’nin (они hallere göre çekimi
HALLER
ÇOĞUL
yalın hal
они
onlar
(-in) hali
их (у них
onları(n)
(-e) hali
им (к ним
onlara
(-i) hali
их (на них
onları
(ile) hali
ими (с ними
onlar ile
(-de) hali
о них
onlar hakkında
Üçüncü tekil ve çoğul Şahıs Zamirleri edatlar ile kullanıldıklarında önlerine н sessizini alırlar.
У него (неё болит голова.
Onun başı ağrıyor.
Он пришёл к ней (нему.
O ona geldi.
Мы говорили с ними.
Biz onlar ile konuşuyorduk.
Все спрашивали о них.
Herkes onlar hakkında soruyordu.
Я подошла к нему (ней.
Ben ona yaklaştım.
Ancak yalın olarak kullanıldıklarında bu harf bulunmaz.
Ему (ей было пять лет.
O beş yaşındaydı.
Я подарил ему (ей книгу.
Ona kitap hediye ettik.
Мы помогли ему (ей.
Biz ona yardım ettik.
Bazı edatlardan sonra bu н harfi bulunmaz.
благодаря
sayesinde
навстречу
karşısına, karşısından
вне
dışarıda, dışında
вопреки
-e rağmen
Благодаря ей наш визит прошёл хорошо.
Onun sayesinde ziyaretimiz iyi geçti.
Навстречу ему из сада вышла большая кошка.
Onun karşısına, bahçeden büyük bir kedi çıktı.
Üçüncü tekil ve çoğul Sahiplik Zamirleri’nden
его (ключ, книга, дело
onun (anahtarı, kitabı, işi)
её (ключ, книга, дело
onun (anahtarı, kitabı, işi)
их (ключ, книга, дело
onların (anahtarı, kitabı, işi)
önce edat geldiğinde de н harfi bulunmaz. Önlerinde bulunan isimlerin cinsi de önemli değildir.
Она şahıs zamiri İLE HALİ’nde edatlarla ней ve нею olarak iki değişik şekilde kullanılır.
Мой друг иногда говорил с ней.
Arkadaşım ara sıra onunla konuşuyordu.
Он часто говорил с нею.
O sık sık onunla konuşuyordu.
Şahıs Zamirleri’nin yalın ve çekimli şekilleri hem canlı hem de cansız varlıklar için kullanılır. Bir cümlenin öznesini tayin etmede kullanılan кто? (kim?) ve что? (ne?) soru sözcüklerinin hallere göre çekimli formlarına cevap oluştururlar.
кто? ve что?’nun çekimi
HALLER
КТО? (KİM?)
ЧТО? (NE?)
yalın hal
кто
kim
что
ne
(-in) hali
кого
kimi(n)
чего
neyi(n)
(-e) hali
кому
kime
чему
neye
(-i) hali
кого
kimi
что
neyi
(ile) hali
кем
kim ile
чем
neyi
(-de) hali
о ком
kim hakkında
о чём
ne hakkında
1. YALIN HAL’nde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
Кто он? – Студент.
O kimdir? – Öğrencidir.
Что это? – Ключ.
Bu nedir? – Anahtardır.
- Кто пришёл сюда?
- Kim buraya geldi?
- Он (учитель пришёл.
- O (öğretmen) geldi.
- Что стоит на столе?
- Masada ne duruyor?
- Он (стакан стоит на столе.
- O (bardak) masada duruyor.
Soru sözcüklerinin hallere göre çekimli şekilleri ile yapılan sorulara cevap verirken doğrudan Şahıs Zamirleri’nin çekimli şekilleriyle kullanılır.
2. -İN HALİ’inde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
- У кого есть брат?
- Kimin erkek kardeşi var?
- У меня есть брат
- Benim erkek kardeşim var.
- От кого ты получил письмо?
- Sen kimden mektup aldın?
- Я получил письмо от него (брата.
- Ben ondan (kardeşimden) mektup aldım.
Yukarıdaki cümlelerde görüldüğü gibi, bir şeye sahip olma bildirirken bütün Şahıs Zamirleri olumlu ve olumsuz cümlelerde у edatı ile -İN HALİ’nde kullanılır.
У меня есть словарь.
Benim sözlüğüm var.
У тебя есть словарь.
Senim sözlüğün var.
У него есть словарь.
Onun sözlüğü var.
У неё есть словарь.
Onun sözlüğü var.
У нас есть словарь.
Bizim sözlüğümüz var.
У вас есть словарь.
Sizin sözlüğünüz var.
У них есть словарь.
Onların sözlüğü var.
Bu cümle kalıbında nesnelerin cinsiyeti, tekil ya da çoğul olması Şahıs Zamirleri’nin çekimli şeklini etkilemez.
У меня есть брат.
Benim erkek kardeşim var.
У меня есть сестра.
Benim kız kardeşim var.
У меня есть письмо.
Benim mektubum var.
У меня есть братья, сёстры.
Benim erkek ve kız kardeşlerim var.
У меня есть письма.
Benim mektuplarım var.
Bu cümle kalıbında olumsuz cümlenin tümleci -İN HALİ’nde olur.
У меня нет брата.
Benim erkek kardeşim yok.
У меня нет тетради.
Benim defterim yok.
У меня нет денег.
Benim param yok.
Şahıs Zamirleri -İN HALİ’nde diğer edatlarla birlikte hem soru hem de cevap şeklinde kullanılırlar.
3. -E HALİ’inde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
- Кому он дал книгу?
- O kitabı kime verdi?
- Он дал книгу мне.
- O kitabı bana verdi.
Yaş sorarken ve cevap verirken Şahıs Zamirleri -E HALİ olur.
- Сколько тебе (вам лет?
- Sen (siz) kaç yaşındasınız?
- Мне тридцать лет.
- Ben 30 yaşındayım.
- Ему тридцать лет.
- O (bay) 30 yaşında.
- Ей тридцать лет.
- O (bayan) 30 yaşında.
Bazı fiillerden sonra Şahıs Zamirleri -E HALİ’nde olur.
Покажите нам, пожалуйста, ваш дом.
Lütfen, bize evinizi gösteriniz.
Дайте мне стакан чая.
Bana bir bardak çay veriniz.
Помогите ему, пожалуйста.
Ona yardım ediniz, lütfen.
Скажите мне, пожалуйста, где находится банк?
Bankanın nerede bulunduğunu söyler misiniz, lütfen.
Приезжайте к нам ещё раз.
Bize tekrar geliniz.
Öznesiz cümlelerde Şahıs Zamirleri -E HALİ’nde olur.
Мне кажется, что после обеда будет жарко.
Bana öyle geliyor ki, öğleden sonra sıcak olacak.
Мне хочется что-нибудь выпить.
Canım bir şey içmek istiyor.
Ему нельзя курить.
Onun sigara içmesi yasaktır.
Здесь мне холодно.
Burada ben üşüyorum.
4. -İ HALİ’inde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
- Кого вы видите там?
- Orada kimi görüyorsunuz?
- Я ви жу его (учителя.
- Ben onu (öğretmeni) görüyorum.
- Что вы видите на улице?
- Caddede neyi görüyorsunuz?
- Я вижу её (машину.
- Ben onu (arabayı) görüyorum.
Bir şahsın adını sorarken ve cevap verirken, Şahıs Zamirleri -İ HALİ’nde olur.
Как тебя (вас зовут?
Senin (sizin) adın(ız) nasıldır?
Seni (sizi) nasıl adlandırırlar?
Меня зовут …
Benim adım … dır.
Beni … diye adlandırırlar
Geçişli fiillerden sonra Şahıs Zamirleri -İ HALİ’nde olur.
Я читаю её (книгу.
Ben onu (kitabı) okuyorum.
Я люблю тебя.
Ben seni seviyorum.
Я слушаю вас.
Ben sizi dinliyorum.
Я не слышу тебя.
Seni işitmiyorum.
Он поздравляет её.
O (bay) onu (bayan) kutluyor.
Кто-то спрашивал вас.
Sizi birisi soruyordu.
Он не понимает меня.
O beni anlamıyor.
5. İLE HALİ’inde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
- С кем вы идёте в парк?
- Siz kiminle parka gidiyorsunuz?
- Мы идём в парк с ними (друзьями.
- Biz parka onlar (arkadaşlarımız) ile gidiyoruz.
- Чем он открываат дверь?
- O kapıyı ne ile açıyor?
- Он открывает дверь им (ключом.
- O kapıyı onunla (anahtar ile) açıyor.
Bazı fiillerden sonra Şahıs Zamirleri İLE HALİ’nde kullanılırlar.
Директор заведует им (магазином.
Müdür onu (mağazayı) yönetiyor.
Учитель интересуется ею(литературой.
Öğretmen onunla (edebiyatla) ilgileniyor.
Я занимаюсь разными видами (ими спорта.
Ben çeşitli spor dallarıyla (onlarla) uğraşıyorum.
6. -DE HALİ’inde Şahıs Zamirleri’nin kullanılması:
- О ком вы спрашиваете?
- Kim hakkında soruyorsunuz?
- Я спрашиваю о нём (соседе.
- Ben o (komşu) hakkında soruyorum.
- О чём они говорили?
- Onlar ne hakkında konuşuyorlardı?
- Они говорили о нём (уроке.
- Onlar (ders) hakkında konuşuyorlar.
- Он всегда думает о ней.
- O her zaman onu düşünüyor.
- На ней было зелёное платье.
- Onun üzerinde yeşil bir elbise vardı.
-
Konu: RUSÇA ve RUSÇA DERSLER
Rus dilinin tarih bilgileri.
Eski rus dili.
Rus dili – Hint-Avrupa dil ailesinin Islav grubundan bir dil. Hint-Avrupa ailesinde Alman, Baltik (şimdiki Litvanya ve Letonya) dil gruplarla birlikteydi. Önce Alman, sonra Baltik dilleri bu birlikten çıkmış, Islav dil birliğinin dağılması ve M.S. 5. yüzyılına dair. Ama şimdi bile biz bu dil birliğinin etkisi hissetmekteyiz. Mesela, halen bütün ıslavlar (belki Polonyalılar hariç) birbiriyle anlaşabilir.
Coğrafyaya göre ıslav kavimlerin 3 kolu vardı: doğu, batı ve güney. Dogu ıslavları Eski Rus devletinin sınırlarında eski rus dilini oluşturdu. Moğol-Tatar ilgali ve komşu devletlerin saldırılarının sonucunda Eski Rus devletinin toprakları üçe bölündü. Şimdiki belorus ataları - Litvanya’nın, ukrain ataları - Polonya’nın etkisi altında kalmıştı.
Eski Rus dili iki defa güney ıslav etkisini yaşamıştır. Birinci, Rusya’nın Hıristianlık kabul etmesi dönemindeydi(M.S. 988 yılı ve sonrası). O zaman Rusya’ya Bizans’tan, Bulgaristan’dan Hıristianlıkla beraber hıristian kitapları ve Kiril alfabesi gelmişti. Kiril ve Mefodiy, Bulgaristan, Moravya, Pannonya (şimdiki Macaristan) ıslav halkına hıristianlık getiren, ilk ıslav alfabesini yaratan ve kutsal kitapları ıslav diline çeviren Selanik’ten iki kardeş rahip. Kiril’in yazdığı ve Rusya’ya getirdiği kıtaplar, eski ruscadan biraz farklı olan eski ıslav dilindeydi. Kilise halk dili değil, bu kitap dilini uygulamaya aldı; böylelikle kilise ıslavca oluştu. Şimdi bile Rus Ortodoksluğunda bütün dualar, ilahiler, ayinler bu dildedir.
İlk kiril alfabesinin esasta Yunan alfabesi vardı, o yüzden rus diline lazım olmayan bazı karekterler vardı, mesela, ikişer çeşit “Z”,”F”,”İ” harfleri, “Psi” ve “Ksi” harfleri vardı. “Z”,”F” ve “İ” iki çeşit oldugu sayı sistemiyle ilgili. Eski ıslavlarda ve Bizans’ta şimdiki arap sistemi denilen (yani 1, 2, 3, 4…) bır sayı sistemi yoktu, sayı özel bir işaret altında bir harf olarak yazılıyordu. Harf sistemi sayı sistemiyle beraber aldığında ek harfleri almaya mecbur kaldılar. Mesela, “Zelo” harfi (“S”) 6, “Zemlya” harfini(“З”) 7 yazmak için kullanılıyordu, telaffuzu aynı idi (“Z”). “Psi” ve “Ksi” harflere gelince bunlar sadece yunancadan alınmış sözcüklerde yazılmaktaydı, bir rusça sözcükte “P” ve “S” ya da “K” ve “S” harflerin peş peşe olması inkansız. Örnek için birkaç yunan ismi söyleyeyim: AleKSandr, AleKSey, Psiheya, Psaltır (Davut Kitabı). Sonra bu son iki harf iptal oldu, diğerler ise çar Deli Petro’nun imla reformunde düzeltildi.
Ama biraz geri dönerek kilise ıslavcanın etkilerinden birkaç örnek verelim. Özgün eski rusçada “açık hece” kanunu vardı. Bu demektir ki her ünsüzden sonra mecbur olarak bir ünlü geliyor. Hece her zaman açıktır. Örnek: sobaka (köpek). Eski rusçada çok kısa telaffuz edilen “E” (“ь”) ve “O” (“ъ”) harfleri vardı (bulgarcada onlar hala var). Hecenin açıklığını onlar sağlıyordu. (Benzer bir olay şimdiki kürtçede görünmektedir: hecenin açıklığı kısa bir “I” sağlıyor.) Bunlar sözcüğün sonuna gelip yumuşatma ya da sertlik işareti olarak okunuyordu. Örnek: къмънь (“komon’”,at) городъ (“gorod”, şehir). Hece kapandıktan sonra “ъ” ve “ь” (bazen diğer hecelerle beraber) sözcüğün ortasından düştü, ancak sonunda yumuşatma ve sertlik işaretleri olarak kaldı (ünsüzle biten sözcüğün sonunda sertlik işareti yazma kuralı sadece Ekim Devriminden sonra kaldırıldı). Örnek: къмънь yerine конь oldu. Genel olarak güney ıslav dillerinin, rus dilindeki “ORO”, “OLO” v.b. heceler “RA” ve “LE” gibi biçimlerde telaffuz kendilerine özgündü. Kilise ıslavcada böyle kısaltmalar sürekli, ama halk ağzı dili uzun heceliliğini koruyabildi, çok az “kısalmış” sözcük dile girebilmiş. Örnek: gorod – şehir, grad – şehir (kentlerin adlandırmasında: Leningrad – Lenin’in şehri, Volgograd – Volga kenarında şehir), golova – baş, kafa, glava – başkan. Bundan başka “E” ve “O” ile başlayan sözcüklerden güney ıslav etkisini gösterebilirim: “O” ile başlangıç rusca için, “E” ile başlangıç bulgarca için tipik. Mesela, odin (bir) ve edinstvo (birlik), ozero ve ezero (göl)(ikinci telaffuz şimdi yok).
İkinci güney ıslav etkisi Türklerin İstanbulu fethetmesi sonraki bir döneme rastlar. O zaman hıristian rahiplerin, yazarların, okumuş insanların çoğu Yunanistan, Sırbistan ve Bulgaristan’dan Rus devletine kaçmış, kendileriyle beraber kitaplarını da götürmüş. Direkt Patrikhaneden geldiği için otoritesi çok büyüktü, tabi ki dili ve kültürü güçlü bir iz bıraktı.
Bu iki güney ıslav etkisi sayesinde rus dilinde bir yumuşama süreci geçti. Sözcüğün kökündeki “K” ve “G” ünsüzleri çekimlenmede “Ç”, “TS”, “Z”, “J” harflerine dönüştü. Mesela, ruKa (el) – v ruTSe (elde). Bugünkü rusçada bunun hafif bir kalıntısı var: druG (dost) – druZya (dostlar) – druJba (dostluk), sneg (kar) – snejnıy (karlı).
Not. Eski rus alfabesinin ilginç bir yanı vardı. Harflerinin adlarını peşpeşe okuduğunda anlamlı bir metin çıkıyor. Mesela, ilk üç harf: A (Az), B (Buki), V (Vedi) – “ben harfleri biliyorum” anlamını veriyor, sonraki üç harf: G (Glagol), D (Dobro), E (Est’) – “söz iyidir” olarak çevirebiliyoruz.
Eski rus dilinin fonetik yapısına gelince birazcık farkı vardı. “Ё”(YO) harfi hiç yoktu, “J” ve “Ş” harfleri kesinlikle yumuşaktı (şimdi bunlar kesinlikle sert). Gramer yapısı ama çok farklıydı, özellikle fiil şekilleri.
Yavaş yavaş değişe değişe rus dili şimdiki görünüşünü aldı. I.Petro döneminin rusçası (1690-1725 yılları) artık bugünkü rusçaya çok benziyor. Çarın yaptığı font reformunun içerisinde bazı harflar alfabeden çıkarıldı, kalan ve lazım olmayan “E” harfinin çeşiti Devrimden sonra kullanmaktan çıktı.
Modern rus dilini Aleksandr Puşkin diye bir şair ve edebiyatçımız yarattı. 19. yüzyılının başlarında yaşadı. Onun rusçası – tam şimdiki rusça. Rus edebiyatının “Altın Çağını” o başlatıyor. Diğer ünlü rus edebiyatcıları:
Nikolay Gogol’
Mihail Lermontov
Gonçarov (“Oblomov”)
Nekrasov
Dostoevskiy (“Suç ve Ceza”)
Lev Tolstoy (“Savaş ve barış”, “Anna Karenina”)
Ostrovskiy
“Gümüş Çağı”(19. yüzyılının sonu – 20. yüzyılının başı):
Sergey Esenin
Aleksandr Blok
Anna Ahmatova
Marina Tsvetaeva
Anton Çehov
Devrim ve Sovyet Dönemi:
Vladimir Mayakovskiy
Konstantin Siminov
Tvardovskiy (“Vasiliy Tyorkin”)
Mihail Şolohov (“Sakin Don”)
Boris Pasternak (“Doktor Jivago”)
Aleksandr Soljenitsın (“GULAG takımadası”)
RUSÇA DERSLER
https://www.main-board.com/diger-diller-ve-genel-konular/613921-rusca-ders1-alfabe-okunus-kurallari-ve-vurgu.html
https://www.main-board.com/diger-diller-ve-genel-konular/613925-rusca-ders2.html
https://www.main-board.com/diger-diller-ve-genel-konular/613926-rusca-ders3.html
-
Konu: Rusça Ders3
1. Rusçada kelime yapısı.
Rus dilbilimi kelimeyi 5 parçaya ayırıyor.
1)En önemli olan, sözcüğün asıl anlamını taşıyan kısım köktür. Türkçeden farklı olarak rusçada bazı köklerde harf(ünlü ya da ünsüz)değişebilir. Tarih bölümünde yazdığım ünsüz yumuşatması süreci yüzünden kökün son “К”, “Г”, “Ц”, “Ч”, “З”, “Ж” harfleri çokça bir birinin yerini alabiliyorlar(sözcük türemesinde, çekinmesinde filan). Mesela:
СНЕГ(kar) – СНЕЖНЫЙ(karlı).
2)Kökün önüne gelen parça - önek. Rusçada belli önekler vardır, onlar sözcüklere ek bir renk verebilir veya anlamını tam değiştirebilirler. Mesela:
ШЁЛ – yürüyordu, ПРИ-ШЁЛ – geldi, НА-ШЁЛ – buldu; ХОРОШИЙ – iyi, НЕХОРОШИЙ – kötü, iyi olmayan. Türkçeden bir örnek: sosyal – asosyal.
3)Kökten sonra sonek olur. Rusçada çok sonek vardır, onlar yeni kelime türemesi ve konuşanın konuşulana dair davranışı göstermesi için kullanılır. Örnek: Mesela, РАБОТА – iş, РАБОТНИК – çalışan, işçi, ЛЕНА – kız ismi, ЛЕНКА – aynı isim, ama küçümseme ekiyle, ЛЕНОЧКА – aynı isim, ama bu şekli şevkat, sevgi ve ilgi göstermek için kullanılır.
4)Sonekten sonra bitim (çoğunlukla son 1-2 harf) var. Bitim, sözcük cekinmesinde değişen kısım. Rusçada coğul eki yoktur, sözcüğün çoğul ya da tekil şekline gelmesini bitim sağlar. O yüzden bitim çoğul şeklinde halden hale surekli değişir. Ünsüzle bitime “sıfır bitim” derler.
5)Bitim hariç bütün sözcük parçaları temeli oluşturuyor; temel – çekinmede değişmeyen sözcük kısmı.
3. Çoğul kuralları.
Rus dilinde çoğul kuralları oldukça zordur. Türkçedeki –lar/-ler gibi tek çoğul eki yoktur. Çoğul şeklinde sözcüğün bitimi değişir. Bu değişime göre bütün sözcükleri 2 gruba bölebiliriz (cinsiyete bağımsız olarak):
1 grup – “–Ы”/“-И” bitimleri alır (eril ve dişil sözcüklerin çoğu).
2 grup – “-А”/“-Я” bitimleri alır (küçük bir grup eril ve nötr cins sözcük).
1 GRUP.
1)“–Ы” bitimi sert ünsüzler sonra gelir(erilde):
КОМПЬЮ’ТЕР(bilgisayar) – КОМПЬЮ’ТЕРЫ(bilgisayarlar)
ШКАФ(dolap) – ШКАФЫ’(dolaplar)
ДИВА’Н(kanepe) – ДИВА’НЫ(kanepeler)
2)dişil için “–Ы” bitimi “A” yerine gelir:
ЖЕ’НЩИНА(kadın) – ЖЕ’НЩИНЫ(kadınlar)
СЕСТРА’(kız kardeş)– СЁ’СТРЫ(kız kardeşler)
МАШИ’НА(araba) – МАШИ’НЫ(arabalar)
3)“-И” bitimi, “Ь”, “Й”, “Я” bitimleri yerine gelir:
ДЕНЬ(gün) – ДНИ(günler)
НОЧЬ(gece) – НО’ЧИ(geceler)
СЛОВА’РЬ(sözlük) – СЛОВАРИ’(sözlükler)
ГОСТЬ(misafir) – ГО’СТИ(misafirler)
МУЗЕ’Й(müze) – МУЗЕ’И(müzeler)
НЕДЕ’ЛЯ(hafta) – НЕДЕ’ЛИ(haftalar)
ФАМИ’ЛИЯ(soyadı) – ФАМИ’ЛИИ(soyadları)
(tek istisna “УЧИ’ТЕЛЬ”(öğretmen) sözcüğü, çoğulda “УЧИТЕЛЯ’” oluyor)
4)istisna olarak “Г”, “К”, “Х”, “Ж”, “Ч”, “Ш”, “Щ” harflerinden sonra “-И” gelir.
КНИ’ГА(kitap) – КНИ’ГИ(kitaplar)
ВРАГ(düşman) – ВРАГИ’(düşmanlar)
КО’ШКА(kedi) – КО’ШКИ(kediler)
НОЖ(bıçak) – НОЖИ’(bıçaklar)
ЛЫ’ЖА(kayağın bir tanesi) – ЛЫ’ЖИ(kayak)
ВРАЧ(doktor) – ВРАЧИ’(doktorlar)
ТОВА’РИЩ(arkadaş) – ТОВА’РИЩИ(arkadaşlar)
ДА’ЧА(yazlık) – ДА’ЧИ(yazlıklar)
УЧЕ’БНИК(ders kitabı) – УЧЕ’БНИКИ(ders kitapları)
НОСО’К(çorabın teki) – НОСКИ’(çorap)
Dikkat edin ki “-EK” ve “-OK” küçültme ekleriyle biten sözcüklerin sonuna bir bitim (yani ünlü harf) gelince ekteki “E” ve “O” harfleri düşer, mesela, “листо’чек” – “листо’чки”(küçük yaprak), “цвето’к”-“цветки’”(çiçek) ; ama bu kural sadece ekler için geçerli, bu harfler kökün parçası olduğu zaman asla düşmez.
2 GRUP.
1)Bu grupta olan “A” ile biten eril sözcükler daha az, ama onlar oldukça sık kullanılıyor. Rus dilinde eril çoğul şekli için “A” ve “Ы/И” ile bitim rekabet ederler, ve sözcükleri bitimine göre bir birinden ayırmak için bir kural yoktur. “A” harfi ile bitim sert ünsüzden sonra gelir:
ГО’РОД – ГОРОДА’ (şehir) ПО’ЕЗД – ПОЕЗДА’ (tren)
СНЕГ – СНЕГА’ (kar) ДОМ – ДОМА’ (ev)
ВЕ’ЧЕР – ВЕЧЕРА’ (akşam) ЛЕС – ЛЕСА’ (orman)
ЦВЕТ – ЦВЕТА’ (renk) ПА’СПОРТ – ПАСПОРТА’ (pasaport)
О’СТРОВ – ОСТРОВА’ (ada) БЕ’РЕГ – БЕРЕГА’ (kıyı)
2)nötr cins sözcüklerde “O” yerine “A” gelir:
СЛО’ВО – СЛОВА’ (söz) ОКНО’ – О’КНА (pencere)
ЛИЦО’ – ЛИ’ЦА (yüz) ПИСЬМО’ – ПИ’СЬМА (mektup)
3)nötr cins sözcüklerde “E”(“Ё”) yerine “Я” gelir:
ПО’ЛЕ – ПОЛЯ’ (tarla)
ЗДА’НИЕ – ЗДА’НИЯ (bina)
РУЖЬЁ’ – РУ’ЖЬЯ (tüfek)
ÖZEL OLAYLAR:
1)“МЯ” ile biten nötr cins isimler “МЕНА” bitimi alırlar.
И’МЯ – ИМЕНА’ (isim)
ВРЕ’МЯ – ВРЕМЕНА’ (zaman)
2)“НИН” ile biten millet ve mezhep mensupları adlandıran eril sözcükler sonuna, “НИН” yerine “НЕ” bitimi alırlar.
МУСУЛЬМА’НИН – МУСУЛЬМА’НЕ (Müslüman)
ХРИСТИА’НИН – ХРИСТИА’НЕ (Hıristiyan)
АРМЯНИ’Н – АРМЯ’НЕ (ermeni)
ЕГИПТЯ’НИН – ЕГИПТЯ’НЕ (mısırlı)
РОССИЯ’НИН – РОССИЯ’НЕ
ГРАЖДАНИ’Н – ГРА’ЖДАНЕ
İstisna burada “ЦЫГА’Н”(Çingene) sözcüğü – çoğul “ЦЫГА’НЕ”. Sadece “H” ile biten millet isimleri normal “Ы” bitimi alıyorlar: ГРУЗИ’Н – ГРУЗИ’НЫ (Gürcü) .
3)“-ОНОК”/ “-ЁНОК” ile biten hayvan yavruları isimleri: “-ОНОК” yerine “-АТА”, “-ЁНОК” yerine “-ЯТА” gelir:
МЕДВЕЖОНОК – МЕДВЕЖАТА(ayı yavrusu, “МЕДВЕДЬ” - ayı sözcüğünden türeme)
КОТЁНОК – КОТЯТА(kedi yavrusu)
4)çoğul şekli özel olan sözcükler:
ДРУГ – ДРУЗЬЯ (dost) СТУЛ – СТУЛЬЯ (sandalye)
ДЕРЕВО – ДЕРЕВЬЯ (ağaç) ЛИСТ – ЛИСТЬЯ (yaprak)
БРАТ – БРАТЬЯ (kardeş) СЫН – СЫНОВЬЯ (oğul)
РЕБЁНОК – ДЕТИ (çocuk) ЧЕЛОВЕК – ЛЮДИ (insan, adam)
СОСЕД – СОСЕДИ (komşu) ЯБЛОКО – ЯБЛОКИ (elma)
ГОСПОДИН – ГОСПОДА (efendi) УХО – УШИ (kulak)
4. Sıfat. Sıfatlar ve zamirler uyumu kuralı.
Rusçada “sıfat + isim” yapısında sıfat her zaman isimden öncedir. Sıfatın ve ismin bir birine bağlı olduğunu göstermek için onları aynı cinsiyet, hal ve sayı kullanıyorlar (uyum kuralı). Sıfatın yalın halinde sayı ve cins olarak 4 şekli var: eril tekil, dişil tekil, nötr cins tekil ve çoğul. Sözlüklerde sıfatın eril biçimi verilir. Eril şeklinin görebileceğiniz bitimleri:
“-ОЙ” БОЛЬШОЙ - büyük,
“–ЫЙ” НОВЫЙ - yeni,
“–ИЙ” ХОРОШИЙ – iyi.
Eril sıfat direkt eril olan isme eklenebilir:
БОЛЬШОЙ(eril) + ДОМ(eril) = БОЛЬШОЙ ДОМ (büyük ev);
ХОРОШИЙ ЧЕЛОВЕК – iyi insan.
Dişil biçimi oluşturmak için eril bitimini “-АЯ” bitimine değiştirmek lazım.
НОВЫЙ – НОВАЯ (yeni)
İstisna: “-НИЙ” ile biten sıfatlarda “-ИЙ” bitimini “-ЯЯ” bitimi ile değiştirmek lazım.
СИНИЙ – СИНЯЯ (mavi)
ПОСЛЕДНИЙ – ПОСЛЕДНЯЯ (son)
Dişil sıfat dişil isimle beraber kullanılır.
НОВАЯ УЧИТЕЛЬНИЦА – yeni öğretmen(kadın)
СИНЯЯ МАШИНА – mavi araba
Orta cins sıfat: “-ОЕ”, “–ЕЕ”, “–ЬЕ” ile sona erer.
Çoğul sıfat: “-ИЕ”, “-ЫЕ” ile sona erer.
Sıfat bitimlerinin eril, dişil, orta cins ve çoğul biçimlerinde birbirine uyumu.
Eril biçimi Dişil biçimi Orta cins biçimi Çoğul biçimi
-ЫЙ новый -АЯ новая -ОЕ новое -ЫЕ новые
-НИЙ синий -НЯЯ синяя -НЕЕ синее -НИЕ синие
-КИЙ высокий -КАЯ высокая -КОЕ высокое -КИЕ высокие
-ОЙ большой -АЯ большая -ОЕ большое -ЫЕ/-ИЕ большие*
-ИЙ** лисий
-ЬЯ лисья -ЬЕ лисье -ЬИ лисьи
*)“Ш”den sonra “Ы” telaffuz edilir, ama yazılmaz, “И” yazılır.
**)hayvan, kuş filan isimlerinden türenmiş sahipleme sıfatları için.
Örnekler: Красивый – güzel(eril için), красивая – güzel(dişil için), красивое – güzel(orta cins için), красивые – güzel(çoğul için).
Старый кот – eski(yaşlı) kedi
Старая тетрадь – eski defter
Старое пальто – eski palto
Старые люди – yaşlı adamlar
Sıfat cümlede fiilin yerine geliyorsa gene özneye cinsiyet ve sayı olarak uymak zorundadır.
Она красивая. O (kadın) güzeldir.
Он красивый. O (erkek) güzeldir.
Oно новое. O (orta cins bir eşya, mesela, palto) yenidir.
Моя жена красивая. Benim karım güzeldir.
Ты хороший. Sen iyisin (erkeğe).
Ты хорошая. Sen iyisin (kadına).
Вы хорошие дети. Siz iyi çocuklarsınız (çoğul)
Вы красивая. Siz güzelsiniz (saygı ile tek kadına, o yüzden tekil).
Вы хороший врач. Siz iyi bir doktorsunuz (kadına da erkeğe de olabilir, çünkü “врач” hem eril hem dişil olabilir).
Мы умные. Biz akıllıyız.
Они умные. Onlar akıllıdırlar.
Моё новое пальто – benim yeni paltom.(Bu biçim cümlelerde önce zamir, sonra sıfat gelir.)
Sıfatın soru sözcüğü “КАКОЙ” (КАКАЯ, КАКОЕ, КАКИE) – nasıl? ne? ne gibi?
Mesela: Какой он человек? – Nasıl bir adamdır?
Это какая улица? – Bu ne sokak?
Какая книга? Синяя книга. – Nasıl bir kitap? Mavi kitap.
Rusçada bütün renkler isimleri sıfattır. Örneğin: синий (цвет – mavi (rengi).
Her sıfat gibi çekim yapar.
Sıfatın önüne olumsuz edatı “НЕ” gelebilir. Sıfat anlamını tersine değiştiriyor. Bir ad önünde çoğu zaman edat ve sıfat bitişik yazılır. Ama karşı koyma olayı varsa (mesela sıfattan sonra “A” edatı bulunur), ayrı yazılır.
Некрасивая девушка - güzel olmyan kız
Эта книга не старая, а новая. Bu kitap eski değil, yenidir.
Я не старый. Yaşlı değilim (gencim gibisinden).
5. Adların genetif (tamlayan) hali.
Aşağıdaki tabloda genetif halinin (tekilde) şekillerinin oluşması görebilirsiniz.
Çekim harf değişimleri örnekler istisnalar
1 1)“A” ile biten eril ve dişil sözcükler:
“A” yerine “Ы” gelir Ма’ма – ма’мы
Сестра’ – сестры’
Па’па – па’пы
Ле’на – Ле’ны Ната’ша – Ната’ши (“Ш”, “Щ”, “Ч”den sonra “И” yazılır)
2)“Я” ile biten eril ve dişil sözcükler:
“Я” yerine “И” gelir Дя’дя – дя’ди
Тё’тя – тё’ти
Ка’тя – Ка’ти
3)“KA” ile biten dişil sözcükler:
“A” yerine “И” gelir Ко’шка – ко’шки
Соба’ка – соба’ки
2 1)ünsüzle biten eril ve “O” ile biten orta cins sözcükler:
sonuna/“O” yerine “A” gelir Дом – до’ма
Муж – му’жа
Окно’ – окна’
Стекло’ – стекла’
2)“E” ile biten orta cins ve “Ь” ile biten eril sözcükler:
“E”/“Ь” yerine “Я” gelir Мо’ре – мо’ря
По’ле – по’ля
Конь – коня’
День – дня
3)“ИE” ile biten orta cins sözcükler:
“ИE” yerine “ИЯ” gelir Зда’ние – зда’ния
Созна’ние – созна’ния
4)“МЯ” ile biten orta cins sözcükler:
“МЯ” yerine “МЕНИ” gelir Вре’мя – вре’мени
Пле’мя – пле’мени
3 1)“Ь” ile biten dişil sözcükler:
“Ь” yerine “И” gelir Мышь – мы’ши
Ночь – но’чи Мать – ма’тери
Дочь – до’чери
Rusçada hiç çekimlenmeyen (yani halden hale değişmeyen) sözcükler var. Mesela: пальто – palto, кофе – kahve, шоссе – şöse, – çoğunlukla dile girmiş yabancı sözcükler. “a” ya da “я” ile bitmeyen kadın isimleri ve yabancı kökenli kadın soyadları da çekimlenmez, mesela, Маргарет, Айше, Айгюль, Илькай gibi isimleri ve Кайя, Смит, Руденко, Павлович gibi kadın soyadları her halinde değişmez, ama Fatma gibi isim değişir.
6. Kişi zamirlerinin ve sıfatların genetif hali.
Kişi zamirleri:
Я – меня
Ты – тебя
Мы – нас
Вы – вас
Она – её/неё
Он, оно – его/него
Они – их/них
Kişi zamirinin genetif hali ve iyelik zamirleri karıştırmayın (türkçede onlar aynı); zamirin genetif hali birçok yapılarda kullanılır. 3.şahıs zamirlerin, önünde bir öntakı varsa, başına “H” harfi geliyor, öntakı yoksa, ünlü ile başlayan biçimleri kullanılıyor.
Sıfatları:
şekil son harflerin değişimi örnek, yalın halı örnek, genetif hali
çoğul, dişil, eril ve orta cins -ЫЙ/-ОЕ -ОГО
-АЯ -ОЙ
-ЫЕ -ЫХ новый
новое
новая
новые нового
новой
новых
-НИЙ/-НЕЕ -НЕГО
-НЯЯ -НЕЙ
-НИЕ -НИХ синий
синее
синяя
синие синего
синей
синих
-КИЙ/-КОЕ -КОГО
-КАЯ -КОЙ
-КИЕ -КИХ высокий
высокое
высокая
высокие высокого
высокой
высоких
-ОЙ/-ОЕ -ОГО
-АЯ -ОЙ
-ЫЕ/-ИЕ -ЫХ/-ИХ голубой
голубое
голубая
голубые
большие голубого
голубой
голубых
больших
Sahipleme zamirleri -ИЙ/-ЬЕ -ЬЕГО
-ЬЯ -ЬЕЙ
-ЬИ -ЬИХ лисий
лисье
лисья
лисьи лисьего
лисьей
лисьих
Not. Orta cins ve eril’in “ГО” bitimi “va” olarak okunur. Mesela: высокого – vıso’kava, синего – si’niva, нового – no’vava. “-ОЙ” ile erilde bitenler(örnek – голубо’й, большо’й hariç bütün bu bitimleri vurgusuz. Çekimlenmede vurgu değişmez.
İyelik zamirlerinin genetif hali.
İyelik zamirleri genetif halinde olan isim ile bağlı iken kendisi genetif haline geçer. Bitimleri sıfatlarınki ile aynı tip. Okunuş özellikleri de aynı:
Sonunda “ГО” vurgu altında “vo” olarak, vurgusuz “va” olarak okunur, mesela, моего – maivo’, твоего – tvaivo’, нашего – na’şiva, вашего – va’şiva.
Yalın hali Eril, orta cins Dişil Çoğul
Я Мой/моё – моего’ Моя – мое’й Мои – мои’х
Ты Твой/твоё – твоего’ Твоя – твое’й Твои – твои’х
Мы Наш/наше – на’шего Наша – на’шей Наши – на’ших
Вы Ваш/ваше – ва’шего Ваша – ва’шей Ваши – ва’ших
Он, оно Его’ Его Его
Она Её’ Её Её
Они Их Их Их
7. “У МЕНЯ ЕСТЬ…/У МЕНЯ НЕТ…” (benim bir şeyim var/yok) yapısı.
“ЕСТЬ” rusçada “var” demektir. Aynı zamanda bu “БЫТЬ”(olmak, varolmak) fiilin şimdiki zamanı. (İkinci anlamı – “yemek” fiilin mastarı.) “НЕТ” hayır ya da yok demektir. “Yok” anlamında halk bazen “НЕ’ТУ” şeklini kullanır (akademik dilinde olmaz).
“У МЕНЯ” bende, üstümde, benim demektir. “МЕНЯ” - “Я” zamirinden genetif hali. “У” bir öntakı, yanında, üstünde anlamı taşır.
Rusçada “benim bir şeyim var” (ya da yok) söylemek için bu yapı kullanılır:
“У” + sahibin adı + ЕСТЬ + eşyanın/kişinin adı
(genetif halinde) (yalın halinde)
“У” + sahibin adı + НЕТ + eşyanın/kişinin adı
(genetif halinde) (genetif halinde)
Örnekler:
У меня есть кошка. – Benim kedim var.
У меня есть сын. – Oğlum var.
У нас есть дом. – Evimiz var.
У Кати есть сестра. – Katya’nın kızkardeşi var.
У меня здесь нет тетради. – Burda defterim yok.
У Ахмеда нет детей. – Ahmed’in çocukları yok.
У вас есть книга? Нет, у меня нет книги. - Kitabınız var mı? Hayır, kitabım yok.
У меня дома есть стол. – Evde masam var.
У меня на работе нет компьютера. – İş yerimde bilgisayar(ım) yok.
Adlara sıfat ya da zamir gelebilir, ve ad genetif halinde ise onlar da genetif halinde oluyor.
Моя сестра – у моей сестры
Красивая девушка – у красивой девушки
У моей сестры есть муж. – Benim kızkardeşimin kocası var.
У Кати нет красного пальто. – Katya’nın kırmızı paltosu yok.
У моего брата нет черной кошки дома. – Kardeşimin evimde siyah kedi(si) yok.
Aynı yapı, burda ya da orda bir şeyin olup olmadığını söylemek için kullanılır.
Здесь есть магазин. – Burda bir mağaza var.
Там нет магазина. – Orda mağaza yok.
Ахмеда здесь нет. - Ahmet burda yok.(ya da sadece “Ахмеда нет” – Ahmed yok, burda isim kesinlikle genetif halinde kalıyor.)
8. “Fatma’nın kardeşi” yapısı.
Türkçede belırtili ad tamlamasını kuran sözcüklerin ikisi de bir ek alıyor. Rusçada ancak onlardan biri değişir(tamlayıcı olan), diğeri(tamlanan) çoğul bitimi almaktan başka hiç bir türlü değişmez. Tanlayıcı genetif halinde olur, yanında bir öntakı yok. Cümlede önce tamlanan, sonra tamlayıcı gelir(türkçenin tersine). Örnekler:
Брат Фатьмы – Fatma’nın kardeşi
Друг Ахмеда – Ahmed’in arkadaşı.
Tamlananın önüne bir zamir ya da bir sıfat gelebilir. O zaman bu zamir veya sıfat genetif halinde olur. Mesela:
Мой брат – моего брата (kardeşimin)
Твоя сестра – твоей сестры (kızkardeşinin)
Брат моей мамы – annemin kardeşi
Муж моей сестры – kız kardeşimin kocası
Сын моего друга – arkadaşımın oğlu
Ахмед – учитель наших детей. – Ahmet çocuklarımızın öğretmenidir.
Чайан – муж моей подруги. – Çayan kız arkadaşımın kocası.
Это жена моего брата. – Bu kardeşimin karısı.
9. İyelik takimi ile bağları aynı tip olan cümleler.
Bu gibi cümlelerde iyelik takımı ile aynı bağlar tipi var. “Öğretmen” yerinde bulunan kelime değişmez, “tarih” ise genetif halinde olur. Örnekler:
История - tarih
Учитель истории – tarih öğretmeni (okulda)
Математика - matematik
Преподаватель математики – matematik öğretmeni
Русский (турецкий язык – rus (türk) dili
Учительница русского (турецкого языка – rus (türk) dili öğretmeni
Bağları aynı tip olan cümlecikler:
Студент университета – üniversite öğrencisi
Водитель автобуса – otobüs şoförü
Преподаватель университета – üniversite çğretmeni
Факультет университета – üniversitenin fakültesi
Студент нашего университета üniversitemizin öğrencisi
Наш преподаватель истории – bizim tarih öğretmeni
10. “МЕНЯ ЗОВУТ” yapısı.
Bu yapı, tanışırkem adı söylemek için lazım. Rusçada “benim adım...” yani “моё имя...” gibi bir yapı hemen hemen kullanılmıyor, onun yerine “меня зовут...” yani “bana...(olarak) sesleniyorlar” yapısı var. Burda “меня” sözcüğü belirtme halinde 1.şahıs kişi zamiri (“я”)(kişi zamirleri için belirtme ve genetif hali şekilleri aynı). “Зовут” – “seslenmek” fiilinin şimdiki zamani 3.şahıs çoğul. Türkçeye bu yapı “benim adım” olarak çevrilebilir.
Как тебя зовут? Adın ne?
Меня зовут Айше. Benim adım Ayşe.
Его зовут Мурат. Onun (erkeğin) adı Murat.
Её зовут Катя. Onun (kızın) adı Katya.
Как его зовут? – Мурат. Onun adı nedir? – Murat.
11. Kibarlık sözcükleri.
СПАСИБО (spasi’ba) – teşekkürler, teşekkür ederim (şahıssız).
МОЖНО (mo’jna) – olur, olur mu, mümkün mü, (yapa)bilir miyim
ПОЖАЛУЙСТА (paja’lusta). Duruma göre birkaç anlamı var.
1. “Lütfen” – bir şey isterken, rica ederken. Mesela
restoranda) Кофе, пожалуйста. – Kahve, lütfen.
2. “İşte”/“buyurun” – dükkanda, kahvede filan görevli size istedinizi verirken “пожалуйста” der. Mesela: Пожалуйста, ваш кофе. İşte kahveniz.
3. Kibar bir insan, bir hareketinize izin verirken “пожалуйста” der. Örnek: Можно пройти? – Пожалуйста! Geçebilir miyim? – Geçebilirsiniz.
ИЗВИНИТЕ(izvini’te), ПРОСТИТЕ(prasti’te) – affedersiniz, özür diliyorum. Sözcüklerin ikisi de emir kipi 2 sahıs çoğul şeklinde fiiller, yani “siz” için kullanılır. “Affedersin” söylemek için sonuncu “ТЕ” atmak gerekiyor: ИЗВИНИ, ПРОСТИ. Türkçedeki “özür diliyorum” tam karşılığı “ПРОШУ ПРОЩЕНИЯ” (praşu’ praş’e’niya)(1. sahış tekil şeklinde fiil).
Sözlük
1. Ого’нь - ateş
2. Солнце(so’ntse) – güneş
3. Поле - tarla
4. Стекло - cam
5. Пламя - alev
6. Время - zaman
7. Помощь - yardım
8. Мышь - fare
9. Роза - gül
10. Дача - yazlık
11. Каша - pilav
12. Деревня - köy
13. Ошибка – hata, yalnışlık
14. Год – yıl, sene
15. Поезд - tren
16. Князь – bey(unvan)
17. Носки(tekil носок – çorap(lar)
18. Лист листочек - yaprak
19. Урок - ders
20. Мусульманин(dişil мусульманка - müslüman
21. Христианин(dişil христианка - hristian
22. Армянин(dişil армянка - ermeni
23. Египтянин(dişil египтянка - mısırlı
24. Озеро - göl
25. Слово - söz
26. Дерево - ağaç
27. Мысль – düşünce, fikir
28. Племя – kavim, aşiret
29. Снег - kar
30. Враг - düşman
31. Бог - tanrı
32. Пальто - palto
33. Тетрадь(titra’t’) - defter
34. Сознание – bilinç
Sıfatlar ve renkler (eril şekilde):
1. Но’вый - yeni
2. Ста’рый – eski (bir canlı hakkında ek anlam – yaşlı)
3. Краси’вый - güzel
4. Молодо’й - genç
5. Большо’й - büyük
6. Ма’ленький - küçük
7. Высо’кий - yüksek
8. Чё’рный - siyah
9. Бе’лый - beyaz
10. Се’рый - gri
11. Жё’лтый - sarı
12. Кра’сный – kırmızı, kızıl
13. Ро’зовый – pembe
14. Зелё’ный - yeşil
15. Си’ний - mavi
16. Голубо’й – açık mavi, gük mavisi
17. Кори’чневый – kahve rengi
18. Ора’нжевый - turuncu
-
Konu: Rusça Ders2
1. Cinsiyet kategorisi.
Rusçanın türkçeden en büyük farkı, rusçada cinsiyet kategorisinin varolduğu. Türk dillerinde konuşanlar için böyle kategori oldukça zor anlaşılıyor: çünkü türkçede öyle bir şey yok. Bütün sözcükler (canlı varlıkların ya da cansız nesnelerin adları) dişil, eril yada nötr cins olur; buna göre çekinme olduğu zaman ekleri de değişir. Adlar için cinsiyet sürekli bir özellik, sözcük çoğul şeklinde olduğu zaman cinsiyeti değişmiyor. Diğer sözcük türlerinde (sıfat, zamir) her cinsiyet için sözcüğün bir biçimi var (ve buna ek olarak bir biçimi çoğul için var). Bazı sözcükler sadece çoğul şeklinde kullanılıyor. Onların cinsiyeti belirtmek imkansız. Çok az rastgelen adlar genel cins olur; bu demek ki onlar hem kadına hem erkeğe karşı kullanılabilir.
Bildiğim kadar cinsiyetler sistemi ya da onun kalıntıları bütün Hint-Avrupa dillerinde var; mesela, ingilizcede 3.şahıs zamirin 3 şekli var: He (erkek için), She (kadın için) ve İt (nötr cins için). Hem kürtçe hem arapçada bu sistem çok güçlü.
Cinsiyetlerin resmi belirtileri (yalın halinde).
Rusçada çoğu sözcüklerin cinsiyeti yalın halindeki şekli bitimi ile kolayca tespit edilebilir. Sadece canlı varlıkları ifade eden sözcükler için cinsiyet kategorisinin fiziksel bir anlamı vardır; diğer kelimeler için cinsiyet – biçimsel bir belirti.
Dişil belirtisi – “А”, “Я”, “ЬЯ”, “ИЯ” harfleri ile bitim. Örnekler:
КО’ШКА – dişi kedi СТАТЬЯ’ – makale, yazı
ЖЕНА’ - karı, eş ФАМИ’ЛИЯ - soyadı
СЕСТРА’ – kız kardeş ТУРЦИЯ - Türkiye
ТЁ’ТЯ – teyze ya da hala РОССИЯ - Rusya
КНИ’ГА – kitap ЗЕМЛЯ’ – yer, toprak
Eril belirtisi – ünsüz veya “Й” ile bitim. Örnekler:
КОТ – erkek kedi СТОЛ - masa
БРАТ – erkek kardeş МУЗЕ’Й - müze
МУЖ – koca КРАЙ – diyar, kenar
Canlı erkek varlıkları belirten ama dişil gibi sona eren (yani “A” ve “Я” ile) bir grup eril sözcük var. Mesela, МУЖЧИ’НА – erkek, ДЕ’ДУШКА – dede, ДЯ’ДЯ - amca ya da dayı. Bazı erkek isimleri ve isim kısaltmaları da bu grupta bulunuyor: ВА’НЯ – İvan’ın kısaltırılmışı, НИКИ’ТА. Bu grup sözcükler çekinmede dişil gibi ek alır, ama sıfatlarla, zamirlerle, ortaçlarla filan beraber kullanırken uyum eril tipinde oluyor(yani sıfat filan eril biçimde kullanılıyor).
Nötr cins belirtisi – “O” ve “E” ile bitim, bunlar hariç bu grupta “МЯ” ve “ИЕ” (“ЬЁ”) bitimlerle karşılaşabilirsiniz. Örnekler:
МО’РЕ – deniz ЗДА’НИЕ – bina
О’ЗЕРО – göl ПЛА’МЯ – alev
НЕ’БО – gök РУЖЬЁ’ - tüfek
И’МЯ - isim ВРЕ’МЯ - zaman
Bu sözcükler hariç nötr cins olan daha birkaç yabancı sözcük var:
ИНТЕРВЬЮ - demeç МЕНЮ - mönü
ЖЮРИ - jüri ТАКСИ – taksi
Bunlar hariç yumuşatma işareti ile biten sözcük grubu var. Bu gruptaki kelimeler ya eril ya da dişil olabilir. Bu grupta eril olan sözcükler:
1)“Doğal”, “gerçek” erkekleri ifade eden sözcükler –
ГОСТЬ - misafir ВОДИТЕЛЬ - şoför
ЦАРЬ - çar КОРОЛЬ - kral
УЧИТЕЛЬ – öğretmen ПИСАТЕЛЬ – yazar
(“-ТЕЛЬ” ekiyle biten bütün sözcükler erildir, ekin anlamı – bir şey yapan, türkçedeki “-ıcı” gibi)
2)ay isimleri-
ЯНВАРЬ – ocak ФЕВРАЛЬ – şubat v.s.
Bu grupta kesin dişil olan sözcükler:
1)“Doğal” kadınları ifade eden sözcükler –
МАТЬ – anne ДОЧЬ – kız coçuğu
2)“-ЗНЬ”, “-СТЬ”, “-СЬ” ekleriyle biten sözcükler –
ЖИЗНЬ – yaşam, hayat НОВОСТЬ - haber
ПОДПИСЬ – imza БОЛЕЗНЬ – hastalık
Biçimsel olarak bu gruptaki dişil ve eril sözcükleri bir birinden ayırmak imkansız, ancak kullanıma göre, yanındaki sözcüklere göre belli olur. Yukarıda konuştuğumuz olaylar hariç diğer sözcükleri ezberlemek lazım.
Genel cins sözcükleri çoğunlukla “A” ya da “Я” ile biter:
ЗАДИ’РА, ЗАБИЯ’КА – kavgacı,
ЗАНУ’ДА – sıkıcı bir adam,
ЗАСО’НЯ – uzun uyuyan, uyumayı çok seven,
СИРОТА’ – kimsesiz, öksüz. “СИРОТА” hariç bunlar çok az kullanılmaktadır.
Rusçada hep çoğul kalan sözcükleri de var:
ШТАНЫ’, БРЮ’КИ – pantolon,
НО’ЖНИЦЫ – makas,
KАНИ’КУЛЫ – tatiller (okulda).
Sonekleri çoğulun ekleri gibi olur (“И”, “Ы”).
Cinsiyet kategorisi aşağıdaki sözcük türlerinde var:
- adlar,
- sıfatlar,
- zamirler,
- sıra sayı sözcükleri ve “bir” sözcüğü,
- fiilin geçmiş zamanı,
- sıfatfiil, ortaç.
Rus dilinde isim ve onu belirten sözcükleri cinsiyet, sayı ve hal olarak bir birine uymak zorunda. Şu anda sadece cinsiyet olarak bazı uyum olaylarına bakalım. Uyum aşağıdaki sözcük türleri arasında olur:
- isim ve sıfat(ortaç),
- isim ve zamir,
- isim ve sıra sayıları,
- isim ve “bir” sayı sözcüğü,
- isim/kişi zamiri ve kısa sıfat/ortaç,
- isim/kişi zamiri ve geçmiş zamanında fiil.
2. Kişi zamirleri, yalın hali.
Я (ya)- ben;
ТЫ (tı) – sen;
ОН (on), ОНА(ana’), ОНО(ano’) – o;
МЫ (mı) – biz;
ВЫ (vı) – siz;
ОНИ (ani’) – onlar.
3.şahış tekilde 3 biçim var: “ОН” eril için, “ОНА” dişil için, “ОНО” nötr cins için. Diğer kişi zamirleri hem kadına hem de erkeğe karşı kullanılabilir. “ВЫ” zamiri ayni zamanda birkaç insan için de, bir insan için de karşı kullanılıyor (türkçede olduğu gibi saygı göstermek için).
3. Basit isim cümlesi.
İsim cümlesinde fiil görevini bir isim veya zamir/sıfat yapar. Rusçada böyle cümleler çok basittir. Özne yerine yalın halinde gösterme ya da kişi zamiri gelir (ad da olabilir), fiil yerine yalın halinde ad, sıfat, zamir gelir. “Ben öğrenciyim” tipi cümlede fiil görevini yapan sözcük (“öğrenci”) hiç bir ek almaz için çoğul eki hariç), ama kişi zamirinin, türkçeden farklı olarak kullanılması mecburen. Çünkü zamir olmasa, kimin öğrenci olduğu hiç belli olmayacak. Çoğul zamirleri (“МЫ”, “ВЫ”, “ОНИ”) yanında isim de çoğul oluyor. Örnek:
Я СТУДЕ’НТ. Ben öğrenciyim.
Я РАБОЧИЙ. Ben işçiyim.
МЫ СТУДЕНТЫ. Biz öğrenciyiz.
ОНИ СТУДЕНТЫ. Onlar öğrencidirler.
1, 2, 3.şahıs tekil kullanırken bahsettiğiniz kişinin erkek veya kadın olduğunu belirtmek ve ilgili sözcük biçimleri kullanmak önemli. Mesela:
ОН СТУДЕНТ. O (erkek) öğrencidir.
ОНА СТУДЕ’НТКА. O (kız) öğrencidir.
Я СТУДЕНТ. Ben öğrenciyim (erkek söylüyor).
ТЫ СТУДЕНТКА. Sen öğrencisin (kadına söyleniyor).
Meslek isimleri. Bazı meslek isimlerinde hem eril, hem dişil şekli oluyor. Burda problem yok. Mesela: “ПЕРЕВОДЧИК”(erkek) ve “ПЕРЕВОДЧИЦА” (kadın) - tercüman; “ПОЭТ”(erkek) ve “ПОЭТЕССА”(kadın) - şair. Bazı meslek isimlerinin dişil ya da eril şekli yoktur, çünkü eskiden beri erkekler(kadınlar) bu işi yapmıyordu. Mesela: “ВРАЧ” – doktor(sadece eril şekli), “ШВЕЯ” – terzi, tekstil işçisi(sadece dişil şekli). Ama dişil biçimi olmayan meslek adları daha fazla.
İsim cümlesinde kadına karşı böyle bir meslek adı kullanırken o her zaman eril kalıyor, onu belirten sözcükler de (sıfat, iyelik zamiri filan) eril kullanılır, ama karşısındaki kişi zamiri(veya geçmiş zamanında fiil) dişil olur. Örnek:
ОН ВРАЧ. O (erkek) doktor.
ОНА ВРАЧ. O (kadın) doktor.
ОНА ПО’ВАР. O (kadın) aşçıdır.
ОНА УЧИ’ТЕЛЬНИЦА. O (kadın) öğretmen.
ОН ХОРОШИЙ ВРАЧ. – O iyi bir doktor.(sıfat eril şekilde)
ОНА ХОРОШИЙ ВРАЧ. – O iyi bir doktor.(sıfat eril şekilde, ama kişi zamiri dişil, doktorun kadın olduğunu gösteriyor)
ВРАЧ ПРИШЕЛ. – Doktor geldi.(isim de, fiil de erildir)
ВРАЧ ПРИШЛА. – Doktor geldi.(meslek adı erildir, ama fiil dişil şekilde ve gelenin kadın olduğunu belirtiyor)
4. Soru cümlesi.
Rusçada soru sormak için bir soru edatı yok. Cümle aynı, olumlu şekilde olduğu gibi kalıyor, yazıda sonuna mecbur olarak soru işareti gelir, telaffuzda soru olduğu ses tonu değişmesiyle anlaşılır (cümlenin sonunda ses yükselir ve hemen düşer). Mesela:
ОН ПОВАР? O aşçı mı?
ТЫ СТУДЕНТ? Sen öğrenci misin? (erkeğe soru)
ТЫ СТУДЕНТКА? Sen öğrenci misin? (kadına soru)
ДА, Я СТУДЕНТ. Evet, ben öğrenciyim. (erkeğin cevabı)
ДА, Я СТУДЕНТКА. Evet, ben öğrenciyim. (kadının cevabı)
5. Olumsuz cümle.
Olumsuz biçimi, sözcüğün önüne “НЕ” (“değil”) edatının gelmesiyle oluşur, başka hiç bir sözcük değişmez. Edat vurgusuzdur, “ni” olarak okunur. Fiil, sıfat, ad filan için edat aynı. Örnek:
Я СТУДЕНТ. - Ben öğrenciyim.
Я НЕ СТУДЕНТ. – Ben öğrenci degilim.
ВЫ НЕ СТУДЕНТ? – Öğrenci değil misiniz?
6. “ЭТО” işaret zamiri ile cümleler.
“Bu” anlamını taşıyan zamir “bu masadır” tipindeki cümlelerde kullanılır. Ruşçada gösterme durumunda “o” gibi zamirler kullanılmaz. Bir şeyin konuşandan uzak ya da yakın olduğunu göstermek gerekiyorsa, “ТАМ” (orada) ve “ЗДЕСЬ” (burada) sözcükleri var. Bu tip cümlede ne zamire ne adlara bir ek gelir. Ad tekil veya çoğul kullanılabilir. Örnekler:
ЭТО СТОЛ. Bu masadır.
ЭТО Я. Bu benim.
ЭТО АХМЕД. Bu Ahmet.
ЭТО МАГАЗИН. Bu mağaza (bakkal, dükkan).
ЭТО КОШКА. Bu kedi.
ЭТО КОШКИ. Bu kediler.
ЭТО КОМНАТА. ЗДЕСЬ СТОЛ, ТАМ КРОВАТЬ. Bu oda. Burda masa, orda karyola (var).
7. Soru zamirleri.
Yukarıdaki 2 tip cümle soru zamirleriyle kullanmak mümkün. Rusçada onlar çok çeşitli, biz şimdi ancak birkaç tane kullanmaya bakarız.
КТО? – Kim?
ЧТО? – Ne?
КАК? – Nasıl?
ГДЕ? – Nerede?
КУДА’? – Nereye?
ОТКУ’ДА? – Nereden?
ПОЧЕМУ’? – Neden?
Kullanma örnekleri:
КТО ЭТО?/ЭТО КТО? – Bu kimdir?
ЧТО ЭТО (ТАКО’Е? – Bu nedir?
ГДЕ ПРЕПОДАВА’ТЕЛЬ? – Öğretmen nerde?
ТЫ (СЕЙЧА’С ГДЕ? – Sen (şimdi) nerdesin?
8. Tanışma ve vedalaşma.
En çok kullanılan selamlaşma biçimi – ЗДРАВСТВУЙТЕ (merhaba) (“zdra’stvuyte” olarak okunur, “V” harfi okunmaz; halk agzında bazen “zdras’te” olana kadar kısalır). Sözcük anlamı – sağlık dileği, türkçedeki “sağ ol” gibi. “sağ ol” gibi de bu emir kipinde bir fiil, o yüzden iki şekli olabilir: “siz” (ЗДРАВСТВУЙТЕ ve “sen” (ЗДРАВСТВУЙ.
Rusçada, türkçedeki “iyi günler” gibi şahıssız deyimler de var.
ДО’БРОЕ У’ТРО – gün aydın,
ДО’БРЫЙ ДЕНЬ – iyi günler,
ДО’БРЫЙ ВЕ’ЧЕР – iyi akşamlar,
ДО’БРОЙ (СПОКО’ЙНОЙ НО’ЧИ – iyi geceler.
İlk üçü vedalaşmada kullanılmaz. Son deyim uyumaktan önce söylenir.
Diğer selamlaşma biçimleri:
ПРИВЕТ! – Selam! (arkadaş arasında söylenir, resmi bir yerde asla söylenmez).
ЗДОРОВО! (zdaro’va) – Selam!(ЗДРАВСТВУЙТЕ gibi sağlık dileği olan ve en çok erkek arkadaşlar ortamında kullanılan bir biçim).
Vedalaşırken resmi olarak “ДО СВИДАНИЯ” (da_svida’niya) denir. Deyim şahıssız ve “buluşmaya kadar” demektir. Arkadaş arkadaşa “ПОКА’!” ya da “ДАВА’Й!” der (son deyim halk arasına kullanılır). Türkçedeki “görüşürüz” – УВИ’ДИМСЯ – az rasgelen bir sözcük.
Şark kültüründe selam söyledikten sonra insanın durumunu sormak gerekir: Nasılsın? Durumun nasıl, iyi mi? Rus kültüründe öyle bir şey söylemek mecburiyeti yok. Eğer sormak istiyorsanız, “КАК ДЕЛА?” (kag_dila’ – “işlerin nasıl?” - şahıssız) ya da “КАК ПОЖИВАЕШЬ?” (kak pajiva’iş – “nasıl yaşıyorsun?” - 2.şahıs tekil) diyebilirsiniz.
Bir eve gelirken evdekiler size “ДОБРО’ ПОЖА’ЛОВАТЬ!” yani “Hoşgeldin(iz)” söyler. “Hoş bulduk” gibi cevap rusçada yok. Teşekkür etmek veya bir şey söylememek gerekiyor. Bir insanla ilk tanışmada, o adını söyledikten sonra “РАД(А ПОЗНАКОМИТЬСЯ” (ra’d(a) paznako’mitsya) ya da “ПРИЯ’ТНО ПОЗНАКО’МИТЬСЯ”
(priya’tna paznako’mitsya) denir. Deyimin ikisi de “(tanıştığımıza) memnun oldum” demektir. Birinci deyimde “РАД” sözcüğünü erkek, “РАДА” sözcüğünü kadın söyler. İkinci deyim şahıssız.
9. Sahiplik zamirleri.
Rusçada 1. ve 2.şahıs sahiplik zamirleri, bağlı olduğu sözcüğe göre eril, dişil, nötr cins ya da çoğul şeklinde olur. 3.şahıs zamirlerin bütün cinsler, sayılar, haller için bir şekli var. Bütün zamirler hale göre değişir. Biz şimdi sadece yalın haline bakalım
Görebildiğiniz gibi 3.şahıs eril ve nötr cins biçimleri aynı. 1. ve 2. şahısta eril biçimleri ünsüzle, dişil biçimleri “A”/”YA” ile, nötr cins “E”/“YO” ile, ve çoğul biçimleri “İ” ile sona eriyor.
Sahiplik zamirleri isimle kullanmasında isime hiçbir ek gelmez.
Kullanma örnekleri:
МОЙ БРАТ – (benim) kardeşim ТВОЙ СЫН – (senin) oğlun
МОЯ СЕСТРА – kız kardeşim ТВОЯ ДОЧЬ - kızın
МОЁ ОКНО – pencerem ТВОЁ ДЕЛО - işin
МОИ ДЕТИ – çocuklarım ТВОИ ДЕЛА - işlerin
НАШ ДЕДУШКА – (bizim) dedemiz ВАШ РЕБЁНОК – (sizin) çocuğunuz
НАША БАБУШКА – nenemiz ВАША КОШКА - kediniz
НАШЕ ДЕЛО - işimiz ВАШЕ ОКНО – pencereniz
НАШИ СТУДЕНТЫ - talebelerimiz ВАШИ ДЕТИ - çocuklarınız
ЕГО ЖЕНА - onun(erkeğin) karısı ЕЁ МАШИНА – onun(kadının) arabası
ЕГО БРАТ - kardeşi ЕЁ МУЖ - kocası
ЕГО ОДЕЯЛО - yorganı ЕЁ ОКНО - penceresi
ЕГО ДЕТИ – çocukları ЕЁ КОШКИ - kedileri
ИХ ДОМ – onların evi(evleri) ИХ КОШКА – onların kedisi(tekil)
ИХ МАШИНА - arabaları ИХ КОШКИ – onların kedileri(çoğul)
ИХ ОКНО – pencereleri
10. “A” edatı.
Bu edatın rusçada kullanımı çok geniştir. “Ya”, “Peki”, “İse” yerine kullanılabilir, bazen türkçede bir edat olmadığı yere gelebilir (karşı çıkma ya da ters duruma düşme olayı varsa). Örnekleri:
Ты кто? – Я Чайан. А ты кто?
Sen kimsin? – Ben Çayan. Ya sen kimsin?
Как поживаешь? – Хорошо. А ты?
Nasılsın? – İyiyim. Ya sen?
Я дома, а Ахмед на работе.
Ben evdeyim, Ahmet ise işte.
Он не Ахмед, а Чайан.
O Ahmet değil, Çayan.
Это не моя мама, а моя тётя.
Bu annem değil, teyzem.
Это не наша кошка, а ваша.
Bu bizim değil, sizin kediniz.
Sözlük.
1. Я - ben
2. Ты - sen
3. Мы - biz
4. Вы – siz
5. Он(eril), oна’(dişil),oно’(nötr cins) - o
6. Они’ - onlar
7. Же’нщина - kadın
8. Мужчи’на - erkek
9. Жена’ – karı, eş
10. Муж - koca
11. Де’вушка - kız
12. Де’вочка – küçuk kız
13. Ма’льчик – oğlan, çocuk
14. Ребёнок(çoğul дети - çocuk
15. Тётя – teyze, hala
16. Дя’дя – dayı, amca
17. Сестра’ – kız kardeş
18. Брат – erkek kardeş
19. Де’душка – dede (hem annenin hen babanın babası olabilir)
20. Ба’бушка – nene (hem annenin hen babanın annesi olabilir)
21. Учени’к(eril) – öğrenci (ilk ve orta okulda)
22. Учени’ца(dişil) – öğrenci
23. Учи’тель(eril) – ögretmen (ilk ve orta okulda)
24. Учи’тельница(dişil) - ögretmen
25. Преподава’тель(eril) – ögretmen (yüksek okulda, üniversitede)
26. Преподава’тельница(dişil) – ögretmen (bazen üniversitede kadın ögretmen için eril şekli de kullanılıyor)
27. Студе’нт(eril)– talebe, öğrenci (yüksek okulda, üniversitede)
28. Студе’нтка(dişil) - talebe, öğrenci
29. Врач - doktor
30. По’вар - aşçı
31. Рабо’чий(eril) - işçi
32. Ко’мната - oda
33. Крова’ть – karyola
34. Окно’ - pencere
35. Стол - masa
36. Стул - sandalye
37. Сейча’с – şimdi, şu an
38. У’тро - sabah
39. День - gün
40. Ве’чер - akşam
41. Ночь - gece
42. До’брый(sıfat) - iyi
43. Хоро’ший(sıfat), хорошо’(belirteç) - iyi
43. Плохо’й(sıfat), пло’хо(belirteç) – kötü
44. Норма’льный(sıfat), норма’льно(belirteç) - normal
45. Де’ло(çoğul дела’) - iş
46. Го’род - şehir
47. У’лица – cadde, sokak
48. Магази’н – mağaza, bakkal, dükkan
49. Роди’тели(çoğul) – anne baba
50. Сын - oğul
51. Дочь – kız çocuğu
52. Мама, мать – anne (“мать” sözcüğü oldukça resmi ve soguk)
53. Папа, отец – baba (“отец” sözcüğü daha resmi, ama kullanmada çok var)
54. Дом – ev, ДО’МА – evde.
55. Кни’га – kitap
56. Ту’рок(eril), турча’нка(dişil) - türk
57. Курд(eril), курдя’нка(dişil) - kürt
58. Ара’б(eril), ара’бка(dişil) - arap
59. Ру’сский(eril), ру’сская(dişil) - rus
60. О’чень – çok
61. И - ve
62. Шко’ла - okul
63. Друг (dişil подру’га – dost, çok yakın arkadaş
64. Человек (çoğul лю’ди – insan
65. Рабо’та – iş, на рабо’те – işte
66. То’же - …de
67. Да – evet
68. Нет - hayır
Sözcüklerin açıklaması:
1. Rusçada milletler isimleri kadın için ve erkek için ayrı olur. Erkek der: “Я турок”, kadın der: “Я турчанка”. Genel halk adı eril çoğuldan oluşur: турок – турки, араб – арабы, курд – курды, русский – русские. “Русский” gramer belirtilerine göre bir sıfat (“русский человек”), sıfatların çekinlemesine daha sonra bakarız.
2. “Очень”, yani “çok” sözcüğü sadece sıfat ya da belirteç önüne gelebilir, sıfatın gösterdiği kalitenin derecesini yükseltir. Mesela: Хороший человек – iyi bir insan, очень хороший человек – çok iyi bir insan; (мне плохо – (ben) kötüyüm, kendimi kötü hissediyorum, мне очень плохо – ben çok kötüyüm.
3. “Тоже” türkçedeki sözcükten ayrı yazılan de/da edatlarıyla karşılaştırabiliriz, mesela:
Я турок. – Я тоже (турок. Ben türküm. – Ben de (türküm).
Я тоже рад познакомиться. Ben de (tanıştığımıza) memnun oldum.
Я на работе, жена тоже. Ben işteyim, karım da (işte).